Asperger-syndroom: kort overzicht
Kort overzicht
- Symptomen: typische symptomen vanaf ongeveer 3 jaar, vaak vertraagde motorische ontwikkeling, onhandigheid, stereotiep gedrag, verminderd vermogen om te communiceren, weinig gezichtsuitdrukkingen, praat vaak tegen zichzelf. Vaak opvallende ‘speciale interesses’.
- Oorzaken en risicofactoren: Waarschijnlijk spelen meerdere factoren een rol, waaronder genetische factoren, hogere leeftijd van de ouders, maternale infecties tijdens de zwangerschap, mogelijk vroeggeboorte, maternale diabetes, medicijngebruik tijdens de zwangerschap.
- Diagnostiek: Gedetailleerde anamnese (verzameling van voorgeschiedenis en familiegeschiedenis), externe observaties, psychiatrische en neurologische onderzoeken, autismetests.
- Behandeling: gedragstherapie, communicatietraining, ondersteunende ergotherapie, fysiotherapie
- Prognose: Asperger is niet te genezen, maar lijden en sociale interactie kunnen gunstig worden beïnvloed.
Asperger-syndroom: symptomen
Niettemin wordt het Asperger-syndroom vaak pas ontdekt bij kinderen in de kleuter- of leerplichtige leeftijd. De getroffenen hebben problemen met sociale interacties, wat bijvoorbeeld te zien is bij het samenspelen met leeftijdsgenoten. Ze hebben bijvoorbeeld moeite met het inleven in de gedachten en gevoelens van leeftijdsgenoten en hebben grote moeite met het aanpassen aan andere mensen en sociale situaties. Het is voor hen moeilijk om de gezichtsuitdrukkingen, gebaren en toon van anderen correct te interpreteren. Zelf vertonen ze vaak nauwelijks gezichtsuitdrukkingen.
Vaak zijn kinderen met het Asperger-syndroom ook niet in staat een tweerichtingsgesprek te voeren. Ze praten wanneer ze willen en over onderwerpen die hen zelf interesseren, zonder aanpassing aan de luisteraar. Ze begrijpen subtiele signalen van de ander niet, bijvoorbeeld om van onderwerp te veranderen of het gesprek te beëindigen. Vaak praten Aspergers autistische mensen ook tegen zichzelf.
Andere mogelijke symptomen van het Asperger-syndroom zijn ongewoon uitgesproken interesses en kennis, vaak op een nauw omschreven en soms niet erg praktisch relevant gebied (eilandtalenten). Deze zeer specifieke interesse kan bijvoorbeeld liggen in batterijen, kerktorens of het smeltpunt van metalen. Getroffen personen kunnen zo gefixeerd zijn op één interessegebied dat ze weinig nieuwsgierigheid of aandacht hebben voor iets anders (bijvoorbeeld op school). Vanwege deze aandachtstekortstoornis zijn kinderen met het Asperger-syndroom vaak slechte leerlingen, ondanks dat ze een goede intelligentie hebben.
Bovendien komen bij het autisme van Asperger soms stoornissen in de zintuiglijke waarneming naar voren. Een deel van de getroffenen is bijvoorbeeld erg gevoelig voor bepaalde geuren, geluiden, oppervlakken of aanrakingsprikkels. In alledaagse situaties kan dit leiden tot een echte sensorische overbelasting voor de getroffen persoon.
Ondanks alle moeilijkheden proberen mensen met het Asperger-syndroom vaak niet op te vallen en hun problemen met sociale vaardigheden te compenseren. Dit kan op de lange termijn erg uitputtend en overweldigend zijn, en kan ertoe leiden dat mensen met autisme van Asperger zich van anderen terugtrekken.
Sterke punten bij het Asperger-syndroom
Mensen met het Asperger-syndroom hebben ook veel sterke punten. De taalontwikkeling begint bijvoorbeeld meestal al vroeg: getroffen kinderen kunnen vaak al praten voordat ze vrij kunnen lopen. Na verloop van tijd ontwikkelen ze een zeer geavanceerde, veelzijdige taal met een grote woordenschat.
Bovendien hebben mensen met het Asperger-syndroom doorgaans een goede intelligentie, die op sommige vlakken bovengemiddeld is. De bovengenoemde speciale interesses en geïsoleerde talenten kunnen door sommigen goed worden benut in hun professionele leven.
Oprechtheid, loyaliteit, betrouwbaarheid en een sterk rechtvaardigheidsgevoel worden vaak genoemd als extra sterke punten bij het Asperger-syndroom. Kinderen met het Asperger-syndroom reageren vaak met motivatie en dankbaarheid op lof en erkenning.
Het feit dat taalontwikkeling en intelligentie gewoonlijk normaal zijn bij het Asperger-syndroom is een belangrijk onderscheid met autisme in de vroege kinderjaren, een andere vorm van autistische stoornis.
Asperger-syndroom: symptomen bij volwassenen
Het opvallende gedrag bij het autisme van Asperger is bij volwassen patiënten vaak niet zo opvallend als in de kindertijd. Volwassenen hebben echter doorgaans ook een grammaticaal correcte, gepolijste stijl van spreken en een gedetailleerde vertelstijl die echter nauwelijks onderscheid maakt tussen wat belangrijk is en wat niet.
Moeilijkheden in de sociale interactie beïnvloeden soms ook het onderwerp partnerschap. De getroffenen lijken vaak koud en egoïstisch. Velen vinden het moeilijk om contact te leggen met potentiële partners. Als een relatie lukt, vinden velen het moeilijk om te voldoen aan de eisen van de partner aan intensieve communicatie en sympathie.
Het Asperger-syndroom kan ook het seksuele leven beïnvloeden: sommige getroffen personen hebben slechts een lichte behoefte aan fysieke nabijheid of zelfs een afkeer ervan. Anderen hebben zeker zin in seks, maar zijn erg onzeker in concrete situaties, omdat seksuele intimiteit voortkomt uit een intense wederzijdse empathie. Toch betekent het Asperger-syndroom bij volwassenen niet dat een stabiel partnerschap en het stichten van een eigen gezin niet mogelijk zijn.
In andere gevallen heeft het Asperger-syndroom bij volwassenen echter een gunstig effect op de professionele ontwikkeling. Namelijk wanneer de getroffenen hun uitgesproken speciale interesse (bijvoorbeeld op het gebied van informatica) nuttig kunnen gebruiken in hun werk. Bovendien zijn veel Asperger-autisten in staat professionele en privédoelen te bereiken dankzij hun vaak hoge cognitieve vaardigheden.
Bijkomende ziekten (comorbiditeiten)
Mensen met het Asperger-syndroom kunnen extra ziekten of stoornissen ontwikkelen, vooral in tijden van crisis, zoals verhuizing, omscholing, puberteit, geboorte of overlijden in het gezin. De meest voorkomende hiervan zijn ADHD, motorische stoornissen, obsessief-compulsieve symptomen, affectieve stoornissen (zoals depressie, angst), persoonlijkheidsstoornissen, agressief gedrag en slaapstoornissen. Tics/het syndroom van Tourette, eetstoornissen, stomheid (mutisme), zelfbeschadigend gedrag en schizofrenie kunnen ook gepaard gaan met het autisme van Asperger.
Er zijn verschillende vormen van de ernstige ontwikkelingsstoornis autisme; het Asperger-syndroom (Asperger-autisme) is daar één van. Wat de oorzaak ervan is, is nog niet bekend. Experts vermoeden dat de interactie van verschillende factoren verantwoordelijk is wanneer iemand het Asperger-syndroom ontwikkelt.
Er wordt aangenomen dat genetische factoren een rol spelen bij de ontwikkeling van het Asperger-syndroom. Veel getroffen mensen hebben naaste familieleden met het autisme van Asperger of soortgelijk gedrag. Het is nu bekend dat verschillende genetische veranderingen het risico op het ontwikkelen van een autistische stoornis zoals het Asperger-syndroom vergroten.
Uit onderzoek blijkt dat een hogere leeftijd van de vader of moeder ook de kans op autisme van Asperger en andere autismespectrumstoornissen vergroot.
Ook het gebruik van bepaalde medicijnen tijdens de zwangerschap wordt als risicofactor besproken. Er worden bijvoorbeeld medicijnen tegen epilepsie (anti-epileptica, vooral valproaat) vermoed.
Neurologische en biochemische afwijkingen lijken ook een rol te spelen. Hiertoe behoren bijvoorbeeld onregelmatigheden in de elektrische hersenstromen, afwijkingen in de structuur van verschillende hersengebieden en een veranderde proportionele samenstelling van de zenuwboodschappers (neurotransmitters).
Ouders en vaccins zijn niet de schuldige!
De oude hypothese dat autistische stoornissen zoals het Asperger-syndroom te wijten zijn aan een gebrek aan liefde van ouders klopt niet. Ook het type opvoeding en de gehechtheid aan ouders verhogen het risico op autisme niet. Hetzelfde geldt voor alcoholgebruik en zware psychosociale belasting van de moeder tijdens de zwangerschap.
Asperger-syndroom: onderzoeken en diagnose
Het Asperger-syndroom is vaak moeilijk te onderscheiden van andere afwijkingen, zoals een pervasieve ontwikkelingsstoornis, een obsessief-compulsieve stoornis, een obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis, een schizotypische stoornis of een schizofrene stoornis. Daarom is een gedetailleerd medisch onderzoek noodzakelijk om een diagnose te stellen. Een arts in de kinder- en jeugdpsychiatrie is verantwoordelijk voor het Asperger-syndroom bij kinderen. De deskundige voor het Asperger-syndroom bij volwassenen is een specialist in de psychiatrie of psychotherapie.
Een gedetailleerd onderzoek naar het vermoedelijke Asperger-syndroom omvat:
- Gesprekken met patiënt en familieleden
- Informatie over eerdere of huidige ziekten
- Rapporten en bevindingen van andere artsen
- Informatie van anderen die de patiënt kennen (leraren, vrienden, opvoeders, therapeuten, enz.)
- grondige fysieke, psychiatrische, neurologische en laboratoriumonderzoeken
Asperger-syndroomtest
Verschillende screeningsvragenlijsten en beoordelingsschalen ondersteunen de diagnose van het Asperger-syndroom. Voor kinderen is er bijvoorbeeld de Australian Scale for Asperger's Syndrome (ASAS) en het Autism Diagnostic Observation Schedule (ADOS). De ASAS is een vragenlijst ontworpen voor kinderen in de basisschoolleeftijd. Het is ontworpen om gedrag en vaardigheden te beoordelen die typisch zijn voor het Asperger-syndroom op die leeftijd. In de ADOS daarentegen worden voor het kind verschillende situaties gecreëerd die aanleiding geven tot sociale interactie. De beoordelaar schat in in hoeverre het kind aan dit verzoek voldoet.
Belangrijk: Elke Asperger-syndroomtest dient slechts als een ruwe schatting. Op basis van alleen de testuitslag kan geen diagnose worden gesteld!
Asperger-syndroom: diagnose bij volwassenen moeilijk
Het diagnosticeren van het Asperger-syndroom bij volwassenen is veel moeilijker dan bij kinderen. Dit komt omdat het problematische gedrag meestal meer uitgesproken is in de kindertijd en vaak verandert naarmate de persoon opgroeit. Bovendien kunnen veel getroffen mensen zich de moeilijkheden die ze als kind hadden niet meer herinneren.
Asperger-syndroom: behandeling
Het Asperger-syndroom kan tot nu toe niet worden genezen. Je kunt alleen maar proberen de getroffenen in hun dagelijks leven met de juiste ondersteuning te ondersteunen en hen bijvoorbeeld te helpen hun sociale vaardigheden te verbeteren. Niet elk Asperger-syndroom heeft echter ‘ziektewaarde’ en moet worden behandeld. De beslissende factoren zijn de omvang van de symptomen en de mate van lijden van de getroffen persoon.
Individueel therapieplan
De behandeling van het Asperger-syndroom bestaat uit verschillende componenten. Het wordt aangepast aan de individuele behoeften van de patiënt. De leeftijd van de getroffen persoon, de ernst van het Asperger-autisme met de individuele symptomen en mogelijke bijkomende ziekten of stoornissen spelen een rol.
Andere therapiemaatregelen kunnen ook nuttig zijn, bijvoorbeeld het trainen van sociale en communicatieve vaardigheden in een groep. De getroffenen kunnen sociale regels trainen, gespreksvaardigheden oefenen en in het algemeen sociale ervaring opdoen.
Af en toe kunnen procedures zoals ergotherapie en fysiotherapie ook nuttig zijn. Sommige ouders melden ook dat hun kind met het Asperger-syndroom baat heeft bij paardentherapie of actieve (mogelijk ondersteunde) recreatieve activiteiten. Dit laatste kan bijvoorbeeld het lidmaatschap van een schaakclub, sporttraining, muziek maken of dansen zijn.
Asperger-syndroom: andere maatregelen
Voor het Asperger-syndroom en alle andere autistische stoornissen geldt het volgende: de getroffenen hebben een beheersbare, voorspelbare omgeving nodig om zich veilig te voelen. Duidelijke en permanente structuren en routines in het dagelijks leven zijn daarom belangrijk.
Hoe ouder een kind met het Asperger-syndroom is, hoe belangrijker het is om zijn of haar eigen zwakheden en problemen te begrijpen: het kind moet door de behandelende arts of therapeut worden voorgelicht over zijn of haar autistische stoornis (psycho-educatie).
Voor adolescenten en volwassenen met het Asperger-syndroom is het vinden van een beroep of beroepsaanpassing ook belangrijk voor het succes van de therapie en de kwaliteit van leven. Beroepen met intensief sociaal contact zijn doorgaans niet aan te raden. Aangepast aan de individuele mogelijkheden kunnen echter passende beroepen worden gevonden of kunnen de eigen bijzondere vaardigheden specifiek in een beroep worden ingezet.
Asperger-syndroom: verloop van de ziekte en prognose
Mogelijk bijkomende ziekten of stoornissen hebben een grote invloed op de prognose van het Asperger-syndroom. Ze kunnen het verdere verloop en de ontwikkelingsmogelijkheden van de getroffen persoon aanzienlijk belemmeren. Daarom moeten ze vroeg en professioneel worden behandeld.
