COPD: symptomen, stadia, therapie

Kort overzicht

• Symptomen: kortademigheid, hoesten, sputum
• Stadia: artsen onderscheiden vier graden van ernst (goud 1-4) met toenemende symptoomlast tot permanente kortademigheid in rust.
• Oorzaken en risicofactoren: Voornamelijk roken (chronische rokershoest), ook luchtvervuiling en bepaalde longziekten
• Diagnose: Longfunctietest, bloedgasanalyse, röntgenonderzoek van de borstkas (thoraxfoto), bloedwaarden
• Behandeling: Volledig stoppen met roken, luchtwegverwijders en ontstekingsremmende medicijnen, lichaamsbeweging, ademhalings- en fysiotherapie, langdurige zuurstoftherapie, operatie (inclusief longtransplantatie)
• Beloop en prognose: Hangt ervan af of de progressie van de longziekte kan worden afgeremd. Het belangrijkste element is stoppen met roken.
• Preventie: De belangrijkste maatregel is het onthouden van nicotine.

Wat is COPD?

COPD wordt vaak gebagatelliseerd als ‘rokerslong’ of ‘rokershoest’. Toch is COPD een ernstige longziekte die, eenmaal begonnen, verergert en vaak tot voortijdige sterfte leidt.

COPD is wijdverspreid en volgens schattingen lijdt bijna twaalf procent van alle mensen wereldwijd aan de ziekte. Dit maakt COPD niet alleen de meest voorkomende chronische luchtwegaandoening, maar ook een van de meest voorkomende ziekten.

COPD treft vooral mensen boven de 40 jaar. Deskundigen zijn echter van mening dat ook jongere mensen in de toekomst steeds meer getroffen zullen worden, omdat veel jonge mensen al op zeer jonge leeftijd beginnen met roken – de belangrijkste risicofactor voor COPD.

COPD wordt in ongeveer 90 procent van de gevallen veroorzaakt door het inademen van tabaksrook.

COPD: definitie en belangrijke termen

Wat is COPD precies? De afkorting staat voor de Engelse term ‘chronic obstructive pulmonary disease’. In het Duits betekent het ‘chronische obstructieve longziekte’. Obstructief betekent dat de luchtwegen vernauwd zijn als gevolg van de ziekte. Deze aandoening kan zelfs met medicijnen niet volledig worden teruggedraaid. COPD blijft dus levenslang bestaan ​​en is nog steeds niet te genezen.

De longziekte COPD is meestal een combinatie van chronische obstructieve bronchitis (COB) en emfyseem. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) is er sprake van chronische bronchitis, d.w.z. een permanente ontsteking van de bronchiën, als hoest en sputum in elk van twee opeenvolgende jaren minstens drie maanden aanhouden. Bij ongeveer één op de vijf patiënten komt ook chronische vernauwing van de luchtwegen voor. Artsen spreken dan van chronische obstructieve bronchitis.

De term exacerbatie wordt ook vaak gebruikt in verband met COPD. Het staat voor een episodische, plotselinge verergering van COPD. Symptomen zoals chronische hoest, kortademigheid en slijmachtig sputum nemen acuut toe. Exacerbaties zijn voor veel patiënten een stressvolle en bedreigende gebeurtenis. Verergerde COPD is een teken dat de longfunctie snel verslechtert. Als de exacerbatie gepaard gaat met een infectie, noemen artsen dit ook wel geïnfecteerde COPD.

COPD zelf is niet besmettelijk, in tegenstelling tot luchtweginfecties die COPD bevorderen of tot een exacerbatie leiden. COPD is ook niet erfelijk. Sommige mensen hebben echter een verhoogd risico op het ontwikkelen van COPD als gevolg van een andere erfelijke longaandoening, alfa-1-antitrypsinedeficiëntie.

Wat zijn de symptomen van COPD?

De belangrijkste typische COPD-symptomen zijn onder meer:

• Kortademigheid, aanvankelijk alleen bij inspanning, later ook in rust.
• Hoest, die na verloop van tijd erger en hardnekkiger wordt.
• Sputum dat stroperiger wordt en steeds moeilijker op te hoesten is.

Mensen met een gevorderde ziekte lijden ook vaak aan chronische vermoeidheid, gewichtsverlies en gebrek aan eetlust. Geestelijke gezondheidsproblemen, vooral depressie en angst, komen ook vaker voor.

COPD-symptomen: roze buffer en blauwe opgeblazen gevoel

Op basis van het uiterlijk van COPD-patiënten kunnen in principe twee typen worden onderscheiden: de “pink puffer” en de “blue bloater”. Dit zijn echter twee klinische uitersten; in werkelijkheid komen overwegend mengvormen voor:

Type	het Uiterlijk
Roze buffer	Bij de ‘roze piepende ademhaling’ is emfyseem de primaire aandoening. De overmatig opgeblazen longen leiden tot constante kortademigheid, waardoor de ademhalingsondersteunende spieren overbelast worden. De getroffen persoon besteedt daarom een ​​extreem grote hoeveelheid energie aan het ademen. De typische ‘roze buffer’ is dus onderwogen. Af en toe treedt een prikkelbare hoest op. Het zuurstofgehalte in het bloed neemt niet af omdat er voldoende kooldioxide wordt uitgeademd. De meest voorkomende doodsoorzaak is respiratoire insufficiëntie.
Blauwe bloater

COPD-symptomen van een exacerbatie

Tijdens het beloop van COPD ervaren veel mensen een terugkerende acute verergering van de COPD-symptomen (exacerbatie). Exacerbaties kunnen worden onderverdeeld in drie niveaus van ernst: mild, matig en ernstig. In deze gevallen gaan de COPD-symptomen verder dan het normale niveau van dagelijkse fluctuatie en duren ze gewoonlijk langer dan 24 uur.

Tekenen van verslechterende COPD-symptomen zijn:

• Toename van kortademigheid
• @ Toename van hoesten
• Toename van sputum
• Verandering in kleur van sputum (geelgroen sputum is een teken van een bacteriële infectie)
• Algemene malaise met vermoeidheid en mogelijk koorts
• Beklemming op de borst

Tekenen van een ernstige exacerbatie zijn:

• Kortademigheid in rust
• Verminderde zuurstofverzadiging in de longen (centrale cyanose)
• Gebruik van hulpademhalingsspieren
• Waterretentie in de benen (oedeem)
• Vertroebeling van het bewustzijn tot coma

COPD-symptomen nemen toe in de herfst en winter. Elke acute exacerbatie vormt een potentiële bedreiging voor het leven van de getroffen persoon, omdat er binnen korte tijd een risico bestaat op longfalen met toenemend zuurstoftekort en uitputting van de ademhalingsspieren. Voor patiënten met een acute verergering van de COPD-symptomen is het daarom raadzaam om zich met spoed door een arts te laten onderzoeken – zij hebben een intensievere behandeling nodig.

Als uw toestand echter verergert (toename van hoest, slijm en/of kortademigheid), kunt u het beste onmiddellijk uw arts raadplegen. Zo kunnen achteruitgang en complicaties tijdig worden opgespoord en behandeld.

COPD-symptomen als gevolg van complicaties en bijkomende ziekten

Naarmate de ziekte voortschrijdt, tast de longziekte vaak andere organen aan en leidt tot verschillende complicaties en bijkomende ziekten. Deze worden op hun beurt merkbaar door aanvullende symptomen:

Infecties en kortademigheid: Langdurig bestaande COPD resulteert doorgaans in vaak terugkerende bronchiale infecties en longontsteking. Een verminderde longfunctie leidt ook tot constante kortademigheid.

Cor pulmonale: In de late stadia van COPD komt cor pulmonale vaak voor: de rechterkant van het hart wordt groter en verliest zijn functionele kracht – er ontstaat een rechtszijdige hartinsufficiëntie. De gevolgen hiervan zijn onder meer het vasthouden van water in de benen (oedeem) en in de buik (ascites) en verstopte nekaders. Het vasthouden van water is het meest merkbaar in de zwelling en verdikking van de buik en benen. In sommige omstandigheden is er ook sprake van een plotselinge gewichtstoename.

Ernstige, levensbedreigende complicaties van cor pulmonale zijn onder meer hartfalen en ademhalingsspierfalen.

Drumstickvingers en horlogeglasnagels: Bij COPD komen soms zogenaamde drumstickvingers met horlogeglasnagels voor op de handen. Dit zijn afgeronde vingereindschakels met gebogen vingernagels. Ze zijn het gevolg van een verminderde zuurstoftoevoer.

Vat thorax: Vat thorax is een van de typische symptomen van longemfyseem. In dit geval heeft de borst de vorm van een ton en lopen de voorribben bijna horizontaal.

Bij veel mensen heeft gevorderde COPD invloed op het spierstelsel, het skelet en de stofwisseling. Dit leidt tot verdere symptomen zoals spierverlies, gewichtsverlies of bloedarmoede. Pijn, vooral rugpijn als gevolg van overbelaste ademhalingsspieren, behoort ook tot de mogelijke symptomen van COPD.

Wat zijn de stadia van COPD?

Vóór 2011 waren alleen longfunctiebeperkingen en -symptomen doorslaggevend voor de zogenaamde GOLD COPD-stadia. Eind 2011 werd een nieuwe classificatie van COPD gepresenteerd door het GOLD (Global Initiative for Chronic Obstructive Lung Disease). Er werd bovendien rekening gehouden met de frequentie van plotselinge verergering van COPD (exacerbatiepercentage) en de uitkomst van patiëntvragenlijsten tijdens de stadiëring.

COPD-stadia: classificatie tot 2011

Er zijn in totaal vier COPD-stadia. Tot 2011 was de classificatie gebaseerd op de longfunctie, die wordt gemeten met de spirometer. De één-secondecapaciteit (FEV1) wordt bepaald. Dit is het maximaal mogelijke longvolume dat de getroffen persoon binnen één seconde uitademt.

Strengheid	Symptomen	Capaciteit van één seconde (FEV1)
COPD0	Chronische symptomen:	onopvallend
COPD1	Met of zonder chronische symptomen:	onopvallend (niet minder dan 80 procent
COPD2	Met of zonder chronische symptomen:	begrensd
COPD3	Met of zonder chronische symptomen:	begrensd
COPD4	chronisch onvoldoende zuurstoftoevoer	ernstig beperkt

COPD1

Wanneer de capaciteit van één seconde minder is dan 80 procent van normaal, noemen artsen dit milde COPD, dat wil zeggen COPD graad I. Typische symptomen zijn meestal een chronische hoest met verhoogde slijmproductie. Soms zijn er echter helemaal geen symptomen. In de regel is er geen kortademigheid. Vaak weten de getroffenen niet eens dat ze COPD hebben.

COPD2

COPD3

Dit stadium van COPD is al ernstig COPD: veel longblaasjes zijn al niet meer functioneel. De één-secondecapaciteit ligt tussen de 30 en 50 procent van de normale waarde. De symptomen van hoesten en slijm zijn duidelijker merkbaar en patiënten raken zelfs bij lichte inspanning buiten adem. Er zijn echter ook patiënten die nog steeds geen hoest of sputum hebben.

COPD4

Als de één-secondecapaciteit onder de 30 procent van de normale waarde ligt, is de ziekte al ver gevorderd. De getroffen persoon bevindt zich in het COPD-eindstadium, dat wil zeggen COPD-graad IV. Het zuurstofgehalte in het bloed is zeer laag, waardoor patiënten zelfs in rust last hebben van kortademigheid. Als teken van COPD in het eindstadium kan er al schade aan het rechterhart zijn ontstaan ​​(cor pulmonale).

COPD GOLD-fasen: classificatie vanaf 2011

Een herziene classificatie van COPD GOLD-stadia uit 2011 bleef gebaseerd op de longfunctie, gemeten aan de hand van de capaciteit van één seconde. Daarnaast hield GOLD nu echter ook rekening met de frequentie van exacerbaties en met de symptomen die werden geregistreerd met behulp van een vragenlijst (COPD Assessment Test), zoals kortademigheid of verminderd inspanningsvermogen. Volgens de nieuwe bevindingen ontstonden er vier patiëntengroepen: A, B, C en D.