Hoe werkt wondgenezing?
Na een blessure, ongeval of operatie is wondgenezing een ingewikkeld proces waarbij veel verschillende cellen, boodschapperstoffen en andere stoffen betrokken zijn. Het heeft tot doel een wond – dat wil zeggen een defect gebied in het weefsel van de externe of interne lichaamsoppervlakken – zo snel mogelijk te sluiten. Dit voorkomt dat infecties, temperatuurschommelingen, uitdroging en andere mechanische irritaties het weefsel aantasten.
Er zijn grofweg twee soorten wondgenezing: primaire en secundaire wondgenezing.
Primaire wondgenezing
Primaire wondgenezing vindt plaats bij ongecompliceerde occasionele wonden, zoals snij- en snijwonden, met gladde wondranden en zonder groot weefselverlies. In dit geval mag de wond, wanneer deze gesloten is, niet ouder zijn dan vier tot zes uur. Wondgenezing na een operatie is ook primair als het een niet-geïnfecteerde (aseptische) operatiewond betreft.
Secundaire wondgenezing
Grote en/of gapende wonden met groot weefselverlies genezen secundair, dat wil zeggen dat de wondranden niet direct aan elkaar groeien. In plaats daarvan wordt de wond vanaf de basis gevuld met granulatieweefsel. Zo’n secundair genezende wond heeft uiteindelijk een breder littekenoppervlak, dat niet erg stabiel is onder stress en vaak cosmetisch onaangenaam is.
Secundaire wondgenezing komt ook voor bij chronische wonden zoals diabetische voetulcera of decubitus (doorligwonden).
Hoe kan wondgenezing worden versneld?
Het duurt enige tijd voordat het lichaam de wonden weer sluit. Er zijn echter verschillende manieren om de wondgenezing te ondersteunen.
Zinkzalf bevordert de wondgenezing, bijvoorbeeld na brandwonden, diabetische voetulcera of na een operatie.
Zilverionen hebben een antibacteriële werking. Zilverpoeder of zilverhoudende wondverbanden worden daarom gebruikt om infecties te voorkomen en hebben zo een positief effect op de wondgenezing.
Veel mensen gebruiken huismiddeltjes zoals kamillethee of tea tree olie om de wondgenezing te bevorderen. Er zijn eerste aanwijzingen dat honing de wondgenezing kan versnellen.
Voeding speelt ook een belangrijke rol bij wondgenezing. Het lichaam heeft mineralen nodig zoals ijzer en zink, vitamines zoals vitamine C of vitamine E en vooral eiwitten om de huid gezond te houden en wonden te genezen. Eiwitten en hun componenten, de aminozuren, zijn nodig om bijvoorbeeld na een operatie nieuw weefsel aan te maken.
Wat artsen sterk afraden is de consumptie van alcohol. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, ‘desinfecteert’ het niet van binnenuit, maar verstoort het feitelijk de wondgenezing.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden en niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Wat zijn de fasen van wondgenezing?
Er zijn grofweg drie fasen van wondgenezing, die elkaar vaak overlappen en parallel lopen.
De exsudatiefase, ook wel de reinigings- of ontstekingsfase genoemd, begint onmiddellijk nadat de wond is gevormd.
Eventuele bloedingen worden gestopt door vasoconstrictie en activering van de bloedstollingscascade (vorming van fibrine = eiwitvezels). Beschadigde vaatwanden worden afgedicht. Het vrijkomen van boodschapperstoffen zoals histamine veroorzaakt een lokale ontstekingsreactie, waardoor onder meer de wanddoorlaatbaarheid van de fijnste bloedvaten (haarvaten) toeneemt. Hierdoor lekt er meer bloedplasma uit het wondgebied (exsudatie).
De duur van de exsudatiefase bedraagt gewoonlijk maximaal drie dagen.
Granulatie- of proliferatiefase
In deze tweede fase van de wondgenezing beginnen kleine bloedvaten, bekend als haarvaten, en bindweefselcellen vanaf de wondranden in het wondbed te groeien en een stevig netwerk te vormen. Dit vaatweefsel is aan de oppervlakte dieprood, vochtig, glanzend en korrelig. Artsen noemen dit granulatieweefsel (Latijn granulum = korrels).
De bindweefselcellen produceren voorlopers van collageen. Deze stabiliserende eiwitvezels zorgen ervoor dat de wond krimpt, waardoor de wondranden naar elkaar toe worden getrokken en het wondoppervlak wordt verkleind.
De granulatiefase duurt ongeveer tien dagen.
Regeneratiefase
De regeneratiefase duurt meestal enkele weken tot maanden. Het litteken bereikt pas na ongeveer drie maanden zijn maximale veerkracht.
