Hoe wordt het placebo-effect verklaard?
Hoe het placebo-effect precies tot stand komt, is niet bekend. Vermoedelijk komt dit door het zelfgenezend vermogen van het lichaam, dat op zijn beurt wordt geactiveerd door het geloof in de medicatie.
De verwachtingen van de patiënt kunnen dus de effectiviteit van een behandeling beïnvloeden. In het geval van het placebo-effect zou dit een positieve invloed hebben – de patiënt gelooft in de voorbereiding, verwacht en hoopt op genezing en dit is vaak het gevolg.
De invloed kan echter ook negatief zijn. Iedereen die er absoluut van overtuigd is dat een behandeling hem niet zal helpen, heeft waarschijnlijk gelijk.
De invloed van de verwachtingen van de patiënt kan ook de effectiviteit van echte medicatie beïnvloeden.
Interessant genoeg is herhaaldelijk bevestigd dat placebo's daadwerkelijke reacties in het lichaam veroorzaken, zoals het vrijkomen van boodschapperstoffen of pijnstillende stoffen. Het is ook bekend dat sommige ziekten beter reageren op placebo's dan andere.
Zalven en crèmes zonder actieve ingrediënten nemen een bijzondere positie in, omdat de basis – ook zonder actieve ingrediënten – een verzorgende en hydraterende werking heeft.
Hoe worden placebo's in de geneeskunde gebruikt?
Klinische studies
Daarbij krijgt de ene groep patiënten het echte medicijn toegediend, terwijl de andere groep het placebo krijgt toegediend, dat qua vorm, kleur en smaak op het echte medicijn moet lijken (bijvoorbeeld placebotabletten, placebocapsules). Een nieuw medicijn wordt pas als effectief geclassificeerd als het duidelijk effectiever is dan de placebo.
Therapie
De arts kan echter ook placebo's gebruiken om milde of niet-levensbedreigende klachten te behandelen. Dit kan bijvoorbeeld handig zijn als de oorzaak hoogstwaarschijnlijk psychologisch is of als een ‘echt’ medicijn om medische redenen niet geschikt is.
Een voorbeeld zijn slaapproblemen bij ouderen. Enerzijds verwerkt deze patiëntengroep medicijnen anders dan jongeren, waardoor er meer risico's en bijwerkingen mogelijk zijn. Aan de andere kant moeten oudere patiënten vaak veel medicijnen gebruiken die een negatieve wisselwerking kunnen hebben met slaappillen.
In dit geval kan een placebo een goed alternatief zijn dat de getroffenen helpt een goede nachtrust te krijgen zonder enig risico.
Het toedienen van placebo's zonder de patiënt eerst te informeren is ethisch onaanvaardbaar. Om deze reden moet een behandelingsproef met een placebo worden verduidelijkt met de getroffenen.
Feiten die het placebo-effect versterken
Beïnvloeden
Het placebo-effect kan ook optreden bij echte medicatie en kan worden versterkt door verschillende, soms vreemd klinkende factoren.
Het is nu bekend dat zeer kleine en zeer grote tabletten beter werken voor patiënten dan middelgrote tabletten. Rode tabletten helpen beter dan witte. Injecties werken beter dan tabletten. Als de injecties door artsen worden gegeven, zijn ze ook effectiever dan die van verpleegkundigen.
Het placebo-effect kan ook worden beïnvloed door drugstests. Als de artsen weten welke patiënten de placebo krijgen, is deze bij deze groep minder effectief. Om deze reden worden onderzoeken doorgaans ontworpen als ‘dubbelblinde onderzoeken’. Hier weten patiënten noch artsen wie het echte medicijn krijgt en wie de placebo.
Ook examengesprekken kunnen het placebo-effect versterken. Hoe vaker patiënten in de placebogroep worden onderzocht, hoe groter het meetbare effect. Zelfs de naam van het geneesmiddel of de manier waarop het wordt ingenomen speelt een rol:
Welke andere omstandigheden dragen bij aan het placebo-effect?
Uit onderzoek in verschillende landen blijkt ook dat het placebo-effect wordt beïnvloed door de culturele omgeving. In Duitsland kan bijvoorbeeld ongeveer 60 procent van alle maagzweren worden genezen met een placebo. In Brazilië werkt dit daarentegen slechts voor heel weinig patiënten.
Omgekeerd reageren patiënten met hoge bloeddruk in dit land nauwelijks op placebopreparaten, terwijl in andere landen hoge bloeddrukwaarden kunnen worden verlaagd met placebomedicatie.
Ook het geslacht van zowel de patiënten als de artsen die hen behandelen heeft invloed op het placebo-effect. Placebomedicijnen werken doorgaans beter bij vrouwen dan bij mannen. Bovendien lijken zowel mannelijke als vrouwelijke patiënten vrouwelijke artsen meer te vertrouwen dan mannelijke artsen. Als patiënten dus een placebo krijgen van een vrouwelijke arts, werkt deze meestal beter dan een placebo van een mannelijke arts.
