Kort overzicht
- Wat is bronchiolitis? Verzamelnaam voor ontstekingsziekten van de onderste, fijnvertakte luchtwegen (bronchiolen), die acuut of chronisch kunnen zijn.
- Symptomen: bij acute, infectieuze bronchiolitis (zoals RSV-bronchiolitis) rhinitis, koorts, keelpijn, hoesten, ademgeluiden, mogelijk kortademigheid. Bij bronchiolitis obliterans, voornamelijk droge hoest en langzaam toenemende kortademigheid.
- Diagnose: anamnese, lichamelijk onderzoek, beeldvorming (röntgenfoto, hoge resolutie CT), longfunctietest, meting van de zuurstofsaturatie, longendoscopie en eventueel longbiopsie.
Wat is bronchiolitis?
‘Bronchiolitis’ is een verzamelnaam voor verschillende ziekten van de onderste luchtwegen die op verschillende manieren ontstaan en bovendien variabel kunnen zijn. Het is een ontsteking of een obstructie (vernietiging) van de fijnste luchtwegen (bronchiolen) als gevolg van een ontsteking, evenals van het aangrenzende weefsel.
De onderste luchtwegen
Hun diameter is minder dan één millimeter. Hun dunne wanden bevatten vezels van gladde spieren die de diameter van de luchtwegen regelen door middel van ontspanning en spanning. De wanden zijn aan de binnenkant bedekt met een slijmvlies (zoals in de gehele luchtwegen). Bronchiolen geleiden de ingeademde lucht naar de daadwerkelijke plaatsen van gasuitwisseling – longblaasjes (longblaasjes).
Oorzaken en vormen van bronchiolitis
- acute bronchiolitis: meestal veroorzaakt door virussen of andere infectieuze agentia (infectieuze bronchiolitis), in andere gevallen bijvoorbeeld door het inademen van gassen/toxines, vloeistoffen of vaste stoffen, of als gevolg van de ziekte van Wegener (granulomatose met polyangiitis).
Als de oorzaak van acute of chronische bronchiolitis onbekend blijft, noemen artsen dit idiopathische bronchiolitis.
Andere mogelijke oorzaken van bronchiolitis obliterans zijn ziekten van het longparenchym (internstitiële longziekten), reumatische ziekten, giftige gassen of medicijnen. Ook afstotingsreacties na een hart-long-, long- of beenmergtransplantatie kunnen het ziektebeeld veroorzaken. Dit wordt bronchiolitis obliterans syndroom (BOS) genoemd.
Andere ziekte: bronchiolitis obliterans met organiserende longontsteking
Kinderen worden zeer vaak getroffen
Acute infectieuze bronchiolitis is wijdverspreid en wordt meestal veroorzaakt door virussen, voornamelijk het respiratoir syncytieel virus (RS-virus). Het treft vooral kinderen tussen de twee en zes maanden. In de kindertijd is acute bronchiolitis de meest voorkomende virale infectie van de onderste luchtwegen. In het eerste levensjaar is bronchiolitis de meest voorkomende reden voor ziekenhuisopname.
Kan bronchiolitis worden genezen?
RSV-bronchiolitis
RSV-bronchiolitis heeft een iets hoger sterftecijfer bij premature baby's (1.2 procent), kinderen met de chronische longziekte bronchopulmonale dysplasie (4.1 procent) en kinderen met aangeboren hartafwijkingen (5.2 procent).
Om te weten welke factoren – naast prematuren, bronchopulmonale dysplasie en aangeboren hartafwijkingen – een ernstig beloop van RSV-infectie bevorderen, klik hier.
Bronchiolitis obliterans
Bronchiolitis: wat zijn de symptomen?
Acute infectieuze bronchiolitis manifesteert zich doorgaans met niet-specifieke symptomen van luchtweginfectie zoals rhinitis, lichte koorts, keelpijn en hoest. In de meeste gevallen is het RSV-bronchiolitis:
Meestal wordt de hoest dan meer uitgesproken en steeds productiever (d.w.z. geassocieerd met sputum), en treden ademhalingsmoeilijkheden en zelfs kortademigheid op: de ademhalingsfrequentie neemt toe, d.w.z. de patiënt ademt sneller. Bij het ademen worden de neusgaten vaak opgezet en worden de hulpademhalingsspieren ter ondersteuning gebruikt. Dit laatste is te herkennen aan het terugtrekken van de huid in de jugulaire fossa of tussen de ribben tijdens het ademen.
In ernstige gevallen uit zich de slechte zuurstoftoevoer in een blauwachtige verkleuring van de huid/slijmvliezen (cyanose).
Andere symptomen van RSV-bronchiolitis zijn onder meer een verminderde algemene toestand en problemen met de voedselinname (reflux, braken, weigering om te drinken bij zuigelingen). Dit laatste kan bij baby’s snel leiden tot uitdroging.
Bij zuigelingen jonger dan drie maanden is ademnood vaak het enige symptoom van RSV-bronchiolitis.
Bronchiolitis: diagnose
Om bronchiolitis te diagnosticeren, moet de arts andere longziekten met vergelijkbare symptomen uitsluiten. Hiervoor zijn meerdere onderzoeken nodig.
Medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek
- Hoe lang zijn de symptomen aanwezig? Hebben ze zich plotseling of eerder langzaam ontwikkeld?
- Wat zijn precies de symptomen?
- Is ademhalen lastig of is er sprake van kortademigheid?
- Zijn er reeds bestaande aandoeningen bekend, zoals bindweefselziekte (collagenose)?
- Heeft u/heeft het kind in het verleden een orgaan- of beenmergtransplantatie ondergaan?
- Gebruikt u/uw kind medicijnen? Zo ja, welke?
- Wonen er rokers in uw huishouden?
Hierna volgt een lichamelijk onderzoek. De arts luistert met een stethoscoop naar de longen van de patiënt en luistert naar ademhalingsgeluiden: knetterende of ritselende ademhalingsgeluiden zijn veel voorkomende symptomen van bronchiolitis. Als de longen door een ziekte te sterk zijn opgeblazen, worden de ademgeluiden gedempt.
Niet elke patiënt met bronchiolitis heeft merkbare ademgeluiden.
Beeldvormingsdiagnostiek
Bij sommige patiënten is een röntgenonderzoek van de borstkas (röntgenthorax) noodzakelijk. Dit is vooral het geval bij een ernstig en atypisch beloop van de ziekte.
Longfunctietest en zuurstofverzadiging
Pulsoximetrie meet hoeveel zuurstof er in het bloed wordt getransporteerd. Als het longweefsel beschadigd is, kan de zuurstofuitwisseling niet meer in het gebruikelijke tempo plaatsvinden. Als gevolg hiervan neemt de zuurstofverzadiging van het bloed af. Als de saturatie normaal is, is verder onderzoek niet nodig. Als de pulsoximetrie een te lage waarde aangeeft en er tegelijkertijd ademhalingsmoeilijkheden tot kortademigheid zijn, ondersteunt dit de diagnose van bronchiolitis.
Pulmonale endoscopie en biopsie
Tijdens longendoscopie (bronchoscopie) brengt de arts een flexibel, buisvormig instrument (endoscoop) via de mond of neus van de patiënt in de luchtpijp. De dunne buis draagt aan de voorkant een kleine camera en een lichtbron. Hiermee kan de arts de luchtwegen van binnenuit bekijken en zo eventuele veranderingen in de slijmvliezen opsporen.
Bronchiolitis: behandeling
De behandeling van bronchiolitis hangt af van de oorzaak en de ernst van de ziekte. Omdat algemeen toepasbare therapieadviezen in veel gevallen ontbreken, wordt de behandeling meestal individueel aan elke patiënt aangepast.
Als bronchiolitis verband houdt met een andere ziekte (zoals astma, reumatoïde artritis, colitis ulcerosa, enz.), moet deze ook op de juiste manier worden behandeld.
Behandeling van RSV-bronchiolitis
Het is belangrijk om voldoende vocht te drinken. Hierdoor wordt het slijm in de luchtwegen vloeibaarder en dus gemakkelijker op te hoesten.
Indien nodig kunnen patiënten ook medicijnen krijgen. Een koortswerend middel (bijvoorbeeld paracetamol, ibuprofen) helpt tegen hoge koorts. Een decongestivum-neusspray kan de ademhaling in ernstig verstopte luchtwegen verbeteren.
Bij vernauwde bronchiolen krijgen patiënten via een inhalator speciale medicijnen om de luchtwegen te verwijden (luchtwegverwijders).
Home remedies
Bij een mild beloop van RSV-bronchiolitis kunnen huismiddeltjes het herstel bevorderen:
Inhalatie is een bewezen huismiddeltje tegen hoest en verkoudheid: de patiënt legt een handdoek over zijn hoofd, houdt zijn onbedekte gezicht boven een pot of kom met heet water en inhaleert de opstijgende dampen diep. Dit kalmeert de aangetaste slijmvliezen, verwijdt de luchtwegen en helpt de afscheidingen op te hoesten.
Een ander huismiddeltje tegen bronchiolitis is neusirrigatie (neusdouche). Het helpt ook bij rhinitis en slijmerige luchtwegen. Bij deze procedure wordt de neusholte grondig gespoeld met een zoutoplossing. Hierdoor worden ziektekiemen uit de bovenste luchtwegen verwijderd en wordt de afscheiding losgemaakt.
Koele, vochtige kuitkompressen helpen tegen koorts. Ze geven lichaamswarmte af aan de omgeving, waardoor de verhoogde lichaamstemperatuur daalt. Hoe u de kompressen maakt en aanbrengt, leest u hier.
Behandeling in het ziekenhuis
Als het verloop van de ziekte ernstig is, met ademhalingsproblemen en een lage zuurstofverzadiging in het bloed, moet de getroffen persoon in het ziekenhuis worden opgenomen. Ook als een kind getroffen wordt dat weigert te drinken als gevolg van bronchiolitis en het risico loopt op uitdroging, kan een ziekenhuisopname niet worden vermeden.
Behandeling van andere vormen van bronchiolitis
Voor de behandeling van sommige vormen van virale bronchiolitis zijn antivirale middelen (antivirale middelen) beschikbaar. Als er bijvoorbeeld een infectie met herpes simplex-virussen (HSV) aanwezig is, kan aciclovir helpen.
Bronchiolitis: preventie
Omdat er verschillende vormen van bronchiolitis bestaan, is het niet mogelijk algemeen geldige aanbevelingen voor ziektepreventie te geven. Over het algemeen kunnen de volgende tips echter helpen de longen gezond te houden en het risico op longziekten te verminderen:
- Voldoende vochtinname: Drink minstens 1.5 liter per dag (water, mineraalwater, thee, enz.) – dit maakt de afscheidingen in de luchtwegen vloeibaar.
- Vermijd nicotine: Stop met roken of begin helemaal niet met roken. Vermijd ook passief roken (d.w.z. binnen blijven in met rook gevulde kamers).
- Regelmatige lichaamsbeweging: dit bevordert de algemene gezondheid en versterkt het immuunsysteem.
- Gebruik medicijnen zoals voorgeschreven: Volg altijd precies de instructies van uw arts of apotheker als u medicijnen gebruikt (zelfs zonder recept).
Borstvoeding is ook gunstig voor zuigelingen. Zuigelingen die borstvoeding krijgen, hebben minder kans op luchtwegaandoeningen dan zuigelingen die flesvoeding krijgen.
RSV-bronchiolitis: preventie
Ter bescherming tegen veel voorkomende RSV-bronchiolitis adviseren deskundigen hygiënemaatregelen en RSV-vaccinatie voor kinderen met een verhoogd risico.
Hygiënische maatregelen
- Regelmatig en correct handen wassen
- Niezen en hoesten in de elleboogholte of in een zakdoek (niet in de handen)
- Maak het speelgoed van uw kind regelmatig en grondig schoon
- Bezoek geen gemeenschapsvoorzieningen als u of uw kind symptomen vertoont
- Niet roken (vooral in de buurt van kinderen)
