Zonnebrand: beschrijving
Zonnebrand (dermatitis solaris) is een acute ontsteking van de oppervlakkige huidlagen, die gepaard gaat met een zichtbare roodheid van de huid en zelfs blaarvorming. De oorzaak is te veel UV-straling (vooral UV-B-straling) – ongeacht of deze van de zon komt of van een kunstmatige stralingsbron.
De stralingsschade treft vooral de epidermis, dat wil zeggen de bovenste laag van de huid. Maar ook in de onderliggende laag, de dermis, kunnen ontstekingen ontstaan. Herhaalde gevallen van zonnebrand gedurende meerdere jaren zorgen er ook voor dat de huid sneller veroudert en uiteindelijk tot huidkanker kan leiden.
Huidtypes en zelfbeschermingstijd
Verschillende huidtypes hebben verschillende gevoeligheden voor zonnebrand:
Mensen met een zeer lichte huid, roodblond haar, blauwe of groene ogen en sproeten behoren tot huidtype I. Onbeschermd kunnen ze slechts vijf tot tien minuten in de zon blijven (zelfbeschermingstijd) voordat hun huid rood wordt – tekenen van zonnebrand. De huid wordt praktisch helemaal niet bruin.
Huidtype II wordt gekenmerkt door blond tot donkerblond haar, een blanke huid en blauwe of groene ogen. De zelfbeschermingstijd bedraagt hier tien tot twintig minuten.
Mensen met huidtype IV hebben donkerbruin tot zwart haar en een bruingetinte huid. Hun zelfbeschermingstijd bedraagt 30 tot 40 minuten.
Kinderen: lopen vooral risico op zonnebrand
Kinderen verbranden bijzonder gemakkelijk omdat hun huid nog steeds veel gevoeliger is dan die van volwassenen. Dit geldt vooral voor baby's en peuters, omdat hun huid nog steeds erg dun is en geen pigment bevat.
Bij kinderen worden het gezicht, de armen en de benen het vaakst getroffen door zonnebrand, omdat deze gebieden in de zomer vaak zonder bescherming aan direct zonlicht worden blootgesteld. Bovendien kunnen bij kinderen gemakkelijker een zonnesteek of hitte-uitputting optreden.
Allergie voor de zon
Zonneallergie is te onderscheiden van zonnebrand: Na blootstelling aan de zon ontstaan er kleine striemen, jeukende plekjes of blaren op de huid. Bij jonge mensen worden acne-achtige knobbeltjes waargenomen.
Zonnebrand: symptomen
Zonnebrand is een verbranding die bijvoorbeeld ontstaat na huidcontact met vuur. De ernst van zonnebrand hangt af van de intensiteit en duur van de blootstelling aan de zon, evenals van individuele omstandigheden (zoals huidtype). Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie graden van ernst:
Graad 1: milde zonnebrand; de aangetaste huidgebieden zijn rood en oververhit, gespannen en vaak ook licht gezwollen. De zonnebrand jeukt en brandt.
Graad 3: De 3e graads zonnebrand komt overeen met een ernstige verbranding. De bovenste huidlagen worden vernietigd en laten los. De wonden genezen meestal met littekens.
Bij uitgebreide tweede- of derdegraads zonnebrand kunnen ook koorts en algemene klachten optreden. Open de brandblaren niet zelf, anders kan er zich een bacteriële infectie bij de zonnebrand voegen.
De huid van de lippen is erg gevoelig voor te veel UV-straling. Binnen enkele uren verschijnen roodheid en zwelling, vooral op de onderlip. Bovendien kan zonnebrand op de lippen blaren, korstvorming, schilfering en brandende pijn veroorzaken. Over het algemeen is zonnebrand op het gezicht bijzonder ongemakkelijk.
Zonnebrand: Duur
Zonnebrand vertoont de eerste symptomen ongeveer zes tot acht uur na blootstelling aan de zon. Na 24 tot 36 uur bereiken de symptomen hun hoogtepunt en verdwijnen na één tot twee weken weer.
Zonnebrand: oorzaken en risicofactoren
Zonlicht bestaat uit stralen met verschillende golflengten. Ultraviolette straling (UV-straling) is verantwoordelijk voor zonnebrand. Afhankelijk van de golflengte is het verdeeld in:
- UV-A-straling (golflengte: 400 tot 315 nm (nanometer)
- UV-B-straling (315 tot 280 nm)
- UV-C-straling (280 tot 100 nm)
Zonnebrand wordt voornamelijk veroorzaakt door UV-B-straling. Het beschadigt cellen in de epidermis, waarna deze ontstekingsmedierende boodschapperstoffen vrijgeven (ontstekingsmediatoren zoals chemokinen, prostaglandinen). Binnen een paar uur veroorzaken deze ontstekingen in de onderliggende huidlaag (dermis). Dit resulteert in zonnebrand met de typische symptomen van roodheid, zwelling, jeuk en pijn.
De kortergolvige UV-A-straling kan dieper in de huid en ogen doordringen dan UV-B-straling. Het versterkt de UV-B-werking en is bovendien betrokken bij het verouderingsproces van de huid.
UV-C-straling is zelfs nog gevaarlijker en zou zelfs meer zonnebrand veroorzaken dan UV-B-licht. Het wordt echter vrijwel volledig uitgefilterd in de bovenste lagen van de aardatmosfeer, waardoor het het aardoppervlak niet bereikt.
Zonnebrand: beïnvloedende factoren
Of u zonnebrand krijgt en hoe ernstig deze is, hangt onder meer af van hoe lang de zonnestralen uw huid aantasten. Ook het huidtype speelt een belangrijke rol: mensen met een lichte huid verbranden sneller door de zon dan mensen met een donkere huidskleur, omdat ze minder pigmenten in hun huid hebben die de zonnestralen blokkeren.
Zonnebrand en solarium
Vaak wordt gedacht dat bruinen in een zonnebank minder schadelijk is voor de gezondheid dan zonnebaden. De kunstmatige UV-straling in zonnebanken heeft echter dezelfde acute en langdurige effecten op het lichaam als het natuurlijke UV-licht van de zon (snellere huidveroudering, zonnebrand, verhoogd risico op huidkanker).
Voorbruinen in zonnebanken is vaak bedoeld om de huid voor te bereiden op de zomerzon. Veel zonnebanken zenden echter alleen UV-A-straling uit: men wordt dan bruin, maar de UV-eigen bescherming van de huid (zoals Vorbeugung tegen zonnebrand) bouwt zich nauwelijks op, omdat deze bovendien ook voldoende UV-B-straling nodig heeft.
Daarnaast bestaat er zelfs bij een gebruinde huid een risico op het ontwikkelen van huidkanker.
Zonnebrand: onderzoeken en diagnose
Niet elke zonnebrand hoeft door een arts te worden onderzocht. Een milde zonnebrand kan ook zelfstandig worden behandeld. In de volgende gevallen van zonnebrand is een bezoek aan de arts echter raadzaam:
- Roodheid en hevige pijn
- @ Blaarvorming
- Hoofdpijn
- Misselijkheid en overgeven
Als peuters of baby's zonnebrand oplopen, moeten ze in ieder geval een kinderarts raadplegen.
Zonnebrand: behandeling
Hoe zonnebrand wordt behandeld, hangt vooral af van de ernst ervan.
Bij lichte zonnebrand is het meestal voldoende om de aangetaste delen van de huid af te koelen. Hiervoor kunt u een vochtig/koud kompres maken, bijvoorbeeld met koude kamille of groene thee, yoghurt of kwark.
Mogelijk kunt u ook huidverzachtende lotions met dexpanthenol of calendula of verkoelende aloë vera-lotions of -gels aanbrengen. Zorg er bij kinderen voor dat de voorbereidingen geschikt zijn voor deze leeftijdsgroep.
Indien nodig kan een arts een corticosteroïd (“cortison”) voorschrijven om ontstekingen te verminderen, dat lokaal wordt aangebracht – bijvoorbeeld in de vorm van een crème of lotion.
Bij 2e graads zonnebrand moet zeker een arts geraadpleegd worden. Hij of zij kan de blaren goed doorprikken. Hierdoor kan het vocht naar buiten komen en kunnen de blaren sneller genezen. U mag de blaren niet zelf openen, omdat deze dan gemakkelijk geïnfecteerd kunnen raken.
Bovendien kan de arts een verband met antiseptische zalf en vetgaas aanbrengen als de zonnebrand ernstiger is. Ook kan hij tabletten tegen de pijn en ontstekingen voorschrijven, bijvoorbeeld met de werkzame stoffen ibuprofen of diclofenac.
Zonnebrand – wat helpt ertegen
Meer tips en behandelmogelijkheden vindt u in de tekst Zonnebrand – wat helpt ertegen.
Zonnebrand: verloop van de ziekte en prognose
De prognose voor zonnebrand hangt af van de ernst van de brandwonden. Een milde zonnebrand geneest meestal binnen een paar dagen en laat geen blijvende schade achter. Bij ernstigere gevallen van zonnebrand duurt het genezingsproces langer en kunnen er littekens achterblijven.
Zonnebrand en huidkanker
Zonnebrand wordt vaak als vrij onschuldig beschouwd – een fatale misvatting: ook al regenereren de oppervlakkige huidlagen na zonnebrand, sporen van de schade blijven achter in de diepere weefsellagen. En de stralingsschade van elke zonnebrand die u in de loop van uw leven oploopt, loopt op. Uiteindelijk kan het zich ontwikkelen tot huidkanker, vooral als u als kind ernstige zonnebrand heeft gehad.
Andere gevolgen van zonnebrand
UV-stralen veroorzaken ook schade aan de huid, zelfs voordat zonnebrand zichtbaar wordt. Regelmatige blootstelling aan de zon maakt de huid grove poriën en minder elastisch en bevordert de vorming van mee-eters en rimpels.
Voorkom zonnebrand
Als u sport, kiest u hiervoor in de zomer, wanneer de stralingsintensiteit lager is, hiervoor het ochtend- of avonduur.
Gebruik een zonnebrandcrème met een hoge beschermingsfactor om uw huid te beschermen tegen zonnebrand en andere stralingsschade. Dit werkt echter alleen als je een voldoende grote hoeveelheid aanbrengt, minimaal 30 minuten voordat je de zon in gaat. Herhaal het aanbrengen als u zwaar heeft gezweet, maar ook na het zwemmen.
Over het algemeen moet je voorzichtig zijn als je in het water bent: op een meter diepte meet je nog 50 procent van de UV-B-straling en 80 procent van de UV-A-straling vergeleken met de straling buiten het water. Je kunt dus ook tijdens het zwemmen en snorkelen (bijvoorbeeld op je rug) verbranden. Meestal merk je het te laat, omdat er nauwelijks infrarood licht op je huid komt onder water (water absorbeert het grootste deel van de zonnestraling).
Het infrarood zou echter de huid verwarmen en zo waarschuwen voor een dreigende zonnebrand. Om uzelf zelfs in het water tegen zonnebrand te beschermen, moet u dus een zonnebrandcrème kiezen die niet gemakkelijk afwast. Draag voor extra bescherming tegen zonnebrand een T-shirt tijdens het duiken of snorkelen.
Ook de reflectie van zonnestraling mag niet worden onderschat: oppervlakken zoals water, sneeuw of zand reflecteren de UV-straling als een spiegel, waardoor deze intenser wordt. Hierdoor kun je bijzonder gemakkelijk verbranden tijdens het waterfietsen of op de skipistes.
