Kort overzicht
- Beloop en prognose: ziekteontwikkeling soms over jaren; onbehandeld hoog risico op late complicaties zoals hypertensie en nierfalen; frequente recidieven ondanks therapie
- Symptomen: Vasculaire stenose zelf is asymptomatisch; meestal gepaard gaande met symptomen als gevolg van hoge bloeddruk, zoals duizeligheid, hoofdpijn, misselijkheid, gezichtsstoornissen, lage inspanningstolerantie, mogelijk kortademigheid
- Oorzaken en risicofactoren: Arteriosclerose (verharding van de slagaders), aangeboren afwijking in de structuur van de vaatwand (fibromusculair); verhoogd risico op obesitas, stofwisselingsziekten zoals diabetes mellitus, roken.
- Onderzoeken en diagnose: lichamelijk onderzoek met luisteren naar borst en buik, magnetische resonantie beeldvorming (MRI) en/of computertomografie (CT) inclusief angiografie, nierscintigrafie, digitale subtractie-angiografie
Wat is nierarteriestenose?
Het vasculaire knelpunt is unilateraal of bilateraal. Omdat de nieren een belangrijke rol spelen bij het reguleren van de bloeddruk, resulteert de vernauwde nierslagader in veel gevallen in een te hoge bloeddruk (renovasculaire hypertensie).
Het renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS)
De gespecialiseerde niercellen van het juxtaglomerulaire apparaat scheiden eerst het eiwitsplitsende enzym renine af. Renine splitst nu angiotensinogeen – een eiwit geproduceerd door de lever – tot angiotensine I. In de laatste stap zet een ander enzym (angiotensine-converterende enzymen) angiotensine I om in angiotensine II. Angiotensine II zorgt er uiteindelijk voor dat de bloedvaten samentrekken. Hierdoor stijgt de bloeddruk.
De activering van deze reactieketen door nierarteriestenose wordt door artsen ook wel het Goldblatt-effect genoemd.
Is nierarteriestenose te genezen?
Hoge bloeddruk, die in deze context vaak voorkomt, resulteert meestal ook in verdere ziekten, vooral van het hart en de bloedsomloop. Omdat arteriosclerose in de betreffende nierslagader vaak pas laat wordt ontdekt en behandeling in een reeds gevorderd stadium moeilijk is, is de prognose ook hier aanzienlijk minder gunstig. Hypertensie blijft ondanks therapie vaak bestaan en is niet te genezen.
In principe brengt nierarteriestenose echter een verhoogd risico met zich mee dat het bloedvat zichzelf na de behandeling opnieuw afsluit.
De levensverwachting van een nierarteriestenose hangt uiteindelijk af van de omvang van de vaatstenose en van de vraag of en hoe vroeg deze wordt behandeld.
Wat zijn de symptomen van nierarteriestenose?
In veel gevallen zijn de symptomen van chronische, dwz zich langzaam ontwikkelende nierarteriestenose, niet specifiek, omdat de getroffenen de vernauwde bloedvaten zelf niet opmerken. Hoewel hoge bloeddruk een typisch gevolg is van de vasculaire verandering, veroorzaakt dit in eerste instantie vaak nauwelijks klachten. Naarmate de ziekte voortschrijdt, duiden de volgende symptomen erop dat de bloeddruk te hoog is:
- Duizeligheid
- Hoofdpijn (vooral in de ochtend)
- Nervositeit
- Misselijkheid
- Visuele stoornissen
Als de vaatocclusie acuut, dat wil zeggen plotseling, optreedt en beide nierslagaders kunnen worden aangetast, is dit merkbaar door een aanhoudende en stekende pijn in de betreffende lichaamszijde. Artsen noemen dit flankpijn. Daarnaast zijn er klachten als buikpijn, koorts, misselijkheid en braken.
Hoe kan nierarteriestenose worden behandeld?
- De nierslagader is voor minstens 70 procent vernauwd.
- Bij hoge bloeddruk, die moeilijk onder controle te houden is met medicijnen.
- Er ontstaat plotseling longoedeem.
- Wanneer er sprake is van nierzwakte (nierinsufficiëntie).
- Wanneer er sprake is van fibromusculaire nierarteriestenose (arteriële vernauwing veroorzaakt door een verdikte vaatwand)
Chirurgie voor NAS
- Percutane transluminale nierangioplastiek (PTRA): Bij deze methode brengen artsen een smalle, flexibele buis (katheter) in het betreffende bloedvat in. Om de stenose te verwijderen, zetten ze het gedeelte van het vat uit met behulp van een kleine ballon (ballondilatatie) of brengen ze een klein metalen gaasbuisje (stent) in dat de vernauwde slagader openhoudt.
Medicamenteuze therapie voor hoge bloeddruk
Als nierarteriestenose een verhoogde bloeddruk veroorzaakt, krijgen de getroffen personen gewoonlijk medicamenteuze behandeling. Het doel is om de bloeddruk te verlagen om schade op de lange termijn te voorkomen en bestaande symptomen te verlichten.
Andere voorkeursgeneesmiddelen zijn onder meer angiotensine II-receptorantagonisten en renineremmers, die het renine-angiotensine-aldosteronsysteem (RAAS) remmen.
Naast geneesmiddelen die de bloedstolling vertragen (anticoagulantia), zijn chirurgische behandelmethoden meestal de enige opties voor de behandeling van acute nierarteriestenose.
Wat veroorzaakt nierarteriestenose?
Artsen maken in essentie onderscheid tussen twee vormen van nierarteriestenose:
De meest voorkomende oorzaak van nierarteriestenose (NAS/NAST) is arteriosclerose. Artsen spreken daarom ook van arteriosclerotische nierarteriestenose, kortweg ANAST. Het is in 75 procent van de gevallen de oorzaak van vasculaire veranderingen en komt vaker voor bij mannen dan bij vrouwen.
Fibromusculaire nierarteriestenose:
Ongeveer 25 procent van de nierarteriestenoses is te wijten aan deze vorm. Het treft meestal jongere vrouwen rond de leeftijd van 30 jaar. Bij ongeveer 60 procent van de getroffenen zijn hier de slagaders van beide nieren vernauwd. De oorzaak van fibromusculaire nierarteriestenose is een aangeboren defect in de structuur van de vaatwand.
Risicofactoren en hoe u dit kunt voorkomen
Roken, obesitas en diabetes mellitus worden beschouwd als risicofactoren voor vasculaire calcificatie. Hoewel nierarteriestenose in principe niet kan worden voorkomen, is het wel mogelijk om het risico op vaatafzettingen te verminderen:
- Niet roken
- Zorg voor een gezond lichaamsgewicht of verminder het gewicht als u overgewicht heeft
- Behandel diabetes en laat het onder controle houden als u diabetes heeft
In de meeste gevallen duidt een te hoge bloeddruk op een mogelijke nierarteriestenose. Vaak merkt de huisarts bij een routineonderzoek toevallig dat de bloeddruk opvallend verhoogd is.
De volgende indicaties doen de arts denken aan een nierarteriestenose:
- Hoge bloeddruk bij jonge vrouwen rond de 30 jaar
- @ Hoge bloeddruk bij mannen ouder dan 50 jaar
- Hypertensieve crises
- Plotseling begin van longoedeem
- Bewijs van nierinsufficiëntie
Als dit vermoeden wordt bevestigd, zal de arts verdere onderzoeken regelen. Nierarteriestenose kan worden gedetecteerd met behulp van de volgende beeldvormingsprocedures:
Duplex echografie: Deze echografieprocedure maakt de bloedstroom in het bloedvat zichtbaar in kleur.
CT-angiografie (CTA): Computertomografie produceert ook plakbeelden van het lichaam, die, in tegenstelling tot MRI, niet worden geproduceerd door een magnetisch veld maar met behulp van röntgenstralen. Net als bij MRI-angiografie maakt een contrastmiddel de vaten zichtbaar en beoordeelt de arts ook hier een driedimensionaal beeld.
