Wat is psychotherapie?
Psychotherapie kan worden gebruikt om psychische problemen te behandelen – bijvoorbeeld wanneer de gedachten, gevoelens, ervaringen en handelingen van een persoon verstoord zijn en er geen organische oorzaak als trigger kan worden gevonden. Veel voorkomende psychische stoornissen zijn angststoornissen, depressie, obsessief-compulsieve stoornissen en verslavende stoornissen.
Psychotherapie kan zowel intramuraal als poliklinisch worden uitgevoerd, als individuele of groepstherapie.
Afhankelijk van hun behoeften kunnen de getroffenen profiteren van intramurale, dagbehandeling of poliklinische psychotherapie.
Intramurale psychotherapie heeft als voordeel dat patiënten bij crises direct hulp krijgen, zowel overdag als 's nachts. Ook kunnen zij gebruik maken van een uitgebreid aanbod aan verschillende therapievormen.
Het voordeel van poliklinische therapie is dat de patiënt het geleerde onmiddellijk in zijn dagelijks leven kan toepassen. De therapeutische zorg is echter niet zo intensief als bij een intramuraal verblijf.
Als tussenweg zijn er ook dagklinieken die gedeeltelijke intramurale psychotherapie mogelijk maken. Overdag is de patiënt in de kliniek en 's avonds keert hij terug naar huis.
Groepspsychotherapie
Groepstherapie is beschikbaar in zowel intramurale als poliklinische settings.
Niet iedereen voelt zich echter op zijn gemak bij het idee om zijn of haar problemen met een groep andere mensen te delen. Maar mensen die het moeilijk vinden om met vreemden om te gaan, kunnen enorm profiteren van groepspsychotherapie. In de groep kunnen ze dingen uitproberen en interpersoonlijke interacties oefenen.
Vormen van psychotherapie
Welke therapievorm voor u geschikt is, hangt af van verschillende factoren, zoals de ernst van uw psychische stoornis. Ook hoe goed u zich kunt inleven in de therapeut en de methodiek is van cruciaal belang. Uw huisarts kan u helpen bij het vinden van een geschikte psychotherapeut.
Kostenabsorptie voor psychotherapie
Kosten worden alleen vergoed als er sprake is van een psychische stoornis waardoor de persoon lijdt. Zorgverzekeraars erkennen de eerste vijf sessies als proefsessies. Zo kan de patiënt eerst testen of hij of zij met de therapeut overweg kan.
Psychoanalyse
De psychoanalyse gaat terug tot de bekende arts en psycholoog Sigmund Freud. Lees meer over hoe het werkt en voor wie het geschikt is in het artikel Psychoanalyse.
Gedragstherapie
Gedragstherapie is gebaseerd op het principe dat ongunstige gedragingen en denkpatronen zijn aangeleerd en dus ook afgeleerd kunnen worden. Voor dit doel oefent de patiënt, met de hulp van de therapeut, nieuwe gedragingen en manieren van denken.
Therapie gebaseerd op dieptepsychologie
Op dieptepsychologie gebaseerde therapievormen vertegenwoordigen een verdere ontwikkeling van de psychoanalyse. Ook hier is het de bedoeling om actuele psychologische problemen op te lossen door onbewuste conflicten uit het verleden bloot te leggen en eraan te werken.
Wat dieptepsychotherapie inhoudt en in welke gevallen het geschikt is, leest u onder Dieptepsychologie.
Andere vormen van therapie
Wanneer doe je psychotherapie?
Psychotherapie is nodig wanneer de gedachten, gevoelens en het gedrag van een persoon de kwaliteit van leven aantasten. De beperking kan rechtstreeks voortvloeien uit de symptomen van de stoornis (bijvoorbeeld ernstige angst) of uit de gevolgen van de psychische stoornis. Sommige patiënten kunnen bijvoorbeeld hun werk niet meer uitoefenen en verliezen hun partner en sociale contacten.
Psychotherapie voor lichamelijke klachten
Het is al lang bekend dat het lichaam en de psyche op elkaar inwerken. Lichamelijke ziekten hebben vaak invloed op de psyche, en psychische stoornissen gaan vrijwel altijd gepaard met lichamelijke klachten. Psychotherapie wordt daarom ook aanbevolen bij psychosomatische klachten, dat wil zeggen bij lichamelijke klachten die geheel of gedeeltelijk een psychologische oorzaak hebben.
Psychotherapeutische methoden bieden ook effectieve ondersteuning bij pijntherapie. Dit komt omdat de innerlijke houding een aanzienlijke invloed heeft op hoe pijn wordt beoordeeld en hoe sterk deze wordt ervaren.
Opname in de intramurale psychiatrie
Mensen die lijden aan een acute psychose hebben geen inzicht in de ziekte en lijden aan wanen, hallucinaties en denkstoornissen. Zij moeten eerst met medicijnen worden behandeld voordat psychotherapie wordt gestart.
Verslavingsstoornissen zijn een ander speciaal geval. Vóór psychotherapie moet eerst ontgifting plaatsvinden. Mensen met een verslavingsprobleem kunnen terecht bij een polikliniek of kliniek gespecialiseerd in verslavingszorg.
Veel mensen hebben moeite met het onderscheiden van de verschillende beroepstitels in de psychotherapiesetting. Het is waar dat psychische stoornissen zowel door psychiaters als door psychotherapeuten en door veel psychologen kunnen worden behandeld. Toch zijn het verschillende beroepen.
De psychiater is op zijn beurt een arts die een residentie in geestesziekten heeft afgerond. Hij behandelt psychische stoornissen met medicijnen. Alleen een aanvullende psychotherapeutische opleiding stelt hem in staat zijn patiënten ook psychotherapeutisch te behandelen – als medisch psychotherapeut.
De term psychotherapeut is in Duitsland beschermd. Alleen degenen die een psychotherapeutische opleiding hebben gevolgd, mogen zich psychotherapeut noemen en – op voorwaarde dat zij oefenen binnen het kader van de overeenkomstige psychotherapeutische vormen – de wettelijke ziektekostenverzekering declareren.
Niet alleen psychologen, maar ook pedagogen en sociaal-pedagogen mogen als kinder- en jeugdtherapeut aan de slag als zij kunnen aantonen dat zij de overeenkomstige opleiding tot kinder- en jeugdtherapeut hebben afgerond. Zij mogen dan uitsluitend kinderen en adolescenten behandelen.
Bij psychische problemen kunnen patiënten door hun huisarts worden doorverwezen naar een therapeut of rechtstreeks een afspraak maken met een therapeut.
Wat doe je tijdens psychotherapie?
Eerste consultatie, diagnose en prognose
Aan het begin van de therapie beschrijft de patiënt zijn probleem aan de therapeut. Vervolgens legt de therapeut uit hoe de therapie verder zou kunnen verlopen. Tijdens dit eerste consult kan de patiënt ontdekken of hij of zij zich op zijn gemak voelt bij de therapeut en wat hij of zij van de psychotherapie kan verwachten. Als de therapie moet worden voortgezet, moet de therapeut een diagnose stellen. Zonder deze dekking vergoeden zorgverzekeraars de kosten niet.
Op basis van de diagnose en de individuele situatie van de patiënt beoordeelt de therapeut het verloop van de psychische stoornis. Over het algemeen hebben psychische stoornissen een betere prognose als ze vroeg worden opgespoord en behandeld. Als er meerdere psychische stoornissen tegelijkertijd aanwezig zijn, wordt de behandeling meestal moeilijker.
Oorzaak van de psychische stoornis
Voor de therapie is het van belang om te achterhalen welke familiale, professionele en/of persoonlijke problemen een rol spelen bij het ontstaan en in stand houden van de stoornis.
Hoe een psychische stoornis ontstaat, is nog niet duidelijk te verklaren. Deskundigen gaan niet uit van één enkele oorzaak voor de meeste psychische stoornissen, maar eerder van een samenspel van verschillende aandoeningen die bijdragen aan de ontwikkeling van de ziekte.
Een ongunstige genetische aanleg kan iemand vatbaarder maken voor psychische aandoeningen. In combinatie met mentale stress kan er dan een psychische stoornis ontstaan. Als de vatbaarheid (kwetsbaarheid) hoog is, kan zelfs een kleine stress een aandoening veroorzaken. Maar zelfs mensen die genetisch nauwelijks belast zijn, kunnen door ernstige stress (bijvoorbeeld traumatische ervaringen) geestesziek worden.
Vertrouwelijkheid
Psychotherapie: soort behandeling
Welke therapievorm in een individueel geval wordt toegepast, hangt onder meer af van de diagnose. De therapeut zal zich laten leiden door methoden die effectief zijn gebleken bij de behandeling van de psychische stoornis in kwestie.
Voordat patiënten met de behandeling beginnen, moeten ze bij hun zorgverzekeraar navragen hoeveel sessies deze vergoeden.
In ernstige gevallen krijgt de patiënt een combinatie van psychotherapie en medicatie. Het effect van medicatie kan het succes versnellen, vooral aan het begin van de therapie.
Einde van de therapie
Aan het einde van de therapie bereidt de therapeut de patiënt voor op de tijd daarna. Hij vraagt naar bestaande angsten en zorgen die nog moeten worden verwerkt. Indien de therapeut dit passend acht, kan de behandeling in sommige gevallen verlengd worden. In ieder geval moet de patiënt na de therapie het gevoel hebben dat hij of zij nu zonder de therapeut het leven van alledag aankan.
Wat zijn de risico’s van psychotherapie?
Competentie van de therapeut
Er zijn verschillende redenen voor misontwikkelingen in de psychotherapie. Enerzijds hangt het succes van de therapie ervan af of de therapeut de juiste diagnose stelt en een geschikte behandeling voor de patiënt selecteert.
Daarnaast zijn er grote verschillen in de competentie van therapeuten. Daarom is het de moeite waard om wat onderzoek te doen en rond te vragen voordat je een therapeut kiest.
Medewerking van de patiënt
Psychotherapie blijkt ook moeilijk als de patiënt niet aan therapie wil deelnemen. Vooral bij persoonlijkheidsstoornissen (bijvoorbeeld meervoudige persoonlijkheidsstoornis, narcistische persoonlijkheidsstoornis) ontbreekt het patiënten vaak aan het inzicht dat psychotherapie noodzakelijk is.
Terugvallen
Bovendien komen bij sommige psychische stoornissen de symptomen van de ziekte na verbetering terug. Dergelijke terugvallen zijn bijvoorbeeld normaal bij verslavende stoornissen en mogen niet worden geïnterpreteerd als bewijs van een mislukte therapie.
Effecten van therapie
Als een angstig persoon bijvoorbeeld tijdens de therapie steeds meer zelfvertrouwen krijgt, heeft dit ook impact op zijn of haar omgeving. Mogelijk is de partner niet gewend aan tegenspraak en heeft hij daarom moeite met de veranderingen.
De angst voor verandering mag echter nooit een reden zijn om te blijven lijden.
Psychotherapie – gevolgen voor het beroep
Een manier om deze moeilijkheden te omzeilen is door privé therapie te ondergaan en de kosten zelf te betalen. Noch de huisarts, noch de zorgverzekeraar heeft daar dan informatie over en de therapeut is aan geheimhouding gebonden. Als echter op een later tijdstip verborgen psychische stoornissen bekend worden, kan dit negatieve gevolgen hebben.
Waar moet ik op letten na psychotherapie?
Tegen het einde van de therapie ligt de nadruk op terugvalpreventie. Dit betekent dat de therapeut de patiënt voorbereidt op mogelijke terugval en samen met hem strategieën ontwikkelt waarmee de patiënt zichzelf kan stabiliseren.
Recidieven kunnen zelfs vele jaren na de therapie terugkeren. In dit geval moeten patiënten niet bang zijn om hulp te zoeken bij een therapeut.
Voldoende slaap, een uitgebalanceerd dieet, lichaamsbeweging en sport maken ons bovendien beter bestand tegen psychische stoornissen. Contact met vrienden en familie geeft ons ook stabiliteit in het dagelijks leven en ondersteunt zo het succes van psychotherapie.
