Kort overzicht
- Definitie: Hyperdontie staat voor een teveel aan tanden, hypodontie voor een onderaantal tanden.
- Behandeling: Hyperdontie wordt operatief behandeld (bij kinderen in het algemeen, bij volwassenen alleen in geval van ongemak). Bij hypodontie kunnen bruggen, implantaten, beugels of een operatie (het blootleggen van vastzittende tanden, dat wil zeggen tanden die naar achteren in de kaak worden gehouden) helpen.
- Oorzaken: Hyperdontia is genetisch voorbestemd. Echte hypodontie is ook erfelijk en wordt ook geassocieerd met verschillende ziekten (zoals een gespleten lip en gehemelte) of de chromosomale aandoening van het syndroom van Down. Verworven hypodontie kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een ongeval.
- Diagnose: Beeldvormingsprocedures zoals röntgenfoto's. In het geval van hyperdontie kan een grotere opening tussen de snijtanden ook duiden op geïmpacteerde tanden.
Wat is hyperdontie?
Hyperdontie is een tandafwijking: er zijn overtollige tanden in het gebit aanwezig. Concreet spreken deskundigen van hyperdontie als er bij een kind meer dan 20 melktanden of bij een volwassene meer dan 32 blijvende tanden zijn. De overtollige tanden zitten de gewone tanden in de weg en kunnen leiden tot malocclusies van het gebit.
Er zijn verschillende vormen van hyperdontie te onderscheiden:
- Paramolaar: Hier bevinden zich extra tanden, meestal ook kegelvormig, tussen de eerste en tweede of tweede en derde grote kiezen (kiezen), en meestal in de bovenkaak. De overtollige tanden kunnen samensmelten met de wortels van de kiezen.
- Distomolar: De extra tanden bevinden zich hier achter de derde grote kiezen. Ze zijn vaak versmolten met hun wortels.
- Multipele hyperdontie / Cleidocraniale dysplasie: De technische termen worden door deskundigen gebruikt wanneer er veel (meerdere) planten met overtollige tanden in de kaak worden aangetroffen.
Wat wordt bedoeld met hypodontie?
Echte hypodontie is wanneer tanden vanaf de geboorte ontbreken. Bij hypodontie bij kinderen zijn er minder dan 20 melktanden. Getroffen volwassenen hebben minder dan 32 tanden.
Het aangeboren ontbreken van tanden kan een aanzienlijke impact hebben op de ontwikkeling van het kind: het kaakbot groeit niet goed omdat de drukprikkel in het gebied van de tandspleet ontbreekt tijdens het kauwen. Bovendien kunnen de spraak en het kauwen verminderd zijn.
Ontbrekende tanden treffen meestal de verstandskiezen, en minder vaak bijvoorbeeld de voorkiezen of de laterale snijtanden. Bij ongeveer de helft van de getroffenen ontbreekt meer dan één tand.
Deskundigen maken onderscheid tussen verschillende vormen van ontbrekende tanden:
- Hypodontie: Er ontbreken enkele of enkele tanden.
- Anodontie: Er zitten helemaal geen tanden in de kaak. De frequentie van deze hypodontievariant is echter zeer laag, dat wil zeggen: anodontie is uiterst zeldzaam.
Artsen spreken van verworven hypodontie wanneer tanden zijn uitgevallen, bijvoorbeeld na een ongeval of tijdens een ziekte.
Hoe wordt hyperdontie behandeld?
De boventallige tanden zitten de gewone tanden in de weg en kunnen leiden tot malocclusies van het gebit. Vooral bij kinderen moet hyperdontie daarom meestal operatief worden behandeld. In dit geval verwijdert een kaakchirurg de overtollige tanden of tandaanhechtingen.
Bij volwassenen kunnen de extra tanden op hun plaats blijven zolang er geen ongemak aan verbonden is. Soms zijn ze echter hinderlijk, bijvoorbeeld om esthetische redenen bij aanzienlijke malocclusies. In dit geval is het raadzaam om de hyperdontie ook op volwassen leeftijd operatief te laten behandelen.
Hoe wordt hypodontie behandeld?
Er zijn verschillende behandelmethoden voor ontbrekende tanden. Vaak zitten de tanden wel op hun plaats, maar kunnen ze niet doorbreken, bijvoorbeeld omdat ze worden belemmerd door andere tanden. In dit geval kan kaakchirurgie helpen om de aangetaste (vastgehouden) tanden bloot te leggen.
De behandeling van hypodontie behoort altijd toe aan een ervaren orthodontist. In een holistisch therapieplan wordt rekening gehouden met de individuele kaak- en tandsituatie van de getroffen persoon.
Wat zijn de oorzaken van hyperdontie?
De oorzaak van hyperdontie is waarschijnlijk de deling van een tandkiem (embryonale tandaanhechting in de kaak), wat later resulteert in twee tanden. Waarom dit gebeurt is niet duidelijk. Deskundigen vermoeden een genetisch bepaalde overactiviteit van de tandrug tijdens de tandvormingsfase.
Wat zijn de oorzaken van hypodontie?
Hypodontie is meestal gebaseerd op erfelijkheid: het onderaantal tanden heeft genetische oorzaken en komt voor in families. Bovendien wordt het steeds vaker waargenomen bij bepaalde ziekten of chromosomale aandoeningen. Deze omvatten bijvoorbeeld:
- Gespleten lip en gehemelte: Bij deze aangeboren misvorming is de bovenlip niet versmolten of is het gehemelte gespleten en direct verbonden met de neus.
- Hemolytische anemie: Bij deze specifieke vorm van bloedarmoede wordt de levensduur van de rode bloedcellen (erytrocyten) aanzienlijk verkort.
- Downsyndroom (trisomie 21): Deze chromosomale aandoening leidt tot min of meer uitgesproken intellectuele en fysieke beperkingen.
- Bloch-Sulzberger-syndroom: Deze zeer zeldzame erfelijke ziekte leidt voornamelijk tot veranderingen in de huid, tanden, nagels en haar.
Hoe hypo- en hyperdontie herkennen?
De afwezigheid van tanden (hypodontie) kan op een röntgenfoto worden gedetecteerd.
Beeldvormingsprocedures zijn ook noodzakelijk voor de diagnose van hyperdontie: aangezien in de overgrote meerderheid van de gevallen de overtollige tanden niet zijn doorgebroken maar verborgen (vastgehouden), kunnen ze alleen worden gedetecteerd met beeldvormingsprocedures zoals röntgenfoto's. Een zichtbare indicatie van hyperdontie kan echter een grote opening tussen de snijtanden zijn. Dit kan aanleiding geven tot verder onderzoek met beeldvormende technieken.
