Kort overzicht
- Behandeling: controle door middel van echografie of röntgenfoto's, rijpingsbehandeling bij baby's, wijde wikkel- of spreidbroekjes, "dislocatie": verbanden of pleisteren, verlengingsbehandeling bij oudere kinderen, fysiotherapie bij kinderen en volwassenen, operaties.
- Oorzaken: Verkeerde of vernauwde ligging van de foetus in de baarmoeder, hormonale factoren van de moeder tijdens de zwangerschap, genetische aanleg, neurologische of spierziekten van de baby, misvormingen van de wervelkolom, benen of voeten.
- Diagnose: routinematig bij screening U2 door kinderarts, echografie bij U3, bij volwassenen: controle heupmobiliteit en looppatroon, röntgenfoto.
- Preventie: geen preventieve maatregelen mogelijk, breed inbakeren voor baby's en peuters gunstig voor de heupgewrichten
Wat is heupdysplasie?
Heupdysplasie en heupdislocatie komen voor in één heupgewricht of in beide gewrichten. Als de misvorming eenzijdig is, wordt het rechterheupgewricht veel vaker aangetast dan het linkerheupgewricht.
Frequentie van heupdysplasie
Op elke 100 pasgeborenen hebben twee tot drie heupdysplasie. Heupdislocatie komt veel minder vaak voor, met een incidentie van ongeveer 0.2 procent. Meisjes worden vaker getroffen dan jongens.
Heupdysplasie bij volwassenen
Omdat meisjes vaker last hebben van heupdysplasie, worden er onder volwassen patiënten ook meer vrouwen dan mannen aangetroffen.
Hoe wordt heupdysplasie behandeld?
De behandeling van heupdysplasie hangt af van de ernst van de veranderingen. Er zijn zowel conservatieve als chirurgische maatregelen beschikbaar.
De conservatieve behandeling van heupdysplasie of heupdislocatie bestaat uit drie pijlers: rijpingsbehandeling, reductie en retentie.
Rijpingsbehandeling voor baby's
De rijping van het heupgewricht wordt ondersteund door het kind bijzonder breed te wikkelen. “Breed inbakeren” betekent dat er een extra inzetstuk, zoals een moltondoekje of een klein handdoekje, over de normale luier tussen de beentjes van de baby wordt geplaatst. Het inzetstuk wordt tot een strik van ongeveer 15 centimeter breed gevouwen en tussen de luier en het rompertje of broekje geplaatst. Het is raadzaam om een onderbroek een kledingmaat groter over de inleg te doen.
Bij een hogere graad van heupdysplasie, maar waarbij de heupkop nog in het acetabulum zit, krijgt de baby een aangepaste spreider, ook wel abductiespalk genoemd. De duur van de behandeling hangt af van de ernst van de dysplasie en gaat door totdat een normaal acetabulum is gevormd.
Vermindering en retentie bij baby's en kinderen
Als de heupkop van een kind met heupdysplasie uit de kom is geglipt (dislocatie), wordt deze “teruggezet” in de kom (reductie) en daar vervolgens vastgehouden en gestabiliseerd (retentie).
Een andere optie is om de “uitgeschoven” femurkop handmatig aan te passen en vervolgens gedurende enkele weken een gipsverband aan te brengen in zit-sprongpositie. Het houdt de femurkop stabiel en permanent in het acetabulum. Door het herstelde contact ontwikkelen het hoofd en het acetabulum zich normaal.
Fysiotherapie voor kinderen en volwassenen
Bij heupdysplasie helpt fysiotherapie of functionele training specifiek voor patiënten met heupartrose de pijn te verlichten en beperkingen bij het lopen tegen te gaan. Daarbij trainen de getroffenen vooral die spieren die de heup stabiliseren. Ook leren ze welke bewegingen hen helpen om zo pijnvrij mogelijk te blijven.
Chirurgie voor kinderen en volwassenen
In sommige gevallen is een operatie onvermijdelijk. Dit geldt ook als conservatieve maatregelen om heupdysplasie te behandelen niet succesvol zijn of als de misvorming te laat wordt ontdekt. Met dit laatste worden kinderen bedoeld die drie jaar of ouder zijn, of adolescenten of volwassenen. Hiervoor zijn verschillende chirurgische ingrepen beschikbaar.
Wat zijn de symptomen van heupdysplasie?
Bij oudere kinderen kan heupdysplasie resulteren in een holle rug of een ‘waggelende gang’.
Bij volwassenen manifesteert geavanceerde slijtage van het heupgewricht zich door pijn en toenemende immobiliteit in het heupgebied.
Wat zijn de oorzaken en risicofactoren voor heupdysplasie?
De exacte oorzaken van heupdysplasie zijn niet bekend. Maar er zijn risicofactoren die de ontwikkeling van deze misvorming bevorderen:
- Vernauwende aandoeningen in de baarmoeder, zoals bij een meerlingzwangerschap.
- Hormonale factoren: het zwangerschapshormoon progesteron, dat de bekkenring van de moeder losser maakt ter voorbereiding op de geboorte, zou bij vrouwelijke foetussen een grotere loslating van het heupgewrichtskapsel veroorzaken.
- Genetische aanleg: Andere familieleden hadden al heupdysplasie.
- Misvormingen van de wervelkolom, benen en voeten
Hoe wordt heupdysplasie onderzocht en gediagnosticeerd?
Bij lichamelijk onderzoek wijzen de volgende tekenen op mogelijke heupdysplasie:
- Ongelijkmatig ontwikkelde huidplooien aan de basis van het dijbeen (asymmetrie van de bilplooi).
- Eén been kan niet zo ver als gebruikelijk worden gespreid (splay-inhibitie).
- Instabiel heupgewricht
Verloop van de ziekte en prognose
Hoe eerder heupdysplasie wordt behandeld, hoe eerder deze kan worden gecorrigeerd en hoe groter de kans op herstel. Bij consistente behandeling in de eerste weken en maanden van het leven ontwikkelen de heupgewrichten zich normaal bij meer dan 90 procent van de getroffen kinderen.
Aan de andere kant, als heupdysplasie laat wordt ontdekt, bestaat er een risico op heupdislocatie en artrose op jonge leeftijd.
Zijn er preventieve maatregelen?
Heupdysplasie kan niet worden voorkomen. Brede luiers zorgen er echter voor dat baby's en peuters hun benen meer spreiden. Dit wordt als gunstig beschouwd voor de heupgewrichten.
