Tremor: definitie, symptomen, oorzaken

Kort overzicht

Oorzaken: bijvoorbeeld opwinding, verkoudheid, maar ook diverse ziekten (zoals de ziekte van Parkinson, multiple sclerose, beroerte, zenuwbeschadiging, hyperthyreoïdie, de ziekte van Wilson, de ziekte van Alzheimer, leverfalen), alcohol en medicijnen
Symptomen: Tremor manifesteert zich door regelmatige, ritmische spiersamentrekkingen. Het beloop varieert afhankelijk van het type tremor
Wanneer moet u naar een arts gaan: Als de spiertrillingen lange tijd aanhouden en er geen duidelijke verklaring voor is
Behandeling: Afhankelijk van de trigger van de tremor, bijvoorbeeld met medicijnen, ergotherapie, pacemakers, ontspanningsoefeningen
Diagnostiek: Patiëntinterview, lichamelijk en neurologisch onderzoek, bloedonderzoek, elektromyografie (EMG), computertomografie (CT), magnetische resonantiebeeldvorming (MRI), onderzoek van hersenvocht

Wat is tremor?

De situatie is anders als de beving sterker is en bepaalde handelingen moeilijker maakt. Dan wordt de beving belangrijker voor de getroffenen. Dit kan al het geval zijn als we rillen van de kou, onze knieën ‘trillen’ van opwinding of onze spieren trillen van uitputting. Maar het kan ook zijn dat we beven als gevolg van een (ernstige) ziekte.

Tremor manifesteert zich door onvrijwillig en ritmisch schudden van het hoofd, de ledematen of het hele lichaam.

Sommige mensen lijden in die mate aan trillingen dat ze hierdoor aanzienlijk worden belemmerd bij dagelijkse activiteiten zoals eten of schrijven. Voor anderen is de beving zo mild dat deze geen pathologische waarde heeft.

Soorten tremoren

Artsen maken onderscheid tussen een rusttremor, die optreedt wanneer het overeenkomstige deel van het lichaam ontspannen is, en een zogenaamde actietremor. Deze laatste kunnen op hun beurt worden onderverdeeld in drie categorieën:

Een bewegingstrilling ontstaat bij bewegingen die onvrijwillig, dat wil zeggen niet bewust of doelbewust, worden uitgevoerd, bijvoorbeeld bij het drinken uit een beker.
De intentietremor treedt op wanneer een heel specifiek doel wordt nagestreefd, bijvoorbeeld wanneer u met uw vinger het puntje van uw neus wilt aanraken. Bij mensen met intentietremor neemt de amplitude, dat wil zeggen de amplitude van de tremor, toe naarmate de hand dichter bij het beoogde object komt. Het is een bijzondere vorm van bewegingstrilling.

Een tremor kan dus optreden in bepaalde situaties, bij het uitvoeren van een specifieke activiteit zoals schrijven (taakspecifieke tremor) of bij het aannemen van een bepaalde houding (positiespecifieke tremor).

Tremor is ook onderverdeeld in verschillende vormen, afhankelijk van frequentie en intensiteit:

Laagfrequente, relatief hevige tremor met een frequentie van minder dan vier “slagen” per seconde (twee tot vier Hz)
Hoogfrequente tremor, die zich manifesteert als een fijne tremor tot 15 Hz

Tremor kan ook worden onderverdeeld naar lokalisatie: hoofd-, hand- of beentremor.

De verschillende soorten tremor omvatten essentiële tremor, dystonische tremor, orthostatische tremor en psychogene tremor.

Het type tremor geeft de arts aanwijzingen over de oorzaak van de spiertrillingen.

Hoe verloopt een essentiële tremor?

Essentiële (ook wel ‘essentiële’) tremor genoemd, is de meest voorkomende vorm van tremor en komt op elke leeftijd voor. Patiënten met essentiële tremor moeten mogelijk van baan veranderen vanwege de beving of kunnen niet werken, wat betekent dat ze mogelijk met pensioen moeten gaan.

Afhankelijk van de vorm kan tremor zich echter op verschillende manieren manifesteren. Voorbeelden hiervan zijn

Orthostatische tremor: Kenmerkend is een hoogfrequente tremor van de beenspieren, die niet altijd zichtbaar is. De houding van de getroffen persoon wordt onvast. Ze hebben af en toe ook een onstabiele gang met een overeenkomstige neiging om te vallen.
Tremor bij de ziekte van Parkinson: Parkinsonpatiënten hebben vooral last van tremor in rust (de tremor treedt bijvoorbeeld op als de hand in de schoot rust). De spiertrillingen verbeteren gedeeltelijk tijdens beweging.
Holmes-tremor: er treedt een langzame, niet-ritmische tremor op.
Tremor zacht gehemelte: Dit manifesteert zich in ritmische bewegingen van het zachte gehemelte (= zachte deel van het gehemelte).
Psychogene tremor: Meestal treedt de tremor slechts af en toe en in verschillende mate op. Het neemt ook af als de getroffen persoon wordt afgeleid.

Wat zijn de mogelijke oorzaken?

Een speciaal geval is de zogenaamde psychogene tremor, die optreedt als gevolg van enorme emotionele stress. Getraumatiseerde soldaten kunnen er bijvoorbeeld last van hebben; vroeger werden ze ‘oorlogsbevingen’ genoemd.

Opzettelijke tremor wordt vaak veroorzaakt in het cerebellum en wordt daarom ook wel cerebellaire tremor genoemd.

Fysieke oorzaken van tremor

In sommige gevallen is een lichamelijke ziekte de oorzaak van de spiertrillingen. Voorbeelden zijn

Essentiële/essentiële tremor: Het is niet bekend waardoor deze wordt veroorzaakt, maar er wordt aangenomen dat er een genetische oorzaak is. Essentiële tremor komt voor in families, maar komt ook voor zonder familiale aanleg.
Orthostatische tremor: De oorzaak van orthostatische tremor is onbekend. Het kan optreden als een zogenaamde secundaire orthostatische tremor bij de ziekte van Parkinson of na lichte schade aan de hersenstam.
Dystonie: stoornis in de motorcentra van de hersenen. Dit leidt tot pathologische, onvrijwillige spanning van de spieren, met als gevolg een verkeerde houding. De getroffenen kantelen bijvoorbeeld hun hoofd onnatuurlijk in één richting (dystonische torticollis). Dystonie gaat gepaard met een beving of kondigt zich als zodanig aan.
Hyperthyreoïdie (overactieve schildklier): Bij hyperthyreoïdie produceert de schildklier te veel hormonen. Het resultaat is psychomotorische agitatie: patiënten zijn onrustig, nerveus en vertonen vaak trillingen in hun vingers.
Ziekte van Graves (auto-immuunhyperthyreoïdie): De ziekte van Graves is een auto-immuunontsteking van de schildklier. Dit leidt tot hyperthyreoïdie, die gepaard kan gaan met trillingen.
Multiple sclerose: Mensen met multiple sclerose hebben ook vaak last van tremor. Dit wordt veroorzaakt door een ontsteking in de hersenen van de patiënt.
Bovendien veroorzaakt een beroerte soms een zogenaamde Holmes-tremor, die wordt veroorzaakt door schade aan de overgang van de hersenstam naar de middenhersenen. Recent onderzoek heeft ook beroertes in verband gebracht met de ontwikkeling van de ziekte van Parkinson.
Hersenontsteking (encefalitis): Ontsteking van de hersenen, bijvoorbeeld als gevolg van een mazelen-, rubella- of TBE-infectie, gaat gepaard met schade aan de zenuwcellen. Dit kan een beving veroorzaken.
Ziekte van Wilson: Bij deze ziekte is het kopermetabolisme van de lever verstoord. Als gevolg hiervan slaat het lichaam meer van het essentiële sporenelement op in de lever, ogen en hersenen, wat leidt tot functionele stoornissen en trillingen.
Ziekte van Alzheimer: Bij de ziekte van Alzheimer degenereren de zenuwcellen in de hersenen. Naast verlies van geheugen en denkvermogen omvatten de gevolgen ook motorische stoornissen en trillingen.
Leverfalen: De lever is het belangrijkste ontgiftingsorgaan van het lichaam. Als dit mislukt, stapelen zich giftige stofwisselingsproducten op, wat ook kan leiden tot neurologische en motorische stoornissen. Tremor is een van de symptomen van leverfalen.
Zenuwbeschadiging: Zenuwbeschadiging (neuropathieën), zoals veroorzaakt door giftige stoffen, diabetes of bepaalde infectieziekten, kan zich ook manifesteren door trillingen. Experts spreken dan van een neuropathische tremor.
Palatale tremor (tremor van het zachte gehemelte): Het treedt onder andere op na schade aan het cerebellum (symptomatische tremor van het zachte gehemelte). De oorzaak van essentiële tremor van het zachte gehemelte is onduidelijk. Het gaat vaak gepaard met klikgeluiden in het oor.
Bijwerkingen van medicijnen: Bepaalde medicijnen kunnen als bijwerking een beving veroorzaken. Deze omvatten bijvoorbeeld neuroleptica, die artsen gebruiken om psychose te behandelen, en antidepressiva, die worden gebruikt om depressie, maar ook obsessief-compulsieve stoornissen, angststoornissen en paniekaanvallen te behandelen.
Vergiftiging: Vergiftiging door zware metalen (kwik, arseen, lood, enz.) veroorzaakt naast andere symptomen ook vaak trillingen.

Wanneer een dokter bezoeken?

Tremoren vereisen niet altijd medische behandeling. Ga echter naar een arts als de spiertrillingen langdurig aanhouden en er geen duidelijke verklaring voor is, zoals koorts, shock of verkoudheid. De beving kan dan een teken zijn van een (ernstige) ziekte die door een arts moet worden behandeld.

Tremor: behandeling

Drugs therapie

In veel gevallen kan tremor (bijvoorbeeld essentiële tremor) met medicijnen worden behandeld, ook al is genezing niet altijd mogelijk. De volgende worden bijvoorbeeld gebruikt

Bètablokkers: De behandeling van essentiële tremor omvat de toediening van bètablokkers. Artsen schrijven deze medicijnen ook vaak voor bij hoge bloeddruk.
Anticonvulsiva: Ze zijn vooral nuttig bij spiertrillingen met een grote amplitude.
L-Dopa: Tremoren veroorzaakt door Parkinson worden verbeterd door de toediening van L-Dopa.
Botox-injecties: ze helpen in veel gevallen bij stemtrillingen en hoofdtrillingen. Het botulinumtoxine vermindert de overdracht van opwinding naar de spieren. Op deze manier neemt de spiercontractie af of stopt deze volledig.

Hersenpacemaker

Ergotherapie

Als onderdeel van ergotherapie leren patiënten hoe ze beter met de beving kunnen omgaan. Als de beving bijvoorbeeld het schrijven aanzienlijk hindert, kan het nuttig zijn om tijdens het schrijven regelmatig een pauze te nemen, alleen in blokletters te schrijven of het oppervlak van de hand te vergroten. Het is gemakkelijker om met trillingen om te gaan tijdens het eten als u tijdens het eten uw ellebogen op het tafelblad laat rusten.

Tremor: wat u zelf kunt doen

Zelfs als de spiertrillingen organisch zijn, neemt deze vaak toe naarmate de mentale spanning toeneemt. Ontspanningsoefeningen zoals autogene training, progressieve spierontspanning volgens Jacobson, yoga of meditatie kunnen daarom een gunstig effect hebben. Het aanleren van een ontspanningsmethode is dus erg handig voor mensen met tremor.

Tremordiagnose: wat doet de dokter?

Allereerst praat de arts met de patiënt om zijn medische geschiedenis te achterhalen (anamnese). Mogelijke vragen zijn onder meer:

Hoe lang heeft u al last van trillingen?
Welke delen van je lichaam trillen?
Treedt de spiertrilling op in rust of vooral tijdens beweging?
Wat is de frequentie van de beving?
Hoe sterk is de amplitude, dwz hoe wijdverspreid zijn de trillingen?
Heeft u onderliggende ziekten (bijvoorbeeld diabetes, leverziekte)?
Gebruikt u medicijnen? Zo ja, welke?

Examens

Indien nodig wordt het anamnesegesprek gevolgd door verschillende onderzoeken – met als doel bepaalde ziekten als oorzaak van de tremor te identificeren. Deze omvatten

Lichamelijk onderzoek: Dit dient om indicaties van andere onderliggende ziekten te identificeren. De arts zal zich vooral richten op symptomen die wijzen op een hormonale disfunctie, zoals hyperthyreoïdie of bijnierdisfunctie.
Bloedonderzoek: Bloedwaarden geven onder andere informatie over de lever-, nier- en schildklierfunctie. Bloedonderzoek levert ook informatie op over bepaalde infecties en vergiftigingen.
Elektromyografie (EMG): Dit test de natuurlijke elektrische activiteit van een spier. Dit geeft informatie over de spier- en hersenfunctie. Met behulp van EMG kunnen tremoren nauwkeurig worden gedocumenteerd.
Magnetische resonantie beeldvorming (MRI): Met dit onderzoek, ook wel magnetische resonantie beeldvorming (MRI) genoemd, kan worden vastgesteld of de patiënt een hersenbeschadiging heeft – bijvoorbeeld na een beroerte – of een tumor.
Computertomografie (CT): Dit helpt ook bij het identificeren van verschillende oorzaken van tremor (zoals een beroerte).
Onderzoek van hersenvocht: De arts neemt een monster van het hersenvocht uit het wervelkanaal (lumbaalpunctie) en laat dit in het laboratorium onderzoeken, bijvoorbeeld als er sprake is van multiple sclerose.

Veelgestelde vragen over tremor

Wat is een tremor?

Een tremor is een onvrijwillig en ritmisch trillen of trillen van een deel van het lichaam. Het komt meestal voor in de handen, maar kan ook de armen, benen, hoofd of andere delen van het lichaam aantasten. De meest voorkomende vorm is essentiële tremor, die optreedt zonder bekende oorzaak.

Waarom krijg je een trilling?

Tremor treedt op wanneer de hersengebieden die de spieren aansturen niet goed functioneren. Triggers zijn onder meer ziekten van het zenuwstelsel, alcohol- of drugsmisbruik of overmatig cafeïnegebruik. Stress en angst veroorzaken ook een trilling. Bovendien kunnen bepaalde medicijnen een tremor veroorzaken of intensiveren.

Welke ziekten veroorzaken tremor?

Kan een tremor genezen worden?

Nee, een ziektegerelateerde tremor kan doorgaans niet worden genezen. Wel kan het met bijvoorbeeld medicijnen onder controle worden gebracht en kunnen de klachten worden verlicht. In andere gevallen van tremor, zoals overmatig cafeïnegebruik, kan de oorzaak en daarmee de tremor verholpen worden.

Is een beving gevaarlijk?

Een beving op zich is onschadelijk, maar kan duiden op ernstige ziekten zoals de ziekte van Parkinson. Het maakt ook dagelijkse activiteiten moeilijker, wat op zijn beurt de kwaliteit van leven schaadt. Als er een beving optreedt, moet u medisch advies inwinnen om de oorzaak op te helderen en deze indien nodig te behandelen.

Wat is een tremoraanval?

'Tremor-aanval' is een informele term. Het betekent dat het trillen, dat wil zeggen de beving, gedurende een bepaalde periode vaker voorkomt. Tot de volgende aanval neemt de tremor echter weer af of verdwijnt volledig. Het neemt bijvoorbeeld toe onder stress en verbetert tijdens rustperioden.

Essentiële tremor is de meest voorkomende vorm van tremor en komt vooral voor bij ouderen. Stress en emoties versterken deze vorm van tremor. De exacte oorzaak is onbekend. Genetische factoren lijken echter een rol te spelen.

Wat kan er gedaan worden om tremor te behandelen?

De exacte behandeling van tremor hangt af van de oorzaak. Bepaalde medicijnen tegen hartritmestoornissen (bètablokkers) of epilepsie (anti-epileptica) kunnen de tremor verminderen. Ook gerichte oefeningen, fysiotherapie, minder cafeïne en minder stress kunnen helpen. In ernstige gevallen kan diepe hersenstimulatie nuttig zijn. Vraag een arts om advies over wat u kunt doen om uw tremor te behandelen.