Plotselinge hartdood: waarschuwingssignalen, eerste hulp

Kort overzicht

Symptomen: plotseling bewustzijnsverlies, geen ademhaling, geen pols, verwijde pupillen; waarschuwingssignalen vooraf, zoals een gevoel van druk of beklemming op de borst, duizeligheid en flauwvallen, kortademigheid en vasthouden van vocht, hartritmestoornissen
Oorzaken en risicofactoren: Meestal plotselinge ventriculaire fibrillatie, meestal veroorzaakt door (niet-gediagnosticeerde) hartaandoeningen. Triggers zijn onder meer een acuut infarct, fysieke inspanning (zoals sporten), emotionele stress, medicijnen of drugs
Diagnose: Acute afwezigheid van ademhaling en hartslag, ECG of AED detecteert ventriculaire fibrillatie; vooraf kunnen hartziekten (preventief) worden opgespoord door lichamelijk onderzoek, stress- of langdurig ECG, echografie, myocardiale scintigrafie en andere onderzoeken
Behandeling: acute onmiddellijke reanimatie, bij voorkeur ondersteuning met AED (automatische externe defibrillator)
Prognose: Zonder reanimatie sterft het slachtoffer; De prognose bij succesvolle reanimatie hangt af van de tijd tussen hartstilstand en reanimatie

Wat is plotselinge hartdood?

Plotselinge hartdood (secundaire dood) is volgens deskundigen een van de meest voorkomende doodsoorzaken. Er wordt geschat dat in Europa (en Noord-Amerika) plotselinge hartdood verantwoordelijk is voor 50 tot 100 gevallen op de 1000 sterfgevallen.

In de absolute meerderheid van de gevallen kan deze plotselinge hartstilstand worden toegeschreven aan een ernstige hartziekte. In veel gevallen is deze hartziekte al van tevoren merkbaar. Plotselinge hartdood zou daarom in veel gevallen kunnen worden voorkomen door tijdige opheldering en diagnose.

Medisch gezien is het een onverwacht cardiovasculair falen dat, indien onbehandeld, binnen enkele seconden tot uiterlijk 24 uur na de eerste symptomen tot een natuurlijke dood leidt.

Plotselinge hartdood treft echter zeer zelden zelfs volkomen gezonde mensen en jonge mensen zonder significante symptomen. Soms wordt achteraf een genetische ziekte ontdekt die ernstige hartritmestoornissen in de hand werkt. Er kan echter niet in alle gevallen een duidelijke oorzaak worden gevonden.

Wat zijn de symptomen of tekenen?

Plotselinge hartdood manifesteert zich aanvankelijk door een plotseling bewustzijnsverlies van de getroffen persoon. Binnen korte tijd stopt ook de spontane ademhaling. De bewusteloosheid wordt veroorzaakt door een circulatiestilstand (plotselinge hartstilstand): het hart pompt niet langer voldoende bloed naar de hersenen en andere organen.

Het resulterende gebrek aan zuurstof (hypoxie) zorgt ervoor dat de hersenfunctie mislukt. Zonder zuurstof sterven de hersencellen al na enkele minuten af. De pols van de getroffen persoon is niet langer voelbaar en zijn pupillen worden groter. Als deze toestand niet binnen enkele minuten wordt gecorrigeerd, treedt de dood (plotselinge hartdood) na korte tijd in.

Vaak treedt plotselinge hartdood op zonder enige waarschuwing. Volgens de Oregon Sudden Unexpected Death Study wordt secundaire sterfte echter in meer dan de helft van de gevallen voorafgegaan door waarschuwingssignalen. Deze omvatten symptomen die kunnen wijzen op mogelijke schade aan het hart.

Gevoel van druk of benauwdheid in de linkerborst, vooral tijdens inspanning: Mogelijke indicatie van een chronische stoornis van de bloedsomloop bij coronaire hartziekten of van een hartaanval
Duizeligheid of flauwvallen: soms veroorzaakt door hartritmestoornissen die een licht zuurstofgebrek in de hersenen veroorzaken
Kortademigheid en vasthouden van water (oedeem): Typisch voor hartfalen (hartinsufficiëntie).
Uitgesproken hartritmestoornissen: Een te snelle hartslag (tachycardie) of te langzaam (bradycardie) zijn mogelijke tekenen van een gevaarlijke hartritmestoornis die zich ontwikkelt.

Deze symptomen duiden niet noodzakelijkerwijs op een dreigende plotselinge hartdood. Vooral hartritmestoornissen komen ook bij volkomen gezonde mensen voor en zijn in veel gevallen onschadelijk.

Wie dergelijke symptomen echter bij zichzelf opmerkt, moet de klachten medisch laten ophelderen. Dit kan in geval van nood vaak een plotselinge hartdood voorkomen.

Wat zijn de oorzaken van plotselinge hartdood?

Bij ventriculaire fibrillatie is de elektrische excitatie van het hart volledig ongecoördineerd en chaotisch. Door de asynchrone elektrische activiteit trekt de hartspier niet meer normaal samen, maar trilt met een hoge frequentie, maar zonder noemenswaardige pompwerking.

Zonder voldoende pompfunctie van het hart worden de organen niet langer voorzien van bloed en dus van essentiële zuurstof. In de hersenen veroorzaakt het gebrek aan zuurstof (hypoxie) al na enkele seconden een functieverlies, waardoor de getroffen persoon bewusteloos raakt. Zonder hersenfunctie stopt de spontane ademhaling na ongeveer een minuut, wat het zuurstoftekort verder verergert.

In de absolute meerderheid van de gevallen kan plotselinge hartdood worden toegeschreven aan ernstige hartziekten.

Zeer vaak (ongeveer 80 procent van de gevallen): coronaire hartziekte (CHD).
Vaak (10 tot 15 procent van de gevallen): Ziekten van de hartspier (cardiomyopathieën, myocarditis) of structurele defecten (schade aan de hartklep).

Onderzoekers vermoeden dat naast deze predisponerende omstandigheden er een specifieke trigger nodig is om plotselinge hartdood te laten optreden. Wetenschappers beschouwen bijvoorbeeld de volgende situaties en stoffen als potentiële triggers voor plotselinge hartdood wanneer er sprake is van een onderliggende hartziekte:

Acute verstoring van de bloedsomloop van de kransslagaders (“myocardinfarct”), meestal met reeds bestaande coronaire hartziekte
Uitgesproken lichamelijke inspanning zoals intensief sporten
Emotionele stresssituaties
Geneesmiddelen die de geleiding van impulsen in het hart beïnvloeden (zoals zogenaamde QT-tijdverlengende medicijnen)
Drugs zoals alcohol, cocaïne en amfetaminen
Verschuivingen in bloedzouten (onevenwichtigheden in de elektrolytenbalans)

Plotselinge hartdood is in principe in alle situaties mogelijk, bijvoorbeeld tijdens de slaap, al opgetreden bij voetballers op het veld, of mensen “uit het niets” treffen tijdens hun wandeling door het voetgangersgebied, Bijvoorbeeld.

Onderzoeken en diagnose

In een acute noodsituatie kan een plotselinge hartdood alleen worden voorkomen door een onmiddellijke en correcte diagnose van de onderliggende hartritmestoornis.

Leken die zijn opgeleid in eerste hulp of reanimatie kunnen een noodsituatie herkennen aan het ontbreken van ademhaling en polsslag. Als de bewusteloze persoon bijvoorbeeld niet reageert op een pijnprikkel (zoals het wrijven van het borstbeen met een vuist), moet worden gestart met cardiopulmonale reanimatie (zie hieronder). Een AED, een automatische externe defibrillator, die op veel openbare plaatsen voor leken te vinden is, stelt ook ventriculaire fibrillatie vast.

Aandoeningen die plotselinge hartdood bevorderen, kunnen echter vaak worden gediagnosticeerd voordat een dergelijke levensbedreigende gebeurtenis zich voordoet.

In het bijzonder als iemand al symptomen heeft die op een hartaandoening duiden en dus mogelijk het risico loopt op een plotselinge hartdood, moet dringend medische opheldering worden gezocht. Dit kan helpen bij het diagnosticeren en behandelen van ernstige hartziekten voordat deze ernstig worden.

Arts-patiëntoverleg

Het eerste aanspreekpunt bij klachten die kunnen wijzen op een hartaandoening is een huisarts of een specialist interne geneeskunde en cardiologie (cardioloog).

Merkt u een gevoel van druk of beklemming op uw borst wanneer u zich lichamelijk inspant?
Straalt dit gevoel uit naar andere delen van uw lichaam, bijvoorbeeld uw nek, kaak of linkerarm?
Zijn er recente situaties geweest waarin u zich duizelig voelde zonder een specifieke oorzaak?
Bent u onlangs flauwgevallen?
Heeft u gemerkt dat u water vasthoudt, bijvoorbeeld op uw enkels?
Ervaart u kortademigheid als u zich lichamelijk inspant, bijvoorbeeld bij het traplopen?
Heeft u “hartkloppingen” opgemerkt?

Fysiek onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek krijgt de arts een eerste indruk van uw hartfunctie door uw pols te voelen en met zijn stethoscoop naar uw hart te luisteren (auscultatie). Op deze manier stelt hij vast of het hart regelmatig en in de juiste snelheid (hartslag) klopt, en of er eventueel abnormaal hartgeruis door structurele hartproblemen (zoals zieke hartkleppen) merkbaar is.

Bovendien kan tijdens het lichamelijk onderzoek waterretentie (oedeem) worden vastgesteld. Vooral oedeem in de voeten en benen zijn mogelijke tekenen van hartfalen.

Verdere onderzoeken

Afhankelijk van de uitslag van de medische anamnese en het lichamelijk onderzoek zal de behandelend arts andere onderzoeken bestellen ter verdere verduidelijking. De arts zal vrijwel altijd een elektrocardiogram (ECG) uitvoeren. Dit kan een verscheidenheid aan pathologische veranderingen in het hart detecteren die plotselinge hartdood bevorderen.

Omdat een normaal ECG slechts enkele hartslagen registreert, is in sommige gevallen een registratie van meer dan 24 uur noodzakelijk (langdurige ECG). Dit is vooral handig als er sprake is van slechts incidenteel voorkomende hartritmestoornissen.

Heel vaak bestelt de arts ook een echografisch onderzoek van het hart (UKG, echocardiografie). Dit is met name handig voor het opsporen van structurele hartziekten zoals een verdikte hartwand, een vergroot hart of schade aan de hartkleppen. Een röntgenonderzoek van de borstkas (thoraxfoto) is ook nuttig om eventuele pathologische veranderingen in het hart en de longen te beoordelen.

Als er aanwijzingen zijn voor coronaire hartziekten, kunnen aanvullende onderzoeken geïndiceerd zijn, bijvoorbeeld hartkatheterisatie (= coronaire angiografie), stress-echocardiografie of verdere beeldvorming zoals myocardiale scintigrafie (nucleair medisch onderzoek van de hartspier). Plotselinge hartdood wordt veruit het meest veroorzaakt door coronaire hartziekte (CAD).

Behandeling

Ondanks de vele mogelijke oorzaken is een ernstige hartritmestoornis uiteindelijk altijd de directe aanleiding voor een plotselinge hartdood. In de meeste gevallen gaat het om zogenaamde ventriculaire fibrillatie, in zeldzame gevallen om langzame (bradycardiale) hartritmestoornissen of plotselinge hartstilstand (asystolie).

Een dreigende plotselinge hartdood is een absolute noodsituatie die een onmiddellijke juiste diagnose en onmiddellijke tegenmaatregelen vereist. Anders zal de getroffen persoon binnen enkele minuten overlijden. Eerste hulp vergroot de overlevingskansen aanzienlijk.

De volgende procedure wordt aanbevolen voor eerstehulpverleners wanneer een persoon plotseling bewusteloos instort en een plotselinge hartdood dreigt:

Bel een noodoproep en vraag omstanders om hulp.
Als er geen hartslag en geen ademhaling is, begin dan onmiddellijk met cardiopulmonale reanimatie: wissel 30 borstcompressies af over het borstbeen en twee keer mond-op-mond- of mond-op-neus-reanimatie. Als er twee of meer eerstehulpverleners ter plaatse zijn, moeten zij elkaar na elke 30:2-cyclus afwisselen om vermoeidheid te voorkomen.
Indien beschikbaar moeten eerstehulpverleners een automatische externe defibrillator (AED) gebruiken. Deze worden nu op veel openbare plaatsen (banken, gemeentehuizen et cetera) of op het openbaar vervoer (metrostations, treinen et cetera) geplaatst. De apparaten zijn zeer eenvoudig te bevestigen en begeleiden de helper stap voor stap door de nodige maatregelen met een aankondiging. Nadat de elektroden zijn aangebracht, analyseert de AED zelfstandig het hartritme en veroorzaakt alleen een elektrische schok als er sprake is van een defibrilleerbare hartritmestoornis (ventrikelfibrilleren, pulsloze ventriculaire tachycardie). Het snelle gebruik van een defibrillator is vaak levensreddend!

Wat de spoedarts doet

Eerst wordt ter plaatse een ECG uitgevoerd om het hartritme tijdens continue reanimatie te analyseren. Als defibrillatie niet voldoende is of als er sprake is van een hartritmestoornis die niet kan worden gedefibrilleerd (asystolie, polsloze elektrische activiteit), probeert de spoedarts meestal ook een normaal hartritme te herstellen met medicijnen zoals adrenaline.

Plotselinge hartdood kan vaak worden voorkomen door de onmiddellijke tussenkomst van getrainde reddingswerkers.

Verloop van de ziekte en prognose

In gevallen van dreigende plotselinge hartdood worden het verloop van de ziekte en de prognose in beslissende mate beïnvloed door de snelheid waarmee passende tegenmaatregelen worden genomen na het begin van een hartstilstand. Een stilstand van de bloedsomloop veroorzaakt zonder behandeling binnen enkele minuten de dood als gevolg van onomkeerbare schade aan de hersenen. Als er te veel tijd verstrijkt tussen de circulatiestilstand en een succesvolle reanimatie, blijft er meestal ernstige hersenbeschadiging bestaan, waardoor de getroffen persoon in een verpleeggeval kan veranderen.

het voorkomen

Ten eerste mogen symptomen die wijzen op een mogelijke hartziekte niet worden genegeerd. Door middel van eenvoudige onderzoeken kunnen bedreigende hartziekten, die vaak verantwoordelijk zijn voor plotselinge hartdood, in een vroeg stadium worden gediagnosticeerd en behandeld.

In acute gevallen neemt de kans op het overleven van een plotselinge hartdood toe als er snel een defibrillator bij de hand is en zo snel mogelijk wordt gebruikt, samen met een goede cardiopulmonale reanimatie. Beide worden geleerd in EHBO-cursussen, die regelmatig moeten worden herhaald (volgens deskundigen minstens elke twee tot drie jaar). Alleen dan is het mogelijk om in geval van nood iemand die met een plotselinge hartdood wordt bedreigd, effectief te helpen.

Voor vrienden en familieleden van mensen die overlijden aan een plotselinge hartdood is de gebeurtenis meestal schokkend – maar aangezien er mogelijke familiale oorzaken zijn (genetische ziekten), zou men na de plotselinge hartdood van een familielid door een onbekende oorzaak moeten overwegen om alle familieleden te screenen. leden uit voorzorg voor een dergelijke ziekte.