Kort overzicht
- Definitie: Co-afhankelijkheid treft dierbaren van verslaafden wier leven overschaduwd wordt en verstrikt is in de verslaving. Ze ontwikkelen strategieën voor het omgaan met de ziekte die henzelf schaadt.
- Wat moeten we doen. Ondersteun de verslaving niet, maar help de verslaafde met stoppen, neem ook de verantwoordelijkheid voor jezelf en zoek zelf hulp.
- Tips voor het omgaan met verslaafden: pak de verslaving aan, blijf bij jezelf, onthoud je van beschuldigingen, geef blijk van bereidheid om te helpen, maar steun de verslaving niet, blijf consistent.
- Tekenen van wederzijdse afhankelijkheid: de eigen behoeften opzij zetten, de ziekte verdoezelen, de taken van de verslaafde overnemen, proberen de consumptie onder controle te houden en te voorkomen, gevoelens van schaamte en schuldgevoel.
Wat is medeafhankelijkheid?
Co-afhankelijkheid houdt in dat één persoon betrokken is bij de verslaving van iemand uit zijn naaste omgeving. Vaak wordt de verslaving van de ander het allesoverheersende onderwerp – de medeafhankelijke persoon verdwijnt zelf naar de achtergrond. Hij ontwikkelt strategieën om om te gaan met de ziekte van de verslaafde, die hemzelf schade toebrengt.
Uitwegen uit wederzijdse afhankelijkheid
Het is niet eenvoudig om los te komen van de wederzijdse afhankelijkheid. Vooral loyale en toegewijde mensen kampen al snel met schuldgevoelens over het in de steek laten van de patiënt. Maar het loslaten van de wederzijdse afhankelijkheid betekent niet noodzakelijkerwijs dat je de verslaafde moet opgeven en laten vallen.
De volgende maatregelen zullen u helpen uit de wederzijdse afhankelijkheid te komen:
Accepteer de ziekte
Verslaving is een ziekte. Het kan alleen worden overwonnen als de verslaafde zelf accepteert dat hij ziek is en zijn lijden groot genoeg is om de strijd tegen de verslaving aan te gaan. Je kunt hem daarin steunen, maar je kunt het hem niet uit handen nemen. De eerste stap is dat u zelf erkent dat de persoon verslaafd is.
Stop met het beschermen van uw geliefde
Toon bereidheid om de patiënt te helpen van zijn verslaving af te komen. Maak echter duidelijk dat u hem niet zult blijven steunen in zijn verslaving. Als je hem beschermt tegen de gevolgen van zijn verslaving, voorkom je dat hij hulp zoekt. Op deze manier verleng je alleen maar het ziekteproces.
Zoek hulp
Zoek hulp om los te komen van de wederzijdse afhankelijkheid. Neem contact op met een adviescentrum en schakel de hulp in van een steungroep voor dierbaren van verslaafden.
Neem de verantwoordelijkheid voor je eigen leven
Het is mogelijk dat, naarmate u onafhankelijker wordt, de zorg van de verslaafde om u te verliezen er zelfs toe zal bijdragen dat hij hulp zoekt. Deze hoop mag echter niet het voornaamste motief voor uw onthechting zijn.
Zeg vaarwel tegen schuldgevoelens
Zelfs als de zaken in uw relatie niet soepel verlopen, bent u niet verantwoordelijk voor de verslaving van uw geliefde.
Tips voor het omgaan met verslaving
Verslaving is een taboe. Het is daarom moeilijk om het onderwerp ter sprake te brengen. Mensen zijn bang om de ander te schande te maken, ten onrechte te verdenken en te beledigen. En in feite reageren mensen wier consumptie van bedwelmende middelen problematisch is, vaak afwijzend en met een dunne huid.
Niets doen en de andere kant op kijken is toch geen goede optie. Het probleem zal niet vanzelf verdwijnen. Alleen als iemand de getroffenen een spiegel voorhoudt, krijgen zij de aanzet om het probleem aan te pakken.
- Wees moedig: zeg het als u het gevoel heeft dat uw vriend, collega, ouder of partner te veel gebruikt of verslavend gedrag ontwikkelt.
- Blijf bij jezelf: Beschrijf aan de verslaafde welke invloed het gebruik of verslavende gedrag op jou heeft en hoe jij erover denkt.
- Geef aan dat je hem gaat helpen om van zijn verslaving af te komen. Maak echter onmiskenbaar duidelijk dat je hem niet (verder) gaat steunen in zijn verslaving.
- Verwacht niet te veel: Verwacht geen onmiddellijke verbetering van een gesprek. Jouw eerlijke feedback kan de verslaafde echter helpen zijn probleem onder ogen te zien.
- Wees consistent.
Hoe manifesteert medeafhankelijkheid zich?
Co-afhankelijkheid heeft vele gezichten. Als de focus in het begin ligt op het excuseren van het gedrag van de verslaafde en het beschermen ervan, wordt dit vaak gevolgd door een controlefase. In deze fase probeert de medeafhankelijke persoon te voorkomen dat de verslaafde drugs gebruikt of verslavend gedrag vertoont – meestal zonder succes. Zijn falen leidt tot woede of berusting en verandert vervolgens vaak in verwijten, bedreigingen en afwijzing. Deze afzonderlijke fasen kunnen elkaar al dan niet opvolgen.
Beschermen
Een eerste impuls is meestal om de verslaafde te beschermen tegen de gevolgen van zijn consumptie. Een alcoholist wordt bijvoorbeeld bij de werkgever verontschuldigd omdat hij of zij griep heeft, ook al heeft hij of zij in werkelijkheid een grote kater.
Verbergen
Daarnaast is er schaamte: verslaving is een ziekte die sterk gestigmatiseerd wordt. Het probleem wordt ook gebagatelliseerd en verborgen onder vrienden en uitgebreide familie. De medeafhankelijke schaamt zich voor de alcoholverslaving of de gokverslaving of het voortdurende stonen van de partner, de dochter, de moeder.
Verontschuldigen
Ook gebruikelijk is dat codependents de verslaving excuseren. Stress, een moeilijke jeugd, baanverlies – dit zijn allemaal redenen waarom de verslaafde niet zonder het verslavende middel kan. Dit kan zo ver gaan dat medeafhankelijken de verslaafde voorzien van zijn verslavende middel.
Of het nu gaat om beschermen, verbergen of verontschuldigen, de veronderstelde hulp maakt het probleem alleen maar erger. Omdat de verslaafde niet de volledige gevolgen van zijn ziekte ervaart, blijft de druk van het lijden draaglijk. Hierdoor kan hij de omvang van zijn ziekte onderdrukken. De patiënt zal geen hulp zoeken en zal doorgaan zoals voorheen. Hoe moeilijk het ook mag zijn, het niet zoeken van hulp helpt verslaafden op de lange termijn meer.
Controle
Kosten
Zelfs confrontatie levert meestal weinig op. De verslaafde wordt door beschuldigingen in een defensieve rol gedwongen, doet beloften om beter te worden en breekt deze beloften keer op keer. Teleurstelling wordt gevolgd door hernieuwde beschuldigingen: een vicieuze cirkel.
Gevolgen van wederzijdse afhankelijkheid
De gevolgen van wederzijdse afhankelijkheid zijn ernstig. De kwaliteit van leven, die toch al lijdt onder het nauwe contact met een verslaafde, wordt extra geïntensiveerd. Het leven van de medeafhankelijke persoon draait in wezen om de verslaving, en zijn of haar eigen behoeften worden verwaarloosd. Geheimhouding en schaamte overschaduwen het leven. De medeafhankelijke bevindt zich in een slopende achtbaan van liefde en hoop, teleurstelling, woede en walging.
De angst voor de volgende overdaad wordt nog verergerd door financiële zorgen wanneer de verslaafde te veel geld uitgeeft aan alcohol, drugs of gokken – vooral als hij vanwege zijn verslaving zijn baan als voornaamste kostwinner verliest. Wat de psychologische overbelasting nog vergroot, is de last van taken waarvan de codependent de verslaafde moet ontlasten.
Co-afhankelijkheid maakt je ziek
De gevolgen zijn bijzonder ernstig als verslaafden onder invloed vatbaar zijn voor geweld of zelfs seksueel geweld.
Kinderen zijn slachtoffers
De kinderen van alcoholisten en andere verslaafde patiënten lijden het meest. Ze nemen taken op zich die ze eigenlijk nog niet aankunnen, leven in een omgeving die gekenmerkt wordt door angsten en zorgen. De angst voor de volgende overdaad van de verslaafde ouder overschaduwt hun leven. Daarbij komen de schaamte en geheimhouding – ze kunnen met niemand over hun situatie praten, vrienden kunnen niet naar huis worden gebracht uit angst dat de verslavingsziekte openbaar wordt.
Voor kinderen is het bijzonder rampzalig dat een van de eerste en belangrijkste relaties in het leven kapot gaat: die met hun eigen ouders. Veiligheid, aandacht en steun vallen weg. Het vertrouwen in ouders wordt herhaaldelijk teleurgesteld. Dergelijke ervaringen kunnen hun sporen achterlaten in het leven en toekomstige relaties ondermijnen.
Het is niet ongebruikelijk dat wat ze als kinderen hebben geleerd, wordt overgedragen in het volwassen leven: 60 procent van de vrouwen die samenwonen met een verslaafde partner groeide op in een huishouden met een verslaafde ouder.
Wie loopt er risico?
Vooral vrouwen lopen het risico medeafhankelijk te worden; zij vormen 90 procent van de getroffenen. Dit kan deels worden verklaard door het feit dat verslavingen mannen vaker treffen.
Een andere reden zou kunnen zijn dat het nog steeds deel uitmaakt van het rolmodel van een vrouw om zichzelf op te offeren en een relatie in stand te houden. In de zelfperceptie en de perceptie van anderen ‘verlaat’ een vrouw haar alcoholische partner als ze hem verlaat. Van een man daarentegen wordt sociaal ‘niet verwacht’ dat hij een verslaafde partner heeft.
Ook mensen die opgroeien in gezinnen met verslaafde ouders lopen een bijzonder risico. In principe zijn gezinnen waarin problemen onder het tapijt worden geveegd ook problematisch.
Co-afhankelijkheid: therapie
In het geval van een uitgesproken wederzijdse afhankelijkheid kan psychotherapie noodzakelijk zijn. Het doel is om de getroffen persoon weer tot zichzelf te brengen. Hij leert zichzelf en zijn eigen behoeften weer waar te nemen en erop te focussen, en schuldgevoelens opzij te zetten. Het doel is om een gezonde afstand op te bouwen.
Naarmate de medeafhankelijke zich uit de verstrikking bevrijdt, verdwijnt ook het beklemmende gevoel van machteloosheid. Hij kan weer iets doen – namelijk voor zichzelf – en krijgt de regie over zijn eigen leven terug.
