Schaamte of schaamte is een fundamentele menselijke emotie, net als verdriet of vreugde. In de christelijke en islamitische mythologie verscheen schaamte voor het eerst nadat Adam en Eva fruit aten van de Boom van Kennis en zich bewust werden van hun naaktheid.
Wat is jammer?
Schaamte of schaamte is een fundamentele menselijke emotie, net als verdriet of vreugde. Vanuit psychologisch oogpunt is schaamte nauw verweven met de eigen morele neigingen die door socialisatie zijn verworven. Het wordt op twee verschillende manieren bij individuen geactiveerd. Enerzijds kan schaamte worden opgeroepen door de acties of woorden van een andere persoon. Voorbeelden van dit door het buitenland geïnitieerde gevoel van ongemak of verlegenheid zijn onder meer beledigingen die een persoon op een zeer persoonlijk en gevoelig punt treffen. Het beschamen van acties door een derde partij kan ook persoonlijke grenzen overschrijden. Vaak houden deze acties verband met de seksualiteit of het seksuele zelfbeeld van de betrokken persoon. De tweede categorie van schaamte houdt meer verband met de eigen gedachten of daden en de wetenschap dat ze als gênant moeten worden beschouwd. Het gevoel van schaamte dat ontstaat, kan worden beschouwd als een aangeleerde emotie of zelfs als zelfregulatie. Als onderdeel van deze zelfregulatie wordt vaak aangenomen dat het eigen lichaam of zelfs de eigen gedachten in beslag worden genomen door schaamte.
Functie en taak
Schaamte voelen is een zeer krachtige menselijke emotie. Hoewel het moment van schaamte zeer onaangenaam is voor de mensen die erbij betrokken zijn en voor degenen om hen heen, heeft het gevoel van schaamte vanuit sociologisch oogpunt veel voordelen. Het markeert de grenzen van een samenleving en zorgt ervoor dat ze niet worden overschreden. In de meeste samenlevingen wordt het bezit van privé-eigendom bijvoorbeeld als een persoonlijk recht beschouwd. Diefstal wordt beschouwd als een inbreuk op andermans persoonlijke ruimte en is daarom onderhevig aan schaamte. Alleen al de angst voor schaamte zorgt ervoor dat veel mensen weigeren te stelen, ook al kunnen ze dit niet rationeel verklaren. Ook de zogenaamde Fremdschämen, ofwel de schaamte voor het gedrag van andere mensen, zijn in principe positief te noemen. Om je te schamen voor een ander, misschien een volslagen vreemde, is een zekere mate van empathie nodig. Alleen wanneer de ander als mens of gelijkwaardig wordt gezien, is het mogelijk om zichzelf in zijn of haar positie te verplaatsen. Vreemde schaamte getuigt van medeleven en zorgt ervoor dat individuele leden van een samenleving de implementatie van regels en morele vermommingen garanderen. Bovendien worden mensen die zich snel schamen, als emotioneel en empathisch ervaren. Mensen die zich echter zelden schamen, hebben de reputatie ongevoelig en egoïstisch te zijn. En filosofie houdt zich ook bezig met de positieve, sociale betekenis van schaamte. De Franse existentialist Jean Paul Sartre ziet schaamte bijvoorbeeld als een proces van cognitie. Alleen in situaties die met schaamte bezig zijn, wordt duidelijk dat de mens vooral gevormd en bepaald wordt door de mening en de mening van zijn medemensen. Het bestaan van schaamte laat zien dat de leden van een samenleving onderling afhankelijk zijn en ook andere mensen beïnvloeden door hun acties.
Ziekten en kwalen
Ondanks de positieve effecten van schaamte, kan een teveel aan schaamte mensen ook ziek maken. De milde lichamelijke effecten van schaamte zijn bekend en algemeen voor iedereen. Hart hartkloppingen, zweten en toegenomen bloed druk zijn directe effecten van wat als schaamte wordt ervaren, die meestal snel voorbijgaan. Een te sterk gevoel van schaamte kan echter de kwaliteit van leven van een persoon ernstig aantasten. Kortom, een uitgesproken gevoel van schaamte gaat hand in hand met een minderwaardigheidscomplex. Mensen die zich in veel situaties schamen, zijn bang om afgewezen te worden. Ze hebben moeite om kritiek te accepteren of onbekende situaties onder ogen te zien, omdat falen en fouten nauw verband houden met schaamte. In sommige gevallen kan deze angst dat wel leiden aan wat vermijdingsdwang wordt genoemd. Potentieel gênante situaties worden zoveel mogelijk vermeden en de horizon van de gebeurtenis is ernstig beperkt. Een bekend voorbeeld van vermijdingsdwang is het gevoel van schaamte bij het spreken. Dit uit zich vaak in extreme verlegenheid, wat kan leiden tot sociaal isolement en geassocieerd DepressieOok schaamte voor het eigen lichaam kan pathologische kenmerken aannemen. Als het als te dik, te mager of gewoon niet conform de norm wordt ervaren, kan dat soms schaamte leiden aan eetstoornissen of sportverslaving. In plaats van zich te concentreren op de "schaamte" van het eigen lichaam, is het echter logischer dat de getroffenen de psychologische kant van schaamte doorgronden. Ook kan de blijvende ervaring van schaamte verband houden met schuldgevoelens. In sommige gevallen resulteert de constante focus op deze negatieve emoties in obsessieve gedachten die het ervaren van een normaal alledaags leven onmogelijk maken. Een zeer ernstig probleem is de ervaring van schaamte in verband met seksualiteit. Veel mensen schamen zich bijvoorbeeld om te gebruiken condooms omdat ze niet geobserveerd willen worden dat ze het anticonceptiemiddel kopen. Seksuele ziekten worden ook vaak gezien als een reden om je te schamen. Om deze reden vermijden de getroffenen het noodzakelijke bezoek aan de arts en riskeren ze ernstige, volksgezondheid-gerelateerde gevolgen. Zelfs in het geval van aanranding of, in het ergste geval, verkrachting, houden veel getroffen mensen geheim wat ze hebben meegemaakt. Ze zijn bang om in een gênante situatie terecht te komen en accepteren fysieke gevolgen zoals SOA's of een ongewenste zwangerschap en psychische ziekten die kunnen ontstaan als gevolg van het trauma.
