Wat is de pH-waarde?
De pH-waarde wordt gedefinieerd door de hoeveelheid positief geladen waterstofionen (H+-ionen) in een oplossing. Strikt genomen komt het overeen met de negatieve decadische logaritme van de concentratie van H+-ionen. Het kan voor elke oplossing worden bepaald en geeft informatie over hoe zuur deze is.
pH-waarde: zuur of basisch?
Er wordt gezegd dat er een zure pH in het bloed bestaat bij waarden lager dan 7.36. Wanneer het bloed zo’n lage pH heeft, spreekt de arts van hyperaciditeit van het bloed (acidose). Een pH-waarde van 7.44 of hoger wordt als alkalisch beschouwd. Dan is er sprake van een alkalose. Het referentiebereik van de pH-waarde in het bloed is daarom zeer smal en laat slechts minimale afwijkingen toe.
De controle van de pH-waarde
Het is belangrijk dat de pH neutraal blijft – anders zal alkalose of acidose optreden, die beide levensbedreigend kunnen zijn. Om dit te voorkomen beschikt het lichaam over verschillende buffersystemen.
Andere systemen zijn eiwit- en fosfaatbuffersystemen.
Wanneer bepaal je de pH-waarde?
De arts bepaalt de pH-waarde van het bloed bij vermoeden van een stoornis van het zuur-base-evenwicht. Het bloedmonster kan afkomstig zijn uit een ader of een slagader. Indicaties voor een pH-verandering zijn onder meer hoofdpijn, trillingen, delirium en vertroebeling van het bewustzijn.
In de klinische praktijk bepaalt de arts meestal de pH van het bloed tijdens een bloedgasanalyse. Het is nuttig en noodzakelijk bij:
- longdisfunctie, ademhalingsstoornissen
- ernstige stoornissen in de bloedsomloop (shock)
- metabolische ontsporingen
- verlies van endogene zuren of basen (bijvoorbeeld bij braken of diarree)
- vergiftiging
- nierzwakte (nierinsufficiëntie)
- hoge koorts
- sepsis (“bloedvergiftiging”)
pH-waarde: Tabel met normale waarden
|
Normale waarde |
|
|
pH-waarde: bloed |
Volwassenen en kinderen: 7.36 tot 7.44 Pasgeborenen: 7.2 tot 7.38 |
|
pH-waarde: maagsap |
2,0 |
|
pH-waarde: Urine |
5.0 tot 7.0 |
|
pH-waarde: Speeksel |
7.0 tot 7.1 |
Wanneer is de pH-waarde in het bloed te laag?
Respiratoire acidose treedt op als er veel koolstofdioxide (CO2) in het lichaam aanwezig is. Dit gebeurt bijvoorbeeld bij patiënten die lijden aan chronische longziekten.
Bij metabole acidose is een verlaagde bicarbonaatconcentratie het probleem. Mogelijke oorzaken zijn:
- Insulinetekort bij diabetes mellitus
- Vitamine B1-tekort
- Schok
- Alcoholisme
- Vergiftiging
- diarree of misbruik van laxeermiddelen
Wanneer is de pH in het bloed te hoog?
Wanneer de pH verhoogd is, wordt dit alkalose genoemd. Het betekent dat de pH alkalisch is. Een variatie tot 7.5 duidt op milde alkalose. Een pH van 7.6 of hoger duidt op ernstige, levensbedreigende alkalose. Nogmaals, de metabolische vorm onderscheidt zich van de ademhalingsvorm:
Metabole alkalose is het gevolg van verlies van zuren of toevoer van basen. Zuurverlies kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van langdurig braken of behandeling met diuretica (dehydraterende middelen). Overmatige base-inname bestaat uit de overmatige toediening van basische (alkalische) stoffen zoals citraat of natriumbicarbonaat.
Wat te doen bij een veranderde pH-waarde van het bloed?
De therapie voor pH-veranderingen is afhankelijk van de oorzaak. Daarom moet de arts dit eerst vaststellen. Om het mechanisme van de pH-verstoring te bepalen, beoordeelt hij de waarden van bicarbonaat en kooldioxide gemeten in de bloedgasanalyse. Als de pH ernstig veranderd is, dat wil zeggen als er sprake is van een ernstige ontsporing, moet de arts de patiënt op de intensive care verzorgen.
pH-waarde: urine
De pH van de urine kan vrij eenvoudig worden bepaald met een conventionele urineteststrip. Veranderde waarden kunnen wijzen op een ziekte, bijvoorbeeld een urineweginfectie.
pH-waarde (urine): Acidose
Als de pH-waarde in de urine lager is dan normaal, spreekt men van acidose of acidotische urine. Het komt onder meer voor bij:
- hoge koorts
- jicht
- metabole of respiratoire acidose
- een dieet dat zeer rijk is aan vlees
- bepaalde medicijnen nemen
pH (urine): alkalinisatie
pH-waarde (urine): Zwangerschap
Zwangere vrouwen hebben een verhoogd risico op urineweginfecties. Dit is één van de redenen waarom tijdens reguliere prenatale onderzoeken de urine wordt getest met een teststrip. Als de pH van de urine opvallend is, kan de arts onmiddellijk een pathogeenspecifieke behandeling starten, bijvoorbeeld met antibiotica.
