Bloedarmoede (laag bloed): oorzaken, symptomen

Kort overzicht

  • Symptomen: duizeligheid, hoofdpijn, verminderde prestaties, kortademigheid, oorsuizen, bleke huid en slijmvliezen, gladde rode tong, soms broze nagels, ontstoken mondhoeken
  • Oorzaken: verminderde bloedvorming, bijv. door een tekort aan ijzer, foliumzuur, vitamine B12, nierzwakte, ontsteking, bloedverlies, verhoogde afbraak van rode bloedcellen, stoornis in de bloedverdeling
  • Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak, bijv. aanvoer van tekorten aan sporenelementen, aanpassing van de voeding, toediening van hormonen, eventueel bloedtransfusie, behandeling van onderliggende ziekten (bijv. ontsteking of infectie)
  • Diagnose: bloedonderzoek, bepaling van het aantal rode bloedcellen, hemoglobinegehalte, beoordeling van het uiterlijk van de rode bloedcellen, eventueel beenmergonderzoek
  • Wanneer moet u een arts raadplegen? Altijd bij vermoeden van bloedarmoede
  • Preventie: Evenwichtige voeding, controles op chronische ziekten

Wat is bloedarmoede?

Hemoglobine is een ijzerhoudend eiwit dat zuurstof van de longen naar de lichaamscellen transporteert. Op de terugweg brengt het kooldioxide (CO2), een afvalproduct van de celstofwisseling, naar de longen. Daar komt CO2 vrij met de adem.

Bij bloedarmoede is er te weinig hemoglobine waardoor de lichaamscellen niet meer van voldoende zuurstof worden voorzien.

Vormen van bloedarmoede

Artsen maken onderscheid tussen verschillende soorten bloedarmoede, afhankelijk van de vorm en het uiterlijk van de rode bloedcellen onder de microscoop en hoeveel hemoglobine ze bevatten:

  • Microcytische, hypochrome anemie: de rode bloedcellen zijn te klein en bevatten te weinig hemoglobine. Een typisch voorbeeld van deze vorm van bloedarmoede is bloedarmoede door ijzertekort.
  • Normocytische, normochrome anemie: deze vorm van bloedarmoede wordt veroorzaakt door ernstig bloedverlies. De rode bloedcellen zijn normaal van grootte en bevatten normale hoeveelheden hemoglobine.

Bloedarmoede kan ook worden geclassificeerd op basis van de oorzaken. Artsen maken onderscheid tussen de volgende vormen:

  • Bloedarmoede als gevolg van verminderde hematopoëse
  • Bloedarmoede als gevolg van een verhoogde afbraak van rode bloedcellen in het lichaam
  • Bloedarmoede door verlies van erytrocyten (bloeding)
  • Bloedarmoede als gevolg van een distributiestoornis van rode bloedcellen in het lichaam

Symptomen van bloedarmoede

Bloedarmoede heeft niet alleen vele oorzaken, maar gaat ook gepaard met tal van symptomen die niet altijd duidelijk zijn. Typisch voor alle bloedarmoede zijn echter symptomen die het gevolg zijn van een tekort aan zuurstof aan het lichaam:

  • duizeligheid
  • hoofdpijn
  • Verminderde mentale en fysieke prestaties
  • Kortademigheid (kortademigheid) bij inspanning, bij gevorderde bloedarmoede ook in rust
  • Hartkloppingen en oorsuizen
  • Bleke huid, bindvlies en slijmvliezen

Afhankelijk van het type bloedarmoede kunnen er ook andere symptomen optreden. Een paar voorbeelden:

  • Bloedarmoede door ijzertekort: broos haar en nagels, bleek gezicht, ontstoken mondhoeken en slijmvliezen
  • Pernicieuze anemie / bloedarmoede door vitamine B12-tekort: geheugenproblemen, verlies van eetlust, brandende tong, spijsverteringsproblemen zoals constipatie of diarree, gewichtsverlies
  • Hemolytische anemie: icterus (geelzucht) met gele verkleuring van de huid en gelige verkleuring van het oorspronkelijk witte gebied in het oog
  • Bloedarmoede als gevolg van inwendige bloedingen: zwarte ontlasting (teerachtige ontlasting of melena) of rood bloed in de ontlasting of urine, collaps van de bloedsomloop, lage bloeddruk, hoge hartslag

Oorzaken van bloedarmoede

Het is vaak een secundaire bevinding van chronische ziekten. Bovendien komt bloedarmoede vaker voor op oudere leeftijd als gevolg van langzamere regeneratieprocessen.

Over het algemeen kan bloedarmoede worden onderverdeeld in de volgende groepen, afhankelijk van het oorsprongsmechanisme:

Bloedarmoede als gevolg van aandoeningen van de hematopoëse

Bloedvorming is een gevoelig proces en bepaalde factoren verstoren dit in verschillende stadia. In het beenmerg worden bloedcellen gevormd: uit zogenaamde stamcellen ontwikkelen zich met behulp van verschillende boodschapperstoffen (hormonen) verschillende soorten bloedcellen, waaronder voorlopers van rode bloedcellen.

Een gebrek aan bouwstenen, hormonen of vitamines en ziekten van het beenmerg zoals ontstekingen of leukemie (bloedkanker) belemmeren de bloedvorming. Dit resulteert in de vorming van rode bloedcellen die niet volledig functioneel zijn en niet zorgen voor voldoende zuurstoftransport.

De meest voorkomende vormen van bloedarmoede worden veroorzaakt door dit type bloedvormingsstoornis:

Foliumzuurgebreksanemie: Foliumzuur is essentieel voor de celdeling en bloedvorming. De vitamine komt vooral voor in diverse koolsoorten (zoals broccoli), spinazie, asperges en bladsla. Ondervoeding veroorzaakt daarom soms bloedarmoede door foliumzuurtekort. Deze vorm van bloedarmoede ontstaat soms ook bij ernstig alcoholmisbruik. Dit is een macrocytische, hyperchrome anemie.

Bloedarmoede door vitamine B12-tekort: Vitamine B12 (cobalamine) is onder meer belangrijk voor de vorming van nieuwe cellen en de stofwisseling van verschillende eiwitbouwstenen (aminozuren). Een tekort wordt meestal veroorzaakt door een verminderde opname van de vitamine in het lichaam, bijvoorbeeld bij chronische gastritis of coeliakie. Net als bij een tekort aan foliumzuur resulteert dit in macrocytische, hyperchrome anemie.

Nieranemie: Deze vorm van bloedarmoede wordt veroorzaakt doordat de nieren te weinig erytropoëtine produceren als gevolg van een functioneel tekort. Dit hormoon stimuleert de vorming van rode bloedcellen in het beenmerg, waardoor een tekort tot bloedarmoede leidt. Nierinsufficiëntie is bijvoorbeeld het gevolg van een chronische nierziekte of nierbeschadiging. De resulterende nieranemie wordt gewoonlijk verergerd door een kortere levensduur van de rode bloedcellen en de bloedspoelingen (dialyse) die vaak nodig zijn bij chronische nierpatiënten.

Aplastische anemie: In dit geval wordt de vorming van alle bloedcellen (rode en witte bloedcellen, bloedplaatjes) verminderd. De reden is een functionele aandoening van het beenmerg, die aangeboren is (bijvoorbeeld Fanconi-anemie) of verworven is (bijvoorbeeld door medicatie, toxines, ioniserende straling of bepaalde infectieziekten).

Bloedarmoede door andere ziekten: Bloedarmoede veroorzaakt door ontstekingen, virusinfecties, kanker (zoals leukemie), chemotherapie of auto-immuunziekten wordt vaak onderschat. Vooral chronische ziekten behoren tot de meest voorkomende oorzaken van bloedarmoede. Afhankelijk van de ernst beïnvloeden ze de bloedvorming in verschillende mate en leiden ze tot kleincellige bloedarmoede.

Bloedarmoede als gevolg van bloedingen

Bloedverlies treedt op wanneer bloed lekt uit een externe of interne wond. Soms is de oorzaak een open verwonding als gevolg van een ongeval, maar soms leiden zelfs kleine bloedingsbronnen tot chronisch bloedverlies, dat zich na verloop van tijd ontwikkelt tot bloedarmoede.

Dit is bijvoorbeeld het geval bij een onopgemerkte bloedende maagzweer of aambeien.

Bloedarmoede als gevolg van acute of chronische bloedingen wordt ook wel bloedarmoede genoemd.

Bloedarmoede als gevolg van verhoogde afbraak van erytrocyten

De reden hiervoor ligt soms in de rode bloedcellen zelf (corpusculaire hemolytische anemie): de erytrocyten hebben meestal een genetisch defect en worden daardoor voortijdig afgebroken.

Dit is bijvoorbeeld het geval bij sikkelcelanemie: hier zijn de rode bloedcellen niet – zoals normaal het geval is – schijfvormig en aan beide zijden licht ingedeukt, maar sikkelvormig. Ze klonteren gemakkelijk samen en worden steeds vaker afgebroken in de milt. Een ander voorbeeld is bolvormige celanemie met bolvormige erytrocyten.

Bij extracorpusculaire hemolytische anemie ligt de oorzaak buiten de erytrocyten. De rode bloedcellen worden bijvoorbeeld mechanisch vernietigd, bijvoorbeeld door kunstmatige hartkleppen.

In andere gevallen zijn chemicaliën, medicijnen, immuunreacties of infectieuze agentia (zoals malariapathogenen) verantwoordelijk voor de overmatige afbraak van rode bloedcellen.

Bloedarmoede als gevolg van een distributiestoornis

Bloedarmoede: behandeling

De behandeling van bloedarmoede hangt af van de oorzaak en de ernst van de bloedarmoede. Een paar voorbeelden:

  • Als er sprake is van een tekort aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur, wordt het tekort gecompenseerd met passende medicijnen, zoals ijzer- of foliumzuurtabletten. U mag dergelijke supplementen echter alleen gebruiken als dit door een arts wordt aanbevolen (vooral ijzersupplementen).
  • Als ondervoeding een rol speelt (zoals foliumzuurtekort, ijzertekort) bij het ontstaan ​​van bloedarmoede, is het raadzaam om uw voedingspatroon aan te passen.
  • Als een bloeding de oorzaak van de bloedarmoede is, moet deze worden gestopt. Artsen zullen bijvoorbeeld een bloedende maagzweer behandelen met een operatie. Als het bloedverlies zeer ernstig is, krijgt de patiënt infusies met rode bloedcellenconcentraat (“bloedtransfusie”).
  • Patiënten met nieranemie krijgen erytropoëtine om het gebrek aan bloedvormend hormoon te compenseren.
  • Bij ernstige aangeboren vormen van bloedarmoede, zoals sikkelcelanemie, kan een stamceltransplantatie nuttig zijn.

Sommige mensen vragen zich af wat er gebeurt als bloedarmoede niet wordt behandeld. Als gevolg van het verminderde zuurstoftransport is onbehandelde bloedarmoede een grote belasting voor het lichaam. Als een ernstige ziekte de oorzaak van de bloedarmoede is en deze onbehandeld blijft, zijn levensbedreigende gevolgen mogelijk.

Of iemand vanwege bloedarmoede niet kan werken, hangt af van de ernst ervan en de oorzaak ervan.

Bloedarmoede: wanneer moet u naar een arts?

Als u denkt dat u aan bloedarmoede lijdt, is het raadzaam om snel naar een arts te gaan. Dit geldt vooral als u bloed in uw ontlasting, urine of braaksel ontdekt. Dit komt waarschijnlijk door ernstige inwendige bloedingen.

Het is raadzaam voor vrouwen met ongewoon zware menstruaties, zeer frequente of zeer langdurige menstruaties om een ​​gynaecoloog te raadplegen.

Bloedarmoede: onderzoeken en diagnose

Als er bloedarmoede wordt vermoed, neemt de arts een bloedmonster af en laat dit in het laboratorium onderzoeken. Tijdens dit bloedonderzoek zal de arts bijzondere aandacht besteden aan de volgende parameters:

  • Hematocriet: De hematocrietwaarde geeft de verhouding aan tussen vaste cellen en het vloeibare deel van het bloed. Bij gezonde mensen vormen de cellen ongeveer 40 tot 50 procent van het bloed. Bij bloedarmoede is de hematocrietwaarde echter verlaagd.
  • Aantal erytrocyten: Als het aantal rode bloedcellen afneemt, kan dit te wijten zijn aan een bloedvormingsstoornis.
  • Hemoglobine: Bij bloedarmoede is de hemoglobinewaarde (Hb) te laag.
  • MCH (mean corpuscular hemoglobine): Het geeft het gemiddelde hemoglobinegehalte van een rode bloedcel aan. Als de erytrocyt te weinig hemoglobine bevat, wordt dit hypochrome anemie genoemd. Als het hemoglobinegehalte verhoogd is, duidt dit op hyperchrome bloedarmoede. Als er sprake is van bloedarmoede terwijl de MCH-waarden normaal zijn, spreekt men van normochrome anemie.
  • Serumferritine: Dit is de belangrijkste laboratoriumwaarde voor het beoordelen van de ijzervoorraden. Als deze laag is, is er sprake van een ijzertekort.
  • Reticulocyten: Dit zijn de jonge voorlopercellen van rode bloedcellen. Als hun aantal toeneemt, duidt dit op bloedarmoede die al enige tijd bestaat, bloedarmoede als gevolg van verminderde bloedvorming of verhoogde afbraak van erytrocyten.

Als de oorzaak van de bloedarmoede onduidelijk is, zal de arts aanvullende diagnostische tests uitvoeren:

  • Occulte bloedtest: hiermee worden bloedsporen in de ontlasting opgespoord die niet met het blote oog zichtbaar zijn. Occult bloed duidt op kleine bloedingen in het spijsverteringskanaal.
  • Endoscopie: Door middel van gastroscopie en colonoscopie kunnen bronnen van bloedingen in het spijsverteringskanaal worden opgespoord en tegelijkertijd worden gestopt.
  • Beenmergdiagnostiek: Hiermee kan de arts ernstige bloedarmoede met beenmergaandoeningen (zoals aplastische anemie) opsporen. Bepaalde vormen van leukemie, die vaak gepaard gaan met bloedarmoede, kunnen ook worden opgespoord door de beenmergcellen te analyseren.

Bloedarmoede: preventie

Voedingsmiddelen die vitamine B12 bevatten, moeten ook een vast onderdeel van uw dieet zijn. Deze omvatten vis, vlees, eieren en zuivelproducten.

Vooral voor vrouwen is een adequate inname van ijzer belangrijk: een deel van dit belangrijke sporenelement gaat regelmatig verloren tijdens de menstruatie. Vooral vrouwen met zware, langdurige menstruaties (menorragie) ontwikkelen vaak bloedarmoede door ijzertekort.

Sporters zijn echter ook vatbaar voor ijzertekort, omdat ze met hun zweet meer ijzer uitscheiden. IJzerrijke voedingsmiddelen zoals lever, rood vlees, peterselie, volkoren granen, peulvruchten, sesamzaad en noten helpen de ijzerbehoefte te dekken.

Veelgestelde vragen over bloedarmoede

Wat is bloedarmoede?

Bloedarmoede is een tekort aan gezonde rode bloedcellen in het lichaam. Omdat deze bloedcellen verantwoordelijk zijn voor het transport van zuurstof, kan het tekort symptomen veroorzaken zoals vermoeidheid, zwakte, kortademigheid of duizeligheid. Mogelijke oorzaken van bloedarmoede zijn interne of externe bloedingen, ijzer- of vitaminetekort, chronische ziekten zoals kanker en genetische aandoeningen.

Wat moet u doen als u bloedarmoede heeft?

Mogelijke tekenen van bloedarmoede moeten door een arts worden gecontroleerd. Als er daadwerkelijk sprake is van bloedarmoede, zal de behandeling afhangen van de oorzaak en de ernst ervan. Hierbij kunt u bijvoorbeeld denken aan de toediening van ijzer, vitamine B12 of foliumzuur, een bloedtransfusie en/of een verandering van dieet (bijvoorbeeld bij ijzertekort).

Wat moet je eten als je bloedarmoede hebt?

Wat zijn de bloedwaarden bij bloedarmoede?

Bij bloedarmoede zijn de bloedwaarden voor hemoglobine, hematocriet en erytrocyten (rode bloedcellen) verlaagd. In het geval van bloedarmoede door ijzertekort wordt ook het serumferritine verlaagd en het transferrine verhoogd. Afhankelijk van het type bloedarmoede kunnen andere bloedwaarden verhoogd of verlaagd zijn (bijv. MCV, MCH).

Waar komt bloedarmoede vandaan?

Bloedarmoede ontstaat wanneer het lichaam niet genoeg rode bloedcellen aanmaakt, deze te snel worden afgebroken of in grote hoeveelheden verloren gaan. Mogelijke oorzaken zijn een tekort aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur, chronische nierziekte, kanker, ontstekingen, infecties, genetische aandoeningen, acute of chronische bloedingen (bijvoorbeeld in het geval van een maagzweer) en bepaalde medicijnen.

Wat zijn de symptomen van bloedarmoede?

Wanneer is bloedarmoede gevaarlijk?

Onbehandelde ernstige of chronische bloedarmoede kan gevaarlijk zijn omdat het leidt tot een tekort aan zuurstof in de organen. Dit kan onder meer hartproblemen of hersenbeschadiging veroorzaken. Bij zwangere vrouwen verhoogt bloedarmoede het risico op vroeggeboorte en een laag geboortegewicht van het kind.

Kan bloedarmoede worden genezen?

Bloedarmoede is in de meeste gevallen te genezen. Afhankelijk van de oorzaak bestaat de behandeling bijvoorbeeld uit ijzer- of foliumzuursupplementen, medicijnen om de bloedvorming te stimuleren of bloedtransfusies. In chronische gevallen kan een langdurige behandeling noodzakelijk zijn.