Kort overzicht
- Prognose: Afhankelijk van het type kanker en de progressie ervan; slechte prognose in anaplastische vorm, andere vormen met therapie hebben goede genezings- en overlevingspercentages
- Symptomen: Aanvankelijk geen symptomen; later heesheid, moeite met ademhalen en slikken; gezwollen lymfeklieren; mogelijk zwelling van de nek; medullaire vorm: krampen, gevoelsstoornissen, ernstige diarree.
- Oorzaken en risicofactoren: In veel gevallen onbekend; ioniserende straling, vrijkomen van radioactiviteit, medische bestraling van de nek als risico's, ook jodiumtekort en struma; familiale erfenis mogelijk
- Diagnose: medische geschiedenis, palpatie van de nek; echografie; scintigrafie; röntgenstraling, computertomografie en magnetische resonantiebeeldvorming; weefselmonster en onderzoek van abnormale structuren; bloeduitslagen
- Behandeling: operatie (meestal verwijdering van de schildklier), therapie met radioactief jodium, zelden bestraling, zelden chemotherapie, afhankelijk van het type kanker
- Preventie: Vermijd jodiumtekort, b.v. met gejodeerd keukenzout; beschermende maatregelen bij het omgaan met ioniserende straling; jodiumtabletten, b.v. bij reactorongevallen.
Wat is schildklierkanker?
Wat zijn de verschillende vormen?
Er zijn verschillende celtypen in de schildklier met verschillende taken. Afhankelijk van uit welk celtype de tumor ontstaat en hoe deze groeit, maken artsen onderscheid tussen verschillende soorten schildklierkanker. De meerderheid van alle schildklierkankers kan worden geclassificeerd als een van de volgende vier typen:
- Papillaire schildklierkanker: ongeveer 60 tot 80 procent van alle gevallen van schildklierkanker
- Folliculair schildkliercarcinoom: Ongeveer tien tot 30 procent
- Medullair schildkliercarcinoom (C-celcarcinoom, MTC): ongeveer vijf procent
- Anaplastisch schildkliercarcinoom: ongeveer vijf procent
Papillair, folliculair en anaplastisch schildkliercarcinoom zijn allemaal afkomstig van hormoonproducerende schildkliercellen (thyrocyten): de eerste twee tumortypen (papillair en folliculair schildkliercarcinoom) worden ook wel 'gedifferentieerd' genoemd. Dit komt omdat de kankercellen hier nog grotendeels op gezonde thyrocyten lijken. Sommige cellen van het folliculaire type produceren zelfs nog steeds schildklierhormonen.
Het anaplastische schildkliercarcinoom daarentegen is ‘ongedifferentieerd’: de cellen ervan hebben alle gelijkenis met normale schildkliercellen verloren en gedragen zich niet langer zo.
Papillair schildkliercarcinoom
Papillair schildkliercarcinoom is de meest voorkomende vorm van schildklierkanker, goed voor ongeveer 80 procent. Het wordt gekenmerkt door wratachtige uitgroeiingen (papillen). Bovendien verspreiden de kankercellen zich hier bij voorkeur via het lymfestelsel (lymfogene metastase). Daarom worden de lymfeklieren in de nek vaak aangetast door de kanker.
Vrouwen ontwikkelen significant vaker een papillair schildkliercarcinoom dan mannen.
Folliculair schildkliercarcinoom
Folliculair schildkliercarcinoom is de tweede meest voorkomende vorm van schildklierkanker. In dit geval vormen zich vesiculaire (folliculaire) structuren in de schildklier. De kankercellen verspreiden zich voornamelijk via het bloed (hematogene metastasen) – vaak naar de hersenen of de longen.
Folliculair schildkliercarcinoom treft ook vooral vrouwen.
Medullair schildkliercarcinoom
Medullair schildkliercarcinoom (ook wel C-celcarcinoom genoemd) ontstaat zoals hierboven vermeld niet uit hormoonproducerende schildkliercellen (thyrocyten), maar ontstaat uit de zogenaamde C-cellen. Deze zijn zeer gespecialiseerd en produceren alleen het hormoon calcitonine, wat erg belangrijk is voor de regulatie van de fosfaat- en calciumbalans.
Dit type schildklierkanker treft mannen en vrouwen in gelijke mate.
Anaplastisch schildkliercarcinoom
Anaplastisch schildkliercarcinoom is de zeldzaamste vorm van schildklierkanker en verschilt nogal van de andere. De ongedifferentieerde tumor groeit zeer snel en agressief en is daarom nauwelijks te genezen – de levensverwachting van de getroffenen is zeer laag. Vrouwen en mannen hebben evenveel kans om deze vorm van schildklierkanker te ontwikkelen.
Knooppunten in de schildklier zijn zelden kankerachtig
Veel mensen hebben knobbeltjes in de schildklier. In de meeste gevallen gaat het echter niet om schildklierkanker, maar om een goedaardige tumor (vaak een schildklieradenoom). Hoewel zo’n tumor ook ongecontroleerd groeit, dringt hij niet het omliggende weefsel binnen zoals een kwaadaardige tumor (schildklierkanker) dat doet.
Frequentie
Over het algemeen komen ziekten van de schildklier veel voor in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland. In de overgrote meerderheid van de gevallen is de ziekte echter goedaardig. Schildklierkanker is daarentegen zeldzaam en vrouwen hebben een significant grotere kans om schildkliercarcinoom te ontwikkelen dan mannen.
Verloop van de ziekte en prognose
De genezingspercentages en de levensverwachting van schildklierkanker zijn afhankelijk van het type schildklierkanker dat aanwezig is en hoe gevorderd de ziekte is.
Papillair schildkliercarcinoom heeft de beste vooruitzichten op genezing vergeleken met de andere vormen van schildklierkanker. Tien jaar na de behandeling leeft ruim 90 procent van de getroffenen nog steeds.
Folliculaire schildklierkanker heeft ook een relatief goede prognose: de tienjaarsoverleving bedraagt ongeveer 50 tot 95 procent – afhankelijk van hoe ver de kanker zich al heeft verspreid naar het omliggende weefsel.
Mensen met medullaire schildklierkanker hebben een iets slechtere prognose. Hier bedraagt de tienjaarsoverleving ongeveer 50 procent als er al metastasen op afstand zijn geweest. Als de kanker zich beperkt tot de schildklier, bedraagt de tienjaarsoverleving maximaal 95 procent.
Helaas is anaplastisch schildkliercarcinoom volgens de huidige medische kennis vrijwel ongeneeslijk. De mediane overlevingstijd van de getroffenen bedraagt slechts ongeveer zes maanden na de diagnose.
Opgemerkt moet worden dat al deze cijfers gemiddelde waarden zijn. De levensverwachting verschilt in individuele gevallen doorgaans aanzienlijk van de hier gegeven waarden.
Nazorg bij schildklierkanker
Bovendien kunnen regelmatig verschillende bloedwaarden worden gemeten die alleen door schildklierweefsel worden geproduceerd – als ze na volledige verwijdering van de schildklier weer kunnen worden gedetecteerd, duidt dit op hernieuwde tumorgroei. Deze laboratoriumwaarden staan bekend als tumormarkers. Van bijzonder belang zijn calcitonine (bij medullair schildkliercarcinoom) en thyroglobuline (bij papillaire en folliculaire schildklierkanker).
Symptomen
Alles wat belangrijk is over de typische symptomen van schildklierkanker kunt u lezen in het artikel Schildklierkanker – Symptomen.
Oorzaken en risicofactoren
Tot nu toe zijn niet alle oorzaken van schildklierkanker volledig opgehelderd. Er zijn echter enkele aanwijzingen voor de ontwikkeling van dergelijke tumoren – ook als het gaat om factoren die de kans op ziekte vergroten. Er zijn echter verschillen tussen de verschillende typen schildkliercarcinoom.
In veel gevallen ontwikkelt de ziekte zich echter spontaan zonder duidelijke oorzaak.
