Kort overzicht
- Ziekteverloop en prognose: Afhankelijk van de ernst van de SHT, goede prognose bij licht traumatisch hersenletsel, bij ernstige SHT-gevolgen mogelijk, ook fataal beloop.
- Symptomen: Afhankelijk van de ernst van de SHT, hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, gezichtsstoornissen, geheugenverlies, slaperigheid, bewusteloosheid,
- Oorzaken en risicofactoren: Letsel aan schedel en hersenen; vooral ongelukken, vallen tijdens het sporten, fietsen zonder helm, ongevallen op het werk
- Behandeling: Afhankelijk van de mate van SHT, in milde gevallen bedrust, pijnstillers, medicijnen tegen misselijkheid, bij schedelfracturen en/of hersenbloedingen meestal een operatie
- Onderzoek en diagnose: medische voorgeschiedenis, duur van bewusteloosheid, neurologisch onderzoek, beeldvormingstechnieken zoals computertomografie (CT), röntgenfoto (minder vaak), magnetische resonantie beeldvorming (MRI) indien nodig
Wat is traumatisch hersenletsel?
Als een externe kracht – zoals een val of klap op het hoofd – resulteert in een gecombineerd letsel aan de botten van de schedel en de hersenen, staat dit bekend als traumatisch hersenletsel.
Traumatisch hersenletsel is een relatief veelvoorkomend letsel. Schattingen schatten de incidentie op 200 tot 350 gevallen per 100,000 inwoners per jaar. Artsen maken onderscheid tussen verschillende graden van ernst en verschillende vormen van traumatisch hersenletsel.
Bij ongeveer vijf procent van de getroffenen is het traumatische hersenletsel ernstig. Bij sommige gewonden leidt dit tot een permanente behoefte aan zorg of zelfs tot de dood. Een voorbeeld van een milde vorm van traumatisch hersenletsel is een hersenschudding.
Artsen verdelen een traumatisch hersenletsel (SHT) in drie niveaus van ernst. Ook onderscheiden ze een gesloten SHT van een open SHT. Bij een gesloten traumatisch hersenletsel blijven de benige schedel en de onderliggende harde hersenvliezen ongedeerd.
Hersenschudding
Alle informatie over deze milde vorm van traumatisch hersenletsel vindt u in het artikel Hersenschudding.
Wat zijn de gevolgen van traumatisch hersenletsel?
Het is niet mogelijk om een algemene uitspraak te doen over wat de gevolgen van een traumatisch hersenletsel zijn. De duur van de genezing en of de late effecten van een traumatisch hersenletsel aanhouden, hangt in de eerste plaats af van de omvang van het letsel. Voor licht traumatisch hersenletsel (graad I) is de prognose meestal goed en zijn er geen gevolgen waar u zich zorgen over hoeft te maken.
Bij ernstig traumatisch hersenletsel zijn daarentegen blijvende beperkingen en gevolgschade te verwachten. Hoe de gevolgen van een hersenletsel zich manifesteren, hangt ook af van het getroffen hersengebied. Zo zijn motorische stoornissen zoals slappe of spastische verlamming mogelijk, maar ook mentale beperkingen zijn mogelijk.
Ongeveer tweederde van de volwassen overlevenden met ernstig traumatisch hersenletsel raakt hierdoor arbeidsongeschikt. Bij adolescenten is dit slechts ongeveer 20 procent van de getroffenen.
Wat is de levensverwachting na ernstig traumatisch hersenletsel?
Over de levensverwachting na ernstig traumatisch hersenletsel kunnen geen algemene uitspraken worden gedaan. Er wordt echter aangenomen dat 40 tot 50 procent van de getroffenen overlijdt als gevolg van een ernstige SHT.
Hoe lang is iemand ziek na traumatisch hersenletsel?
De duur van de ziekte na een traumatisch hersenletsel hangt af van de omvang van het letsel. Bij een milde SHT, zoals een hersenschudding, zijn slachtoffers vaak al na een paar dagen herstel beter. Bij ernstiger traumatisch hersenletsel gaan soms vele weken en maanden voorbij.
Vaak wordt een verblijf in het ziekenhuis gevolgd door revalidatie (rehab) om de secundaire schade van het traumatische hersenletsel te behandelen. Voor sommige mensen duren de gevolgen van het letsel een leven lang.
Wat zijn de symptomen van traumatisch hersenletsel?
- Hoofdpijn
- Duizeligheid
- Misselijkheid, braken
- Bewusteloosheid
- Visuele stoornissen
- desoriëntatie
- Geheugentekorten (geheugenverlies), vooral gerelateerd aan de tijd rond het ongeval
- Coma
Traumatisch hersenletsel kan worden onderverdeeld in drie niveaus van ernst:
- Mild traumatisch hersenletsel (graad I): Als bewusteloosheid optreedt, is deze beperkt in de tijd tot 15 minuten of minder. Meestal treden er geen neurologische gevolgen op.
- Matig traumatisch hersenletsel (graad II): Bewusteloosheid duurt maximaal een uur. Late effecten zijn mogelijk, maar niet erg waarschijnlijk.
- Ernstig traumatisch hersenletsel (graad III): Bewusteloosheid houdt langer dan een uur aan; neurologische gevolgen zijn waarschijnlijk.
Om de ernst van traumatisch hersenletsel te beoordelen, gebruiken artsen de zogenaamde Glasgow Coma Scale. Er worden punten toegekend voor de volgende criteria:
- Oogopening: gebeurt dit spontaan, alleen als er tegen gesproken wordt, als reactie op een pijnlijke stimulus, of helemaal niet (bijvoorbeeld als het bewusteloos is)?
- Lichaamsmotoriek: Beweegt de patiënt wanneer daarom wordt gevraagd of is het bewegingsvermogen beperkt?
Hoe beter en spontaner de getroffen persoon reageert, in relatie tot het betreffende criterium, hoe hoger de toegekende score. Omgekeerd geldt: hoe lager de score, hoe ernstiger de blessure. Artsen gebruiken de Glasgow Coma Scale (GCS-score) met inbegrip van symptomen om hersentrauma aan een ernstniveau toe te wijzen.
De symptomen die het gevolg zijn van traumatisch hersenletsel zijn ook afhankelijk van het type letsel. De volgende vormen van hoofd- en hersenletsel zijn bekend:
- Kraniale kneuzing: hoofdpijn of duizeligheid is mogelijk, bewustzijnsstoornissen of neurologische symptomen komen niet voor. Bij een schedelkneuzing blijven de hersenen ongedeerd en vertonen ze geen functionele stoornissen.
Voor alle informatie over deze milde vorm van traumatisch hersenletsel, zie het artikel Hersenschudding.
- Hersenkneuzing (contusio cerebri): Er treedt bewusteloosheid op, die langer dan een uur tot meerdere dagen kan duren. Neurologische symptomen die optreden, zijn afhankelijk van het hersengebied dat gewond is. Deze omvatten epileptische aanvallen, verlamming, ademhalings- of bloedsomloopproblemen en coma.
- Hersenkneuzing (Compressio cerebri): Bij dit traumatische hersenletsel worden de hersenen van buitenaf gekneusd of door verhoogde druk van binnenuit, zoals bloeding of zwelling van de hersenen. Ernstige hoofdpijn, duizeligheid, misselijkheid, verdere neurologische stoornissen of diepe bewusteloosheid zijn mogelijke tekenen.
- Craniale calvariafractuur (schedelfractuur): Een spleet in het schedelbot kan voelbaar zijn of er kan een inkeping zichtbaar zijn. Medische professionals onderscheiden een open hoofdtrauma, waarbij de hersenen gedeeltelijk blootliggen, van een bedekt of gesloten hoofdletsel (de schedel is niet geopend).
Wat zijn de oorzaken en risico's van traumatisch hersenletsel?
Het schedelbot omringt de hersenen ter bescherming. Aan de voorkant bevindt zich de gezichtsschedel, bestaande uit de benige oog- en neuskassen en de boven- en onderkaak. Het grootste deel van de hersenen wordt omgeven door de achterste schedel. De basis van de schedel omringt de hersenen van onderaf. Daar bevindt zich ook de doorgang voor het ruggenmerg.
De hersenen en het ruggenmerg vormen samen het centrale zenuwstelsel (CZS).
In de meeste gevallen is traumatisch hersenletsel het gevolg van een ongeval. Veelvoorkomende oorzaken zijn vallen tijdens het sporten zonder helm, zoals fietsen of skiën, of op het werk. Naast stomp trauma (zoals een klap of stoot) zijn ook perforerende (piercing) verwondingen mogelijk.
Geschat wordt dat een derde van de hersenletsels het gevolg is van verkeersongevallen. Eén op de drie getroffenen loopt ook andere verwondingen op – artsen spreken dan van een polytrauma.
Wat is de behandeling bij traumatisch hersenletsel?
Als de symptomen van een traumatisch hersenletsel in deze periode toenemen, kunnen de gevolgen, zoals een hersenbloeding, snel worden herkend en behandeld. Pijnstillers, zoals paracetamol, worden gebruikt om symptomen zoals hoofdpijn te behandelen. Werkzame stoffen zoals metoclopramide helpen misselijkheid tegen te gaan.
Als er sprake is van ernstiger traumatisch hersenletsel, is een ziekenhuisopname altijd noodzakelijk. Als de patiënt bewusteloos is, zijn de eerste behandelingsmaatregelen op de plaats van het ongeval gericht op het veiligstellen van vitale functies (zoals bloedsomloop en ademhaling).
Verdere behandelingsstappen zijn afhankelijk van het type letsel. Open craniocerebraal trauma, maar in sommige gevallen ook afgedekte schedelfracturen en hersenbloedingen, moeten doorgaans operatief worden behandeld.
Voor verdere behandeling van ernstige craniocerebrale verwondingen wordt opname in een gespecialiseerd ziekenhuis of vroege revalidatiefaciliteit aanbevolen. Hier staat een gespecialiseerd team van medisch specialisten, fysiotherapeuten, ergotherapeuten en logopedisten voor u klaar. Het doel is om fysieke, mentale en spraakvaardigheden te trainen en te herwinnen.
Hoe diagnosticeert de arts een traumatisch hersenletsel?
Als een craniocerebraal trauma wordt vermoed, moet de getroffen persoon in een ziekenhuis worden opgenomen. Hier werken traumachirurgen, orthopedisten en neurologen meestal hand in hand bij de diagnose. Tijdens een neurologisch onderzoek controleert de arts onder meer of de betrokkene responsief en georiënteerd is.
Tegelijkertijd kijkt hij of uitwendig letsel duidt op traumatisch hersenletsel. Bij bewusteloze patiënten geeft de pupilreactie op een lichtprikkel (ook wel lichtreactie of pupilreflex genoemd) onder meer informatie over de omvang van het hersenletsel.
Met behulp van beeldvormende procedures zoals röntgenonderzoek of – tegenwoordig meestal de voorkeur – computertomografie (CT) kunnen fracturen van de schedelbotten en schedelbasis eenvoudig worden opgespoord. Ook verwondingen aan de hersenen zoals kneuzingen, blauwe plekken of bloedingen zijn zichtbaar.
Als er ondanks bestaande klachten geen duidelijke veranderingen op de CT te zien zijn, volgt meestal een magnetische resonantie beeldvorming (MRI).
