Kort overzicht
- Omschrijving: Verbinding tussen een met pus gevulde holte, bijvoorbeeld veroorzaakt door een ontstoken tandwortel, en de mondholte.
- Symptomen: Aanvankelijk ontwikkelt zich een milde zwelling en roodheid van het tandvlees, evenals een gevoel van druk op de tand; na verloop van tijd neemt de pijn toe totdat de pus via de tandfistel in de mondholte terechtkomt.
- Oorzaken: De oorzaak van tandfistels is meestal een ontsteking van de tand, tandwortel of tandwortelpunt.
- Prognose: Bij tijdige behandeling zijn de kansen op herstel goed. Indien onbehandeld, kunnen tandheelkundige fistels op de lange termijn leiden tot tandverlies en schade aan het kaakbot.
- Behandeling: zo vroeg mogelijk; behandeling met antibiotica; verwijdering van de ontstoken wortelpunt, indien nodig extractie van de aangetaste tand; opening van de fistel door een kleine chirurgische ingreep.
- Diagnose: Bespreking met de arts (anamnese), lichamelijk onderzoek (bijv. inspectie van de tanden en mondholte, koude test op de aangetaste tand, röntgenfoto).
Wat is een tandfistel?
Tandfistels zijn onnatuurlijke, buisachtige doorgangen of verbindingen tussen een met pus gevulde holte en de slijmvliezen in de mondholte (bijvoorbeeld tandvlees). Fistels zorgen ervoor dat vloeistoffen zoals pus, die zich als gevolg van de ontsteking in de holtes van het weefsel hebben verzameld, er doorheen of naar buiten kunnen stromen. Het principe is vergelijkbaar met een afvoerkanaal.
Fistels op de tand of het tandvlees ontstaan meestal als gevolg van een infectie met bacteriën aan de wortel of punt van de tand. In de meeste gevallen is de tand vooraf beschadigd door cariës, waardoor bacteriën en andere ziekteverwekkers de tandwortel binnendringen en zich vermenigvuldigen.
Dit veroorzaakt ontstekingen in het weefsel. In het verdere verloop vormt zich een zak met pus. Bij verhoogde druk gaat de tandfistel open en stroomt de etterende afscheiding vervolgens vanuit de infectiebron (basis van de fistel) via het fistelkanaal naar de mondholte.
Hoe verschillen tandfistels, tandabcessen en aften van elkaar?
Tandfistels, abcessen en aften verschillen van elkaar in oorzaak en structuur. Aften zijn pijnlijke maar meestal ongevaarlijke laesies van het mondslijmvlies. Ze ontwikkelen zich als gevolg van een sterke reactie van het immuunsysteem, waardoor weefsel afsterft. Triggers zijn bijvoorbeeld ziektes, blessures of stress. Aften genezen meestal binnen een paar weken vanzelf.
Fistels en abcessen worden meestal veroorzaakt door bacteriën die de weefsels van de mondholte binnendringen, zich daar vermenigvuldigen en ontstekingen veroorzaken. Terwijl de resulterende pus in een fistel zichzelf vaak leegmaakt onder overmatige druk, wordt het brandpunt van de ontsteking in een abces ingekapseld door het omringende weefsel. Een abces moet altijd operatief worden geopend.
Terwijl abcessen en aften zich doorgaans in de gehele mondholte vormen, bijvoorbeeld in het gehemelte of de tong, ontwikkelen tandheelkundige fistels zich meestal alleen op het tandvlees boven de individuele tanden.
Hoe herken je een fistel in de mond?
Een tandfistel ontstaat meestal op slechts één tand in de onder- of bovenkaak. De symptomen zijn in het begin erg zwak. Vaak voelen de getroffenen aanvankelijk alleen een zwelling van het tandvlees en een gevoel van druk of spanning op de tand. Naarmate de ziekte voortschrijdt, vormt zich een kleine, blaarachtige verhoging boven de tand op het mondslijmvlies en vult zich met etter. Het ontstoken gebied is onnatuurlijk rood en soms gevoelig voor aanraking.
Als zich te veel pus ophoopt en de druk in de tandfistel te groot wordt, barst deze uiteindelijk en stroomt de pus via het fistelkanaal in de mondholte. In de meeste gevallen neemt de pijn op deze manier kort af. De fistel zelf verdwijnt echter niet en vult zich na korte tijd weer met etter.
Omdat de symptomen meestal weer verdwijnen als de fistel barst, zien patiënten vaak weken of zelfs maanden geen tandarts. Sommige patiënten hebben jarenlang last van een tandfistel voordat ze naar de tandarts gaan.
Om de genezing te versnellen en secundaire schade te voorkomen, moet u zo snel mogelijk een tandarts raadplegen als de symptomen aanhouden.
Waarom krijg je een tandfistel?
De meest voorkomende oorzaak van een tandfistel in de mondholte is een bacteriële ontsteking van de tandwortel, of beter gezegd de tandwortelpunt. Meestal bereiken de bacteriën (voornamelijk streptokokken en stafylokokken) de tandwortel als de tand bijvoorbeeld al voorbeschadigd is door cariës. Als de ontsteking lange tijd onbehandeld blijft, ontstaat er uiteindelijk een tandfistel boven de ontstoken tand.
Roken, slechte voeding (bijvoorbeeld veel suiker) en slechte mondhygiëne verhogen ook het risico op tandfistels en vertragen tegelijkertijd de genezing. Andere risicofactoren zijn: Ontsteking van het mondslijmvlies, tandontsteking, een verzwakt immuunsysteem en verwondingen in de mond en keel.
Wie wordt er getroffen?
Tandfistels, die het gevolg zijn van infecties van de tanden, tandwortels en parodontium, treffen vooral mensen tussen de 20 en 40 jaar. Tandfistels komen echter op elke leeftijd voor, ook bij kinderen en adolescenten.
Bovendien worden mensen met reeds bestaande aandoeningen (zoals diabetes mellitus, bronchiale astma) of mensen met een verzwakt immuunsysteem (bijvoorbeeld na een stamceltransplantatie of chemotherapie), evenals zware rokers en alcoholisten, vaker getroffen door infecties in de luchtwegen. mondholte.
Hoe gevaarlijk zijn fistels in de mond?
Als patiënten geen medische behandeling zoeken, kan de ontsteking zich verergeren. Daarbij raakt de open wond herhaaldelijk geïnfecteerd met bacteriën. De ontsteking verspreidt zich en kan ook het kaakbot beschadigen.
In zeldzame gevallen raakt een fistel verstopt, kapselt zichzelf in en wordt een abces. Het risico bestaat dan dat de bacteriën uit de ophoping van pus in het abces zich via de bloedbaan verspreiden en bloedvergiftiging (sepsis) veroorzaken. Dit geldt vooral voor abcessen die niet of niet op tijd worden behandeld.
Sepsis is levensbedreigend voor de getroffenen, omdat het in ernstige gevallen leidt tot het falen van vitale organen zoals het hart of de nieren. Patiënten moeten zo snel mogelijk medische behandeling krijgen in een ziekenhuis, meestal op een intensive care-afdeling.
Tandfistels komen soms ondanks behandeling terug. In dit geval is een hernieuwde behandeling door een tandarts noodzakelijk.
Hoe behandel je een tandfistel?
De tandarts behandelt een tandfistel meestal met antibiotica om de verspreiding van bacteriën tegen te gaan. De getroffen persoon neemt deze elke dag in de vorm van een tablet. De arts bepaalt de dosering en toepassing afhankelijk van hoe ver de ontsteking is gevorderd.
Om de ontsteking gericht te bestrijden en antibioticaresistentie te voorkomen, is het soms nodig om de ziekteverwekker in een laboratorium te laten bepalen (antibiogram).
Als de oorzaak van de tandfistel een ontstoken tandwortel is, verwijdert de arts het aangetaste deel van de wortelpunt (wortelpuntresectie). In sommige gevallen is het nodig om de tand volledig te verwijderen om de ontsteking te stoppen.
Hierdoor loopt de pus in de mondholte weg en indien nodig zuigt de arts de resterende pus in de wond af met een kleine zuignap. Zelfs na deze procedure schrijft de arts gewoonlijk antibiotica voor om de genezing te versnellen en het risico op hernieuwde ontstekingen te verminderen.
Als de ontsteking gelokaliseerd is, de oorzaak van de ontsteking is weggenomen en er geen andere risicofactoren zijn (bijvoorbeeld immunodeficiëntie), gebruikt de arts soms geen antibiotica.
Vaak zijn deze maatregelen voldoende om een tandfistel te laten genezen. In sommige gevallen keren de fistels echter ondanks de behandeling terug (bijvoorbeeld op een met wortel behandelde tand of nadat een tand is getrokken). Dan is een nieuw bezoek aan de tandarts noodzakelijk.
In geen geval mag u zelf een fistel doorprikken of uitknijpen. Hierdoor kan de ontsteking verergeren en de genezing vertragen.
De werking van deze huismiddeltjes is nog niet voldoende wetenschappelijk bewezen. Vraag uw tandarts om advies voordat u ze gebruikt.
Na de behandeling van tandfistels is het noodzakelijk dat de getroffenen het genezingsproces regelmatig door de tandarts laten controleren totdat de symptomen zijn verdwenen. Op deze manier verminderen getroffen personen het risico op complicaties en voorkomen ze nieuwe ontstekingen.
Hoe stelt de dokter de diagnose?
Bij kiespijn en klachten in het mondgebied is de tandarts het eerste aanspreekpunt. De tandarts voert eerst een gedetailleerd overleg met de patiënt (anamnese). De arts zal bijvoorbeeld vragen hoe lang de klachten al aanwezig zijn en of de patiënt pijn of andere klachten (zoals koorts) ervaart.
Vervolgens onderzoekt hij de tanden en de mond. Om dit te doen, onderzoekt hij de tanden en mond op visuele opvallendheden zoals zwelling, onnatuurlijke roodheid, verkleuring of verwondingen.
Vervolgens maakt de tandarts röntgenfoto's van de kaak. Deze laten zien hoe ver de ontsteking is gevorderd en of het kaakbot al is aangetast.
Als er complicaties optreden, zoals een ontsteking van het kaakbot, zal de tandarts de patiënt doorverwijzen naar een kaakchirurg. Indien nodig zal deze laatste aanvullende onderzoeken uitvoeren, zoals een echografisch onderzoek (echografie), computertomografie (CT) of magnetische resonantie beeldvorming (MRI) om de verspreiding van de ontsteking en mogelijke schade aan het kaakbot te beoordelen.
Hoe tandfistels voorkomen?
Om tandfistels te voorkomen adviseren tandartsen om een beginnende ontsteking van de tand of tandwortel zo snel mogelijk te behandelen. Het beste kunnen getroffenen contact opnemen met een tandarts zodra zij de eerste klachten ervaren, zoals een drukgevoel, zwelling en/of lichte pijn.
- Zorg voor een grondige, dagelijkse mond- en tandhygiëne.
- Reinig moeilijk bereikbare plaatsen en interdentale ruimtes met tandzijde.
- Laat uw gebit minimaal één keer, bij voorkeur twee keer per jaar, controleren door de tandarts.
- Laat uw gebit minimaal één keer per jaar professioneel reinigen door de tandarts.
- Versterk uw immuunsysteem: eet evenwichtig, beweeg regelmatig, vermijd stress en onderhoud uw sociale contacten.
