Voogdij – de redenen
In Duitsland verving in 1992 de voogdij als juridische zorg voor het welzijn van de betrokkene de tot dan toe geldende voogdij en voogdij bij gebreken. Het voordeel van voogdij is dat de persoon onder voogdij meer rechten heeft en de voogd meer zeggenschap heeft. Daarnaast hoeft een zorgrichtlijn niet alomvattend te zijn, maar kan deze slechts op bepaalde terreinen van toepassing zijn.
De voorwaarde voor voogdij is een objectieve behoefte aan hulp en ondersteuning. Het kan alleen tot stand komen als de betrokkene zijn zaken niet meer zonder hulp kan regelen. De redenen hiervoor kunnen een psychische aandoening, een aangeboren mentale, fysieke of psychische handicap zijn. Een voorbeeld van een verstandelijke beperking is de geestelijke achteruitgang bij dementiepatiënten.
Verschillende regelgeving in Oostenrijk en Zwitserland
De vertegenwoordiging van volwassenen zou alleen van toepassing moeten zijn op die gebieden waar dit absoluut noodzakelijk is. Om dit te garanderen zijn er sinds 1 juli 2018 vier vormen (of niveaus) van volwassenvertegenwoordiging:
- Zorgvolmacht: Met een zorgvolmacht kan iedereen die volledig in staat is om beslissingen te nemen precies aangeven wie in de toekomst namens hem/haar mag optreden als hij of zij dat zelf niet meer kan. Ook kunt u voor verschillende levensgebieden verschillende gemachtigde vertegenwoordigers aanwijzen. Met een zorgvolmacht behoudt u dus de grootst mogelijke zelfbeschikking in fases waarin u niet meer zelf kunt beslissen. Meer hierover leest u hier.
- Gekozen meerderjarige vertegenwoordiger: Als iemand geen voorzieningen heeft getroffen door middel van een zorgvolmacht, is het voor mensen die niet meer volledig handelingsbekwaam zijn soms toch mogelijk om voor zichzelf een gekozen meerderjarige vertegenwoordiger aan te wijzen.
- wettelijke vertegenwoordiging van volwassenen: Sinds juli 2018 vervangt dit de “vertegenwoordigingsbevoegdheid van nabestaanden” en is een optie als er geen zorgvolmacht is gecreëerd en “gekozen vertegenwoordiging van volwassenen” niet mogelijk is.
- Juridische vertegenwoordiging van volwassenen: Deze vervangt de voormalige “voogdij” en kan worden overwogen als er geen volmacht is en geen andere vertegenwoordiging van volwassenen (gekozen of wettelijk) mogelijk is.
De KESB kan bijvoorbeeld de voogdij opleggen als iemand niet meer in staat is belangrijke zaken zelf te regelen. Met andere woorden: er wordt een voogd aangesteld en er wordt precies bepaald voor welke gebieden van iemands leven (bijvoorbeeld huisvesting, geld, gezondheid) hij of zij verantwoordelijk is en welke mogelijkheden hij heeft. Er zijn dan ook verschillende soorten voogdij.
Zo biedt de voogd bij een begeleidende voogdij de betrokkene slechts laagdrempelig advies en ondersteuning – maar blijft de betrokkene zelf verantwoordelijk voor alle zaken. Bij representatieve bijstand daarentegen kan de adviseur namens betrokkene overeenkomsten sluiten en transacties verrichten. Bij participerende voogdij mogen betrokkene en voogd alleen met elkaars instemming besluiten nemen (zoals het sluiten van overeenkomsten).
Voogdij voorstellen
In Duitsland kan iedereen bij de bevoegde plaatselijke rechtbank (voogdijrechtbank) een verzoek tot voogdij indienen als er een redelijk vermoeden bestaat dat hijzelf of een ander het dagelijkse leven niet meer aankan zonder juridische en organisatorische hulp.
De voogdijrechter moet dit verzoek onderzoeken en een deskundige benoemen. Dit zijn medewerkers van de rechtbank die betrokkene in zijn woonomgeving bezoeken en artsen die de gezondheidstoestand documenteren.
Als wordt geoordeeld dat betrokkene niet in staat is zijn belangen adequaat te behartigen, wordt voor de duur van de gerechtelijke procedure een bijzondere curator benoemd. Dit kan een vertrouwenspersoon van betrokkene zijn, een advocaat of een medewerker van overheden en zorgverenigingen.
Gerechtelijke hoorzitting
Een rechter beslist over de noodzaak van voogdij en de benoeming van een voogd. Hij ontvangt alle deskundigenrapporten en moet zich een persoonlijke indruk vormen van de betrokkene. Hiervoor bezoekt hij de betrokkene persoonlijk in het ziekenhuis, een verzorgingshuis of thuis. De betrokkene kan echter ook een hoorzitting in zijn privéomgeving weigeren. De zitting vindt vervolgens plaats bij de rechtbank.
In een slotgesprek legt de rechter aan de verzorgde uit hoe hij of zij gaat beslissen.
Wie wordt voogd?
Als de rechtbank geen vertrouwenspersoon kent die de zorg wil overnemen, wordt een professionele voogd aangesteld. Dit kunnen maatschappelijk werkers of advocaten zijn die hun geld verdienen met het vertegenwoordigen en verzorgen van een grote groep mensen onder hun hoede. Professionele zorgverleners ontvangen doorgaans een vast tarief. Alleen als een individuele persoon niet in staat is zorg te verlenen, kan een zorgvereniging of een overheidsinstantie als voogd worden aangesteld.
Omvang van de zorg
Voogdij wordt alleen ingesteld voor die verantwoordelijkheidsgebieden die betrokkene niet zelfstandig kan vervullen. Afhankelijk van de capaciteiten van de persoon wordt er sprake van integrale voogdij of voogdij voor de volgende gebieden:
- Medische behandeling en zorg voor de gezondheid
- Property care
- Verblijfsrecht
- Huisvesting is belangrijk
- Post- en telefooncontrole
Taken van de voogd
Afhankelijk van het aangewezen zorggebied regelt de zorgverlener de banktransacties voor zijn beschermeling, wijst geld toe voor bepaalde perioden, sluit contracten af met verhuurders en huisbeheerders en begeleidt de zorgontvanger naar de dokter. Het spreekt voor zich dat de artsen zijn ontheven van hun geheimhoudingsplicht jegens de zorgverlener. Zorgvrager en zorgverlener beslissen samen welke medische behandeling het beste is.
Persoonlijk contact tussen de zorgverlener en zijn/haar beschermeling is cruciaal. Het is in geen geval voldoende als de mantelzorger alleen de correspondentie en juridische zaken afhandelt en de verzorgde niet regelmatig bezoekt. In de praktijk is dit echter vaak niet het geval. Dit is de reden waarom politici momenteel de wet op de voogdij herzien en mogelijk hervormen.
Grenzen aan beslissingsbevoegdheden
Het voogdijrecht definieert situaties waarin de voogd niet alleen beslissingen mag nemen, maar de goedkeuring van de bevoegde rechtbank moet verkrijgen. Deze omvatten vooral
- medische behandelingen of interventies die gepaard gaan met een hoog risico voor het leven of een hoog risico op blijvende schade aan de gezondheid (behalve in noodsituaties)
- sterilisatie
- Plaatsing op de gesloten afdeling van een ziekenhuis of verpleeghuis
- Beëindiging van bestaande huurovereenkomsten
Einde voogdij
De voogdijrechtbank moet uiterlijk na zeven jaar beslissen over de beëindiging of verlenging van de voogdij. In de meeste gevallen bepaalt de bevoegde rechter bij de benoeming van de voogd een eerdere datum waarop de zorgbehoefte moet worden beoordeeld.
Los daarvan kan de onder curatele gestelde persoon of diens voogd te allen tijde aan de rechter mededelen dat de vereisten voor de voogdij inmiddels zijn gewijzigd of zelfs niet meer gelden. De rechter moet dan beslissen of de voogdij wordt beëindigd.
Als de persoon onder curatele ontevreden is over zijn of haar voogd, kan hij een andere voogd aan de rechter voordragen. Deze persoon moet gelijkwaardig geschikt en bereid zijn de zorg over te nemen. Als een voogd zijn taken niet vervult, wordt hij door de rechtbank ontslagen.
