Burn-out: symptomen, behandeling, preventie

Kort overzicht

  • Symptomen: Diepe uitputting, geen mogelijkheid om “uit te schakelen”, psychosomatische klachten, gevoel van gebrek aan herkenning, “plicht volgens het boekje”, afstandelijkheid, cynisme, prestatieverlies, depressie indien nodig.
  • Behandeling: Diverse methoden, psychotherapie, gedragstherapie, lichaamstherapie, aanleren van ontspanningstechnieken, eventueel medicatie tegen depressie
  • Verloop van de ziekte en prognose: Goede kansen op herstel bij vroege behandeling; blijvende arbeidsongeschiktheid dreigt bij onbehandeling.
  • Oorzaken: Zelfinspanning of stress door externe omstandigheden, perfectionisme, zelfvertrouwen gevoed door prestaties en erkenning, problemen met ‘nee’ zeggen of grenzen stellen

Wat is een burn-out?

Burn-out is een toestand van emotionele en fysieke uitputting. Burn-out wordt niet als aparte ziekteterm vermeld in de catalogus van internationale classificaties voor diagnoses (ICD-10). Daar wordt burn-out beschreven met de code ‘problemen die verband houden met moeilijkheden bij het omgaan met het leven’.

Burn-out is een risicofactor voor verschillende psychische en lichamelijke ziekten. De stoornis gaat niet zelden gepaard met depressie, maar dit hoeft niet noodzakelijkerwijs aanwezig te zijn.

Burn-out komt vaker voor bij mensen in helpende, sociale beroepen. Het komt echter ook bij veel mensen in andere beroepen voor.

Wat zijn de symptomen van burn-out?

Het belangrijkste symptoom van een burn-out is echter een gevoel van diepe uitputting.

Burn-out symptomen in de beginfase

In de vroege fase van een burn-out steekt de getroffene doorgaans extreem veel energie in zijn of haar taken. Dat gebeurt soms vrijwillig uit idealisme of ambitie, maar soms ook uit noodzaak – bijvoorbeeld vanwege meerdere lasten, zoals de zorg voor familieleden of de angst om hun baan te verliezen.

Andere burn-outsymptomen in de vroege stadia zijn onder meer:

  • Het gevoel onmisbaar te zijn
  • Het gevoel nooit genoeg tijd te hebben
  • Ontkenning van eigen behoeften
  • Onderdrukking van mislukkingen en teleurstellingen
  • Het beperken van sociale contacten tot klanten, patiënten, cliënten, enz.

Al snel worden de eerste burn-out tekenen van uitputting zichtbaar. Deze omvatten:

  • Rusteloosheid
  • Gebrek aan energie
  • Gebrek aan slaap
  • Verhoogd risico op ongevallen
  • Verhoogde gevoeligheid voor infecties

2e fase: Verminderde betrokkenheid

Interne berusting: getroffenen nemen langere pauzes dan normaal, komen te laat op het werk en vertrekken te vroeg. Ze komen steeds meer in een staat van ‘innerlijke berusting’ terecht. De sterke tegenzin om te werken zorgt ervoor dat ze alleen doen wat nodig is – of helemaal niet.

Effecten op het gezin: Dergelijke tekenen van burn-out hebben vaak invloed op het gezinsleven. De getroffenen stellen steeds hogere eisen aan hun partner, zonder iets terug te geven. Ze hebben niet langer de kracht en het geduld om tijd met hun kinderen door te brengen.

Typische burn-out symptomen in deze fase zijn:

  • Afnemend idealisme
  • Verlaging van de betrokkenheid
  • Gevoel van gebrek aan waardering
  • Het gevoel uitgebuit te worden
  • Opbloeien in de vrije tijd
  • Verminderd vermogen om zich in te leven in anderen
  • Emotionele kilheid en cynisme
  • Negatieve gevoelens richting collega’s, klanten of leidinggevenden

3. emotionele reacties – depressie, agressie, anderen de schuld geven

Burn-outsymptomen uiten zich ook in emotionele reacties. Terwijl overmatige toewijding langzaam overgaat in frustratie, ontstaat er vaak desillusie. De personen beseffen dat de werkelijkheid niet overeenkomt met hun eigen wensen.

Depressieve symptomen van burn-out zijn:

  • Gevoel van machteloosheid en hulpeloosheid
  • Gevoel van innerlijke leegte
  • Afbrokkelend gevoel van eigenwaarde
  • Pessimisme
  • Angst
  • Neerslachtigheid
  • Lusteloosheid

Agressieve symptomen van burn-out zijn:

  • anderen, collega’s, superieuren of ‘het systeem’ de schuld geven
  • humeurigheid, prikkelbaarheid, ongeduld
  • Frequente conflicten met anderen, intolerantie
  • Boosheid

4. degradatie, afnemende efficiëntie

  • Afnemende creativiteit
  • Onvermogen om met complexe taken om te gaan
  • Problemen met het nemen van beslissingen
  • “Service volgens het boekje”
  • Ongedifferentieerd zwart-wit denken
  • Afwijzing van verandering

Bij nader inzien zijn ook de laatste twee burn-outsymptomen gebaseerd op prestatieverlies. Dit komt omdat gedifferentieerd denken en veranderen kracht vereisen, maar mensen met een burn-out niet langer in staat zijn deze kracht op te brengen.

5. vervlakking, desinteresse

6. psychosomatische reacties

De enorme psychische belasting uit zich ook in lichamelijke klachten. Dergelijke psychosomatische symptomen verschijnen al in de beginfase van een burn-out. Lichamelijke symptomen zijn onder meer:

  • Slaapstoornissen en nachtmerries
  • Spierspanning, rugpijn, hoofdpijn
  • Verhoogde bloeddruk, hartkloppingen en beklemmend gevoel op de borst
  • Misselijkheid en spijsverteringsproblemen (braken of diarree)
  • Seksuele problemen
  • Verhoogde consumptie van nicotine, alcohol of cafeïne
  • Verhoogde vatbaarheid voor infecties

7e en laatste fase: Wanhoop

In de laatste burn-outfase intensiveert het gevoel van hulpeloosheid tot algemene hopeloosheid. Het leven lijkt in deze fase zinloos en er ontstaan ​​zelfmoordgedachten. Niets geeft meer plezier en alles wordt onverschillig. De getroffenen zinken weg in een ernstige burn-outdepressie.

Wat is de behandeling bij burn-out?

Wat te doen tegen burn-out?

Burn-outtherapie bestaat uit veel verschillende componenten die individueel zijn afgestemd op de problematiek en persoonlijkheid van de patiënt. Naast stressgeneeskunde en psychotherapeutische ondersteuning kan medicatie helpen bij burn-out – vooral als er depressieve symptomen optreden.

Uitwegen uit een burn-out – in het begin is er inzicht in de ziekte

  • In hoeverre draag ik zelf bij aan de moeilijke situatie?
  • Waar overschrijd ik mijn grenzen?
  • Welke omgevingsfactoren spelen een rol?
  • Welke kunnen worden gewijzigd, welke niet?

Mensen met een burn-out die hun eigen bijdrage aan de situatie niet toegeven, slagen er niet in om zelf tot de kern van het probleem te komen. Praten met andere burn-outpatiënten, bijvoorbeeld in zelfhulpgroepen of via ervaringsrapporten, is nuttig bij het vinden van manieren om uit de burn-out te komen.

Als het burn-outproces zich nog in de beginfase bevindt, is een crisisinterventie of een kortdurende therapie van enkele uren vaak voldoende als eerste burn-outhulp. Het doel is om betere vaardigheden te ontwikkelen voor het oplossen van conflicten en het oplossen van problemen en om een ​​beter besef te krijgen van de grenzen van de eigen veerkracht.

Ook ontspanningstechnieken zoals autogene training of progressieve spierontspanning kunnen volgens Jacobson soms behulpzaam zijn bij de ondersteuning van een burn-outbehandeling.

Stressgeneeskunde is een relatief nieuw vakgebied binnen de psychosomatiek. Met een holistische benadering worden de persoonlijkheid, de individuele omgeving en genetische aspecten meegenomen in de diagnose en therapie. Stressgerelateerde hormonale veranderingen worden ook onderzocht met behulp van laboratoriumwaarden.

Stressgeneeskunde omvat aspecten van psychologie, immunologie, neurologie en het hormonale systeem. Acupunctuur (vooral NADA-ooracupunctuur), die ingrijpt in het autonome zenuwstelsel, brengt soms ook succes met zich mee.

Psychotherapie

Gedragstherapie

Met behulp van cognitieve gedragstherapie kunnen misvattingen en gedragspatronen die burn-outpatiënten vaak hebben geïnternaliseerd, worden opgelost.

Dieptepsychologische methoden

Voor veel mensen met een burn-out ligt de nadruk op het opbouwen van een stabieler gevoel van eigenwaarde. Naarmate hun gevoel van eigenwaarde groeit, neemt hun afhankelijkheid van externe erkenning af. Het is vaak de geheime motor achter het uitputten van de eigen krachten.

Groepstherapie

Groepstherapie biedt indien nodig ook belangrijke ondersteuning bij burn-out. Voor veel patiënten is het aanvankelijk onbekend om hun eigen problemen met een groep vreemden te delen. Meestal heeft het echter een verlichtend effect om ideeën uit te wisselen met andere patiënten.

Lichaamstherapie en sport

Lichamelijke activiteit ondersteunt ook het herstelproces, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Het heeft een positief effect op hoe het lichaam voelt en op het zelfvertrouwen.

Therapie aangeboden in burn-outklinieken

Het therapieplan wordt individueel op de patiënt afgestemd. De intramurale setting stelt patiënten in staat intensief met hun problemen om te gaan, oorzaken te achterhalen en nieuwe gedrags- en denkpatronen in praktijk te brengen. Patiënten leren ook hun hulpbronnen op de lange termijn beter te beheren.

Medicatie tegen burn-out

Burn-out preventie

Zelfs voor mensen die normaal gesproken goed met problemen kunnen omgaan, bestaat het risico op een burn-out als ze onder zware stress staan. Het goede nieuws is dat u niet hulpeloos staat tegenover dit proces. U kunt ‘burn-out’ voorkomen door de volgende burn-outpreventiestrategieën te gebruiken:

Ontdek basisbehoeften: Burn-out komt voort uit frustratie. Vind taken waarbij aan uw individuele basisbehoeften wordt voldaan. Creativiteit, bijvoorbeeld, reputatie, divers sociaal contact of beweging. Daarom is het voor de keuze voor een baan belangrijk dat je precies weet wat de dagelijkse gang van zaken is in het gewenste beroep.

Zelfbewustzijn: Burn-out blijft meestal onopgemerkt. Vraag jezelf regelmatig af hoeveel stress je hebt en hoe tevreden je bent met je leven.

Sociale contacten: Sociaal netwerken is een belangrijke factor bij het voorkomen van burn-out. Maak tijd voor je vrienden en familie. Het contact met mensen uit uw omgeving zorgt voor de nodige balans in uw werkzame leven.

Definieer duidelijke levensdoelen: Ontdek welke doelen echt belangrijk voor je zijn in het leven. Zo ga je doelgericht met je energie om. Probeer ook afscheid te nemen van ideeën die anderen je hebben bijgebracht. Zo verzand je niet in energieverslindende projecten die je uiteindelijk geen voldoening geven.

Gezonde levensstijl: Een gezonde levensstijl helpt ook een burn-out te voorkomen. Hiertoe behoren een uitgebalanceerd dieet, maar vooral regelmatige sport en voldoende lichaamsbeweging – dit helpt stress te verminderen. Beperk de consumptie van stimulerende middelen (bijvoorbeeld nicotine, cafeïne) of stimulerende middelen (bijvoorbeeld alcohol, suiker). Hierdoor voel je je niet alleen fitter, maar is de kans groter dat je niet over je persoonlijke grenzen heen gaat.

Burn-out voorkomen – wat te doen op het werk?

Omdat het burn-outsyndroom zich vaak samen met ontevredenheid op het werk ontwikkelt, is het belangrijk om bovenstaande strategieën ook op het werk toe te passen. De volgende punten helpen je een burn-out te voorkomen en het werkklimaat te verbeteren:

Streef naar autonomie: Mensen die hun taken en werktijden flexibel plannen, lopen veel minder risico op een burn-out. Probeer met uw werkgever een zo flexibel mogelijk werktijdmodel te onderhandelen.

Nee zeggen: Het vermogen om een ​​taak te weigeren is een belangrijke profylaxe tegen burn-out. Anders neem je snel te veel op je. Dit geldt voor taken die je van buitenaf worden opgedragen, maar ook voor taken die je jezelf hebt opgelegd.

Leven en werk in balans: De term ‘werk-privébalans’ – het evenwicht tussen werk en vrije tijd – omvat een essentiële menselijke basisbehoefte. Degenen die zichzelf niet voldoende vrije tijd gunnen, lopen een groter risico in de val van een burn-out te trappen.

Om burn-out te voorkomen kunnen coaches die gespecialiseerd zijn in burn-out je ook helpen bij het implementeren van strategieën op het werk.

Wat is de prognose en wat zijn de late effecten van burn-out?

Uit het onderzoek blijkt ook dat de gemiddelde tijd die verloren gaat als gevolg van burn-out toeneemt: terwijl in 2005 burn-outdiagnoses verantwoordelijk waren voor 13.9 dagen arbeidsongeschiktheid op de 1,000 leden, bedroeg dit cijfer in 2019 129.9 dagen die verloren gingen door ziekte.

Het is echter niet mogelijk om een ​​algemene uitspraak te doen over hoe lang iemand ziek is door een burn-out. In de regel geldt dat hoe eerder de behandeling wordt ondergaan, des te korter de verzuimperiode is.

De betrokkenen steken echter meer energie in hun taken dan ze op lange termijn aankunnen. Dit vindt soms zijn oorsprong in idealisme, maar komt soms ook voort uit nood.

Een veelvoorkomend waarschuwingssignaal is dat getroffenen na het werk niet meer kunnen uitrusten en dat er geen gevoel van herstel meer is. In deze fase wordt de dreiging van een burn-out echter zelden onderkend.

Uitputting, irritatie en frustratie volgen dan op de (zelf)overmatige eisen. De enorme mentale belasting laat geen sporen na op het lichaam. Daarom zijn psychosomatische klachten, zoals hoofdpijn, buikpijn of slaapstoornissen, tekenen van een burn-outsyndroom.

Voor burn-out geldt hetzelfde als voor veel andere ziekten en aandoeningen: hoe eerder het probleem wordt onderkend en aangepakt, hoe beter het kan worden verholpen.

Dreiging van invaliditeit

Gedeeltelijke of zelfs volledige arbeidsongeschiktheid als gevolg van een burn-out is niet ongewoon. Daarom moet een dreigende burn-out serieus worden genomen en snel worden behandeld.

Burn-out: wat zijn de bekende oorzaken?

De oorzaken van burn-out zijn talrijk. Interne (persoonlijkheid) en externe factoren (omgeving) zijn altijd betrokken bij het ontstaan ​​van het burn-outsyndroom.

Voor wie geldt een burn-out?

De ziekte werd voor het eerst beschreven bij vrijwilligers en mensen die werkzaam waren in de geneeskundige en verpleegkundige beroepen. Mensen die in deze beroepen werken, brengen vaak een hoge mate van idealisme met zich mee, waarbij ze zich buiten hun fysieke en emotionele grenzen inspannen zonder daarvoor veel erkenning te krijgen.

Een kwestie van veerkracht

Anderen kunnen goed omgaan met zeer moeilijke situaties. Maar er zijn ook situaties die objectief zo ​​stressvol en hopeloos zijn dat maar weinig mensen deze overleven zonder op te branden. Experts noemen dit laatste ook wel ‘ware out’, ‘uitputtingsslag’ of ‘passieve burn-out’.

Oorzaken van burn-out

De oorzaken van een burn-out zijn individueel net zo verschillend als de mensen zelf. De behoeften en doelen van elke persoon zijn uniek in hun specifieke constellatie. De omgeving waarin ze leven is net zo verschillend.

Risicofactoren voor burn-out

Er lijken grofweg twee soorten mensen te zijn die een verhoogd risico op burn-out hebben:

  1. Zo ook vind je onder de burn-outkandidaten dynamische, zeer vastberaden mensen die met veel ambitie, idealisme en inzet een hoog doel willen bereiken.

Deze twee typen zijn zeer tegengesteld en hebben toch dingen gemeen. Beide typen hebben moeite met het uiten van hun gevoelens en een sterk verlangen naar erkenning door hun omgeving.

Interne risicofactoren voor burn-out zijn ook:

  • Twijfels over de zin van het eigen handelen
  • Onrealistisch hoge doelen die niet of alleen met onevenredig veel energie kunnen worden bereikt.
  • Doelen die niet voldoen aan de eigen behoeften, maar aan de verwachtingen van anderen
  • Hoge verwachtingen van de beloning die volgt op het bereiken van een bepaald doel
  • Moeilijkheid om persoonlijke zwakte en hulpeloosheid toe te geven

Externe oorzaken die de kans op burn-out vergroten

Veel burn-outprocessen beginnen wanneer de levenssituatie fundamenteel verandert. Dat is bijvoorbeeld het begin van een studie, carrièrestart, baanverandering of een nieuwe leidinggevende. In dergelijke burn-outfasen wordt het eigen zelfbeeld soms ernstig geschokt, worden verwachtingen teleurgesteld of worden zelfs levensdoelen vernietigd.

Externe factoren die de kans op burn-out vergroten zijn:

  • Werk overbelasting
  • Gebrek aan controle
  • Gebrek aan autonomie
  • Gebrek aan erkenning
  • Gebrek aan rechtvaardigheid
  • Onvoldoende beloningen
  • Bureaucratische obstakels
  • Conflict tussen eigen waarden en overtuigingen en eisen
  • Gebrek aan sociale steun in het privéleven
  • Onopgeloste conflicten met superieuren of collega's

Hoe diagnosticeert de arts ‘burn-out’?

Mogelijke vragen die u kunt stellen als u een burn-out vermoedt, zijn onder meer:

  • Heb je het gevoel dat je nooit rust krijgt?
  • Heb je het gevoel dat er veel taken zijn die alleen jij kunt doen?
  • Heeft u de laatste tijd meer gewerkt dan normaal?
  • Slaap jij 's nachts goed?
  • Heeft u overdag vaak een gevoel van vermoeidheid?
  • Voelt u zich gewaardeerd in uw werk?
  • Heeft u het gevoel dat u wordt uitgebuit?
  • Voel je je lusteloos?
  • Heeft u nog andere lichamelijke klachten?

Welke arts is het juiste aanspreekpunt bij burn-out?

Als het vermoeden van een burn-out echter bevestigd wordt, zal de huisarts u doorverwijzen naar een specialist. In dit geval is dit een psychologische of medisch psychotherapeut.

Burn-out testen

De psychotherapeut zal aan de hand van vragen in een klinisch gesprek duidelijk maken of jouw klachten daadwerkelijk wijzen op een burn-outsyndroom.

Maslach Burnout Inventarisatie (MBI)

  • Professionele emotionele uitputting
  • Depersonalisatie/cynisme (onpersoonlijke/cynische houding tegenover cliënten, collega’s en leidinggevenden)
  • Persoonlijke vervulling/prestatietevredenheid

Typische uitspraken zijn onder meer: ​​‘Ik voel me emotioneel uitgeput door mijn werk’, ‘Ik ben onverschilliger geworden tegenover mensen sinds ik dit werk doe’, ‘Ik heb het gevoel dat ik ten einde raad ben.’

Vervelingsmaatregel (Burn-outmaatregel)

De Tedium Measure, ook wel de Burnout Measure genoemd, bestaat uit 21 vragen. Op een schaal van één tot zeven geven betrokkenen aan in hoeverre elke vraag op hen van toepassing is (1 = nooit van toepassing; 7 = altijd van toepassing).

Burn-outtesten op internet

Op internet zijn talloze gratis burn-outtests te vinden. Een dergelijke burn-out-zelftest vervangt echter nooit een medische of psychologische diagnose. Wel kan de online check helpen om bewust te worden van het eigen stressniveau en werkfrustratie.

Als er aanwijzingen zijn voor een burn-out, is het raadzaam om een ​​arts of psycholoog te raadplegen.

Differentiële diagnose burn-out

De symptomen van burn-out overlappen met die van andere aandoeningen, bijvoorbeeld het chronisch vermoeidheidssyndroom (vermoeidheid). Maar bovenal zijn er overlappingen met depressie, wat de diagnose moeilijker maakt.

Burn-out of depressie?

Sommige experts twijfelen er in principe zelfs aan dat burn-out een op zichzelf staande ziekte is. Ze gaan ervan uit dat mensen met deze ziekte feitelijk aan een depressie lijden.

Veel van de symptomen van burn-out, vooral diepe emotionele uitputting, zijn in feite ook kenmerkend voor depressie. Tekenen zoals verlies van interesse en motivatie zijn eveneens kenmerken van depressie.

Sommige deskundigen beschouwen burn-out ook als een risicofactor voor geestelijke gezondheidsproblemen en niet als een ziekte op zich. Anderen beschrijven de ziekte als een proces dat, als het niet wordt gestopt, tot uitputtingsdepressie leidt. De grens tussen burn-out en depressie blijft dus vaag.

Zelfhulp

Sommige mensen met een burn-out vinden steun en uitwisseling van ervaringen in zelfhulpgroepen, bijvoorbeeld hier:

  • Nationaal Contact- en Informatiecentrum voor de Initiatie en Ondersteuning van Zelfhulpgroepen (NAKOS): https://www.nakos.de