Botinfectie: symptomen en risico's

Kort overzicht

• Symptomen: Acute algemene tekenen van ontsteking zoals koorts, roodheid of zwelling, meestal plaatselijke pijn in het aangetaste lichaamsdeel
• Prognose en ziekteverloop: Bij snelle en consistente behandeling is acute ontsteking te genezen, overgang naar chronische vorm mogelijk, zonder medische behandeling risico op levensbedreigende bloedvergiftiging
• Oorzaken en risicofactoren: Meestal veroorzaakt door bacteriën, het risico hangt af van: leeftijd, operaties, bijkomende ziekten, enz.
• Diagnose: Medisch consult, lichamelijk onderzoek, ontstekingswaarden in het bloed, magnetische resonantietomografie, computertomografie, röntgenfoto, echografie
• Behandeling: immobilisatie, antibiotica, chirurgische reiniging van de ontsteking

Wat is botontsteking?

Osteitis en osteomyelitis worden in de meeste gevallen veroorzaakt door bacteriën en slechts zeer zelden door virussen of schimmels. Meestal treedt osteomyelitis op na een botoperatie. Andere triggers zijn botbreuken of infecties. Om nog onduidelijke redenen worden mannen vaker getroffen dan vrouwen.

Meestal zijn de botten van de benen ontstoken, vooral de botten van het boven- of onderbeen. Een bijzondere vorm van botontsteking is de zogenaamde spondylitis, waarbij de botten van de wervelkolom (wervellichamen) ontstoken zijn. Deze ontsteking komt vooral voor bij volwassenen.

Wat zijn de symptomen van osteitis?

De symptomen van osteitis (botontsteking) en osteomyelitis (beenmergontsteking) zijn vaak afhankelijk van hoe de ontsteking zich ontwikkelt.

Als de botontsteking acuut optreedt, verschijnen vaak typische tekenen van ontsteking. Deze omvatten:

• Algemene vermoeidheid
• Koorts en koude rillingen
• Pijn
• zwelling en oververhitting, soms roodheid van het aangetaste deel van het lichaam

Acute osteomyelitis wordt meestal veroorzaakt door bacteriën die het bot via de bloedbaan infecteren. Artsen noemen dit dan acute hematogene osteomyelitis.

Als het de chronische vorm van botontsteking (osteitis) betreft, zijn de symptomen vaak minder typerend voor een ontsteking. De pijn is meestal dof en er zijn weinig algemene klachten. Bovendien zijn er altijd lange symptoomvrije intervallen. Als de botontsteking echter opnieuw uitbreekt, kunnen bij elke uitbraak alle symptomen van een acute infectie opnieuw optreden.

Bij chronische botontsteking kan het lichaam proberen de bacteriën zelf te bestrijden door een soort capsule rond het ontstoken gebied te vormen. In deze capsule blijven de bacteriën echter voortleven. Dit veroorzaakt pijn en bewegingsbeperking in het aangetaste gewricht. Van tijd tot tijd loopt de binnenkant van de capsule naar buiten leeg in de vorm van pus.

Wat zijn de risico's van botontsteking?

De risico's en kansen op herstel van een beenmergontsteking (osteomyelitis) of botontsteking (osteitis) zijn afhankelijk van het type ontsteking, de leeftijd van de getroffen persoon, de sterkte van zijn immuunsysteem en het type ziekteverwekker dat erbij betrokken is. Kortom, de ziekte vereist medische zorg. Anders bestaat het risico op blijvende schade aan de aangetaste delen van het lichaam en bestaat het risico op bloedvergiftiging (sepsis). Sepsis kan levensbedreigend zijn.

Acute beenmergontsteking heeft een goede kans op herstel, mits snelle medische behandeling. De kansen op herstel bij kinderen met beenmergontsteking zijn over het algemeen beter dan bij volwassenen. Botontsteking kan meestal ook worden genezen zonder blijvende schade als een arts deze tijdig detecteert en behandelt.

Bij kinderen bestaat daarentegen een risico op groeistoornissen als de osteomyelitis de groeischijven van de botten aantast. Bij kinderen zijn de groeischijven nog gemaakt van kraakbeen en zorgen ze voor een gezonde groei in omvang door voortdurend nieuwe botsubstantie op te bouwen. Als iets dit proces verstoort, leidt dit in sommige gevallen tot een kleine gestalte en verkorte armen en benen – afhankelijk van waar de focus van de ontsteking zich bevindt.

Hoe ontstaat botontsteking?

Botontsteking ontstaat wanneer bacteriën van buitenaf het bot bereiken, bijvoorbeeld bij een open verwonding of een operatiewond. Welke botten precies worden aangetast, hangt af van de locatie van het veroorzakende letsel. Beenmergontsteking treedt ook op wanneer bacteriën via de bloedbaan het bot binnendringen (hematogeen).

Soorten ontwikkeling van botontsteking

Hematogene (endogene) botontsteking: Wanneer bacteriën via de bloedbaan het bot binnendringen, bestaat de mogelijkheid dat ze ontstekingen in het bot veroorzaken. In dit geval treedt beenmergontsteking op omdat dit weefsel vol zit met bloedvaten.

Kortom, elke bacteriële infectie heeft het potentieel om hematogene osteomyelitis te veroorzaken. Ook als de bacterie oorspronkelijk afkomstig is van bijvoorbeeld middenoorontsteking of kaakontsteking. Kaakontsteking ontstaat bijvoorbeeld als complicatie wanneer de tandarts of kaakchirurg een ernstig ontstoken tand trekt.

Posttraumatische (exogene) botontsteking: Bij dit type ontwikkeling bereiken bacteriën het bot van buitenaf en lokaal, bijvoorbeeld via een open ongevalswond, vooral als bot blootligt. Ook infecties van een operatiewond die ontstaan ​​tijdens of na de operatie vallen hier onder.

Botinfecties komen onder meer voor aan de rand van schroeven of platen die tijdens de operatie in het bot worden ingebracht. Eén reden hiervoor is dat de immuunafweer op deze locaties niet goed werkt. Bacteriën vermenigvuldigen zich hier dus ongestoord, met soms botontstekingen tot gevolg.

Ziekteverwekkers van botontsteking

Ongeacht hoe de ontsteking zich ontwikkelt, veel ziekteverwekkers kunnen botontsteking veroorzaken:

• De meest voorkomende (75-80 procent) is de bacteriële ziekteverwekker Staphylococcus aureus (bij zowel kinderen als volwassenen)
• Andere veel voorkomende bacteriën zijn groep A-streptokokken en pneumokokken

Risicofactoren voor botontsteking

De volgende risicofactoren behoren tot de risicofactoren die het risico op het ontwikkelen van botontsteking na een blessure of operatie verhogen:

• Lage leeftijd: groeischijf wordt goed doorbloed
• Gevorderde leeftijd: de bloedtoevoer naar de botten is verminderd
• Bijkomende ziekten: Diabetes mellitus en/of perifere arteriële ziekte (pAVK)
• Immunodeficiëntie: als gevolg van ziekten zoals HIV of immunosuppressie
• Sikkelcelziekte
• Nier- en/of leverzwakte
• Nicotine-, alcohol- en drugsgebruik

Hoe wordt botontsteking gediagnosticeerd?

• Heeft u de afgelopen dagen last gehad van toegenomen ziektesymptomen, zoals koorts of vermoeidheid?
• Heeft u de afgelopen dagen of weken een operatie ondergaan?
• Waar zitten precies de pijntjes?

Na de medische geschiedenis vindt er een lichamelijk onderzoek plaats. Eerst palpeert de arts de botten of gewrichten die pijn doen. Als er drukpijn optreedt of er een duidelijke zwelling of roodheid zichtbaar is, is dit een verdere aanwijzing voor botontsteking.

Daarnaast neemt de arts bloed af en laat een bloedonderzoek doen. Een verhoogd gehalte aan witte bloedcellen (leukocyten) en een verhoogd gehalte aan C-reactief proteïne (CRP) duiden op ontstekingen in het lichaam.

Als een gewricht bijzonder gezwollen is, gebruikt de arts soms een iets dikkere naald om een ​​gewrichtspunctie uit te voeren. Hierbij wordt een monster van de gewrichtsvloeistof genomen, dat een laboratorium vervolgens controleert op bepaalde bacteriën.

De arts gebruikt een echografisch onderzoek om vast te stellen of extra zachte weefsels (bijvoorbeeld spieren) door de ontsteking zijn aangetast of dat er sprake is van gewrichtseffusie.

Brodie abces

Een bijzondere vorm van botontsteking bij kinderen is het abces van Brodie. In dit geval treedt er een pijnlijke zwelling op in een specifiek afgebakend gebied. Laboratoriumbevindingen zijn meestal onopvallend en de symptomen zijn minder uitgesproken. Op röntgenfoto’s is echter te zien dat het periosteum loskomt van het bot (periosteum). MRI laat ook veranderingen in de botstructuur zien.

Hoe wordt botontsteking behandeld?

Om botontsteking effectief te behandelen, is het daarom belangrijk om de bacteriën die deze veroorzaken te elimineren. Voor dit doel krijgt de getroffen persoon een antibioticatherapie. Voor een gerichte therapie proberen artsen de ziekteverwekker te bepalen door middel van een weefselmonster. Idealiter gebeurt dit vóór de eerste toediening van het antibioticum. Als antibioticatherapie zelfs na het overstappen op andere antibiotica niet succesvol is, is chirurgische reiniging van de wond noodzakelijk.

Over het algemeen adviseren artsen immobilisatie van het aangetaste deel van het lichaam gedurende minimaal een week, vooral in de acute vormen, en zelfs langer in het geval van ontsteking van de wervelkolom. Om trombose door immobilisatie te voorkomen, krijgen patiënten doorgaans fysiotherapie met passieve oefentherapie en bloedverdunnende medicijnen.

Therapie van hematogene acute osteomyelitis

Bij acute beenmergontsteking (osteomyelitis), veroorzaakt door ziekteverwekkers in het bloed, schrijven artsen gewoonlijk antibiotica voor via de ader via infusie, zeldzamer in tabletvorm. De antibiotica bereiken via de bloedbaan het beenmerg en doden daar de bacteriën. Deze therapie wordt gewoonlijk gedurende meerdere weken toegediend, aanvankelijk in het ziekenhuis.

Voor een goede genezing is het cruciaal dat hematogene osteomyelitis in een vroeg stadium wordt herkend en behandeld. Bij kinderen wordt de ziekte vaak te laat gediagnosticeerd, omdat het lange tijd onduidelijk is waar de klachten vandaan komen. Dit verhoogt het risico op sepsis. Om dit te voorkomen verwijzen artsen vooral kinderen onmiddellijk naar het ziekenhuis als er een redelijk vermoeden bestaat van hematogene osteomyelitis.

Therapie van posttraumatische acute osteomyelitis:

Als osteomyelitis optreedt na een verwonding of operatie, leidt antibioticatherapie alleen meestal niet tot genezing. Hiervoor is het beschadigde weefsel te slecht doorbloed. Meestal verschijnen de symptomen hier drie tot vijf dagen na het letsel of de operatie. Meestal openen artsen de wond dan (opnieuw) en opereren deze (opnieuw).

Tijdens de operatie verwijderen artsen vervolgens een weefselmonster voor gerichte antibioticatherapie, verwijderen vreemde voorwerpen, stabiliseren het bot, irrigeren de wond en plaatsen soms lokale antibioticadragers in de wond. Dit wordt gevolgd door opnieuw antibioticatherapie gedurende enkele weken.

Therapie van chronische osteomyelitis:

Als botstructuren al beschadigd zijn of als de ontsteking ondanks antibioticatherapie blijft voortschrijden, wordt het aangetaste botweefsel meestal operatief verwijderd. Kunstmatige implantaten vervangen de verwijderde delen van het bot zodat het na genezing weer stabiel is. Als er vreemde voorwerpen zoals platen of schroeven in het aangetaste bot zitten en het risico bestaat dat deze de genezing belemmeren of bemoeilijken, verwijderen de chirurgen deze ook.

Na de operatie zijn er verschillende behandelingsopties waaruit u kunt kiezen. Als gewrichten worden aangetast door de botontsteking, gebruiken artsen vaak kleine sponsjes met antibiotica. Daarnaast plaatsen ze meestal een drainagebuisje naar buiten, waardoor wondsecreties uit het gewricht wegvloeien.

In sommige gevallen van botontsteking is een enkele operatie niet voldoende. Artsen opereren vervolgens opnieuw op het getroffen gebied – om verder ontstoken weefsel te verwijderen of om eerder verwijderde steunstructuren of implantaten opnieuw in te brengen. Zelfs als er lange tijd geen symptomen zijn, bestaat het risico dat er jaren na de eerste operatie een nieuwe ontstekingshaard ontstaat (herhaling).

Complicaties van de operatie

Zoals bij elke chirurgische ingreep zijn er bepaalde risico's verbonden aan een operatie voor botontsteking. Tijdens en na de operatie kunnen er bloedingen, secundaire bloedingen en blauwe plekken optreden als gevolg van letsel aan bloedvaten in het geopende deel van het lichaam. Bovendien bestaat er soms een risico op herinfectie of sensorische stoornissen als gevolg van zenuwbeschadiging in het operatiegebied.