Kort overzicht
- Symptomen: pijn en een brandend gevoel bij het urineren, frequente drang om te plassen, zich ziek voelen, in meer gecompliceerde gevallen: koorts, koude rillingen, pijn in de flank (pyelonefritis)
- Behandeling: Afhankelijk van de oorzaak, in het algemeen: veel drinken, vaak plassen, rusten; anders meestal antibiotica of andere medicijnen, evenals kruidenalternatieven
- Oorzaken en risicofactoren: Meestal infectie door darmbacteriën vanwege de nabijheid van het anale gebied, vrouwelijke anatomie van de korte urethra; risicofactoren zijn onder meer: immunodeficiëntie, zwangerschap, stofwisselingsziekten, obstructies van de uitstroom
- Diagnose: Op basis van symptomen, urine- en bloedonderzoek, echografie (echografie)
- Verloop van de ziekte en prognose: Goede prognose bij ongecompliceerde urineweginfecties, meestal volledig herstel met antibiotica
- Preventie: Algemene maatregelen zoals voldoende drinken, regelmatig legen van de blaas, gezonde voeding; Medicamenteuze preventie met antibiotica of kruidenpreparaten, oestrogeen, mannose of immunotherapie mogelijk bij recidiverende urineweginfecties
Wat is een urineweginfectie?
Typische symptomen van een urineweginfectie zijn nieuwe pijn bij het plassen, zoals een branderig gevoel, en een frequente en sterke drang om te plassen.
Door de korte plasbuis zijn het vooral vrouwen die last hebben van een urineweginfectie. Het is de meest voorkomende reden voor arbeidsongeschiktheid onder vrouwen. Ruim de helft van de vrouwen krijgt minstens één keer in haar leven last van een urineweginfectie. Hoe ouder vrouwen zijn, hoe vaker urineweginfecties voorkomen. Mannen worden doorgaans pas op oudere leeftijd ziek, als er leeftijdsgebonden urinewegstoornissen optreden.
Classificatie van urineweginfecties
Artsen maken onderscheid tussen urineweginfecties op basis van verschillende aspecten:
- Waar vindt de infectie plaats? In de bovenste urinewegen (pyelonefritis) of in de lagere urinewegen (urethra, blaas, prostaat)?
- Veroorzaakt de infectie klachten? Is er sprake van symptomatische urineweginfectie of zogenaamde asymptomatische bacteriurie (ziekteverwekkers zijn aanwezig in de urinewegen maar veroorzaken geen klachten)?
- Zijn er bepaalde risicofactoren, zoals een vernauwing van de urethra, zwangerschap of immunodeficiëntie, die wel of niet kunnen leiden tot een gecompliceerde urineweginfectie (ongecompliceerde UTI)?
Wat zijn de symptomen?
Zoals de meeste bacteriële infecties veroorzaken urineweginfecties roodheid en zwelling van het weefsel.
Typische symptomen van urineweginfecties zijn pijn en een brandend gevoel bij het urineren, bloed in de urine en een algemeen gevoel van ziekte. In ernstige gevallen gaat de urineweginfectie soms gepaard met koorts en koude rillingen. Als de infectie zich uitbreidt naar het nierbekken, is flankpijn een typisch teken van de ziekte.
Veel patiënten die herhaaldelijk last hebben van urineweginfecties herkennen de eerste tekenen van een urineweginfectie al vroeg en weten hoe ze de dreiging van blaasontsteking kunnen afwenden met behulp van huismiddeltjes.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Welke huismiddeltjes in sommige gevallen kunnen helpen bij blaasontsteking, leest u in het artikel Blaasontsteking – huismiddeltjes.
Hoe wordt het behandeld?
Artsen baseren hun behandeling doorgaans op zogenaamde richtlijnen. Dit zijn behandelaanbevelingen van deskundigengroepen voor een specifieke ziekte, gebaseerd op de nieuwste wetenschappelijke bevindingen.
Uw arts zal de juiste behandeling voor de urineweginfectie voorschrijven. Meestal schrijft hij of zij medicijnen (zoals antibiotica of pijnstillers) en algemene maatregelen voor die van belang zijn bij een urineweginfectie. Deze omvatten het volgende:
- Veel drinken (minstens twee liter per dag) om de urinewegen te spoelen
- Leeg de blaas regelmatig en frequent
- Warmtetoepassingen, bijvoorbeeld in de vorm van warmwaterkruiken
- Bedrust als er sprake is van pyelonefritis
Als u lijdt aan hartfalen, is het belangrijk dat u met uw arts de dagelijkse hoeveelheid vocht afspreekt. Sommige mensen met hartfalen hebben een drinklimiet.
Als u een milde, ongecompliceerde blaasontsteking heeft, adviseren artsen soms een symptomatische behandeling met pijnstillers zoals ibuprofen, maar niet voor zwangere vrouwen.
Als de urineweginfectie behandeling met antibiotica vereist, zal de arts op basis van verschillende factoren beslissen welk antibioticum hij moet gebruiken. De antibioticatherapie hangt soms hiervan af:
- of er symptomen aanwezig zijn
- of de urineweginfectie gecompliceerd of ongecompliceerd is
- de exacte locatie van de ontsteking
- de ernst van de infectie
Bij een ongecompliceerde urineweginfectie schrijft de arts doorgaans gedurende één tot drie dagen kortwerkende antibiotica voor, die vrij snel tot een betrouwbare genezing leiden.
Als er ondanks de detectie van de ziekteverwekker geen symptomen zoals pijn optreden tijdens de urineweginfectie, is behandeling met antibiotica in de meeste gevallen niet absoluut noodzakelijk. Uitzonderingen zijn zwangere vrouwen en mensen die op het punt staan een operatie aan de urinewegen te ondergaan of als er een risico bestaat dat de infectie zich via de urineweginfectie verspreidt.
Als er sprake is van een gecompliceerde urineweginfectie, zullen artsen ook antibiotica voorschrijven. De behandeling duurt echter meestal langer en er worden meestal ook andere antibiotica gebruikt. Bij zwangere vrouwen en kinderen gebruiken artsen bijvoorbeeld alleen bepaalde antibiotica die door deze groepen mensen beter worden verdragen om een urineweginfectie te behandelen.
Wat veroorzaakt een urineweginfectie?
De darmbacteriën gaan van de anus naar de uitwendige urethra en stijgen vervolgens op naar de urinewegen en geslachtsorganen (urogenitale tractus). Verkeerde hygiëne na toiletgebruik is hier vaak de oorzaak van. In andere gevallen treedt urinewegontsteking op na onbeschermde geslachtsgemeenschap.
Vooral vrouwen hebben veel meer kans op een urineweginfectie. Dit komt omdat vrouwen een kortere urethra hebben dan mannen en de ingang van de urethra dichter bij de anus ligt. Om deze reden komen ziektekiemen gemakkelijker in de blaas. Vooral jonge vrouwen worden vaak getroffen door urineweginfecties.
Ook ouderen met een urinekatheter hebben vaker last van een urineweginfectie. Hierbij gebruiken de bacteriën de katheter als ‘geleiderail’. Baby's en kinderen worden ook getroffen door urineweginfecties. Vooral als ze luiers dragen, omdat bacteriën zich in een vochtige omgeving heel gemakkelijk snel en sterk kunnen vermenigvuldigen.
Urineweginfectie – bijzondere risicofactoren
Er zijn ook bepaalde factoren die het risico op een urineweginfectie vergroten. Deze omvatten
- Immunodeficiëntie, bijvoorbeeld als gevolg van ernstige ziekten of medicijnen zoals immunosuppressiva
- Stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus
- Urineafvoerstoornissen, bijvoorbeeld door urinestenen, tumoren of een vergrote prostaat
- Zwangerschap
Zijn urineweginfecties besmettelijk?
In principe is het mogelijk dat bacteriële infecties van de urinewegen besmettelijk zijn. Vooral als ze voorkomen in de lagere urinewegen, zoals de urethra.
In de meeste gevallen vindt de infectie echter plaats via de verspreiding van de lichaamseigen darmbacteriën. Overdracht tijdens seks is bijvoorbeeld ook mogelijk en is niet gendergerelateerd. In sommige gevallen raken mannen ook besmet tijdens geslachtsgemeenschap, hoewel dit vanwege hun langere urethra veel minder vaak voorkomt dan bij vrouwen.
Hoe wordt een urineweginfectie gediagnosticeerd?
Meestal is het voor de arts mogelijk om een urineweginfectie te diagnosticeren op basis van de typische symptomen en met behulp van een urineteststrip. De teststrip detecteert verschillende typische veranderingen in de urine, zoals het gehalte aan rode en witte bloedcellen of bepaalde producten van het bacteriële metabolisme (nitraat).
In veel gevallen van urineweginfectie vertoont de urineteststrip een positief nitrietresultaat. Een negatieve nitriettest is echter niet voldoende om de ziekte uit te sluiten. Dit komt omdat er bacteriën zijn die geen nitrieten produceren.
Het bloed vertoont doorgaans verhoogde ontstekingswaarden, zoals een toename van het C-reactief proteïne (CRP), de bezinkingssnelheid van erytrocyten en de witte bloedcellen (leukocytose). Als er koorts aanwezig is, laten artsen soms een bloedkweek afnemen om de ziekteverwekkers vast te stellen.
In sommige gevallen voeren artsen ook een echografisch onderzoek (echografie) uit om eventuele obstructies van de urineafvoer te identificeren. Andere beeldvormingsprocedures zoals computertomografie of röntgenonderzoek met contrastmiddel zijn zelden nodig.
Hoe verloopt een urineweginfectie?
Een urineweginfectie geneest meestal volledig met de toediening van antibiotica en de prognose is goed.
De nieren zijn meestal ook niet beschadigd. Het is echter belangrijk dat u een arts raadpleegt als u een urineweginfectie vermoedt, om complicaties te voorkomen. Vooral als er geen behandeling plaatsvindt, kan in sommige gevallen een oplopende urineweginfectie ontstaan, met als gevolg een ontsteking van het nierbekken.
De kans op een ernstig beloop en daarmee op urosepsis, een bloedvergiftiging die begint met een urineweginfectie, is bij medische behandeling laag. Urosepsis is een medisch noodgeval dat onder bepaalde omstandigheden fataal kan zijn.
Kan een urineweginfectie worden voorkomen?
Er zijn enkele algemene maatregelen die in sommige gevallen een urineweginfectie kunnen voorkomen en helpen de urinewegen gezond te houden. Er zijn ook manieren om terugkerende urineweginfecties te voorkomen.
Algemene maatregelen om een urineweginfectie te voorkomen
De volgende maatregelen ondersteunen onder meer de gezondheid van de urinewegen:
- Voldoende vochtinname (spoelt eventuele bacteriën weg met de urine)
- Regelmatig urineren (gaat de groei van bacteriën tegen)
- Gezonde voeding met veel vitamine C en ascorbinezuur
- Plast voor en na geslachtsgemeenschap en gebruik blaasvriendelijke anticonceptie met condooms
- Toilethygiëne is vooral voor vrouwen belangrijk (veeg van voren naar achteren en gebruik pH-neutrale waslotion)
- Vermijd afkoelen (verschoon nat ondergoed)
- Ademend ondergoed dat gewassen kan worden op 60 graden
Preventie van terugkerende urineweginfecties
Als urineweginfecties herhaaldelijk voorkomen, vooral bij vrouwen, zijn er medicatieopties ter preventie. Deze omvatten bijvoorbeeld
- Artsen schrijven soms lage doses antibiotica voor over een langere periode (meerdere maanden), vooral bij gecompliceerde urineweginfecties.
- Daarnaast zijn er tabletten voor immuuntherapie beschikbaar voor de profylaxe van recidiverende urineweginfecties, waarbij het immuunsysteem wordt gestimuleerd door de toediening van gedode ziekteverwekkers.
- Andere preparaten zoals D-mannose en kruidenalternatieven zoals beredruifbladeren (niet langdurig gebruiken!) of Oost-Indische kers en mierikswortelwortel (vooral de combinatie van beide) zijn ook geschikt voor terugkerende urineweginfecties.
Artsen definiëren een chronische of recidiverende urineweginfectie als meer dan twee urineweginfecties in zes maanden of meer dan drie urineweginfecties per jaar.
Ook de inname van prebiotica of cranberryproducten kan een profylactisch effect hebben op terugkerende blaasontstekingen. Hiervoor ontbreekt echter duidelijk en voldoende wetenschappelijk bewijs.
Goede preventie bespreekt u het beste met uw huisarts, uroloog of gynaecoloog.
