Kort overzicht
- Beschrijving: Degenen die na een jaar niet zwanger zijn ondanks regelmatige, onbeschermde geslachtsgemeenschap, worden als onvruchtbaar beschouwd.
- Oorzaken: Oorzaken variëren van ziekten tot aangeboren misvormingen tot verwondingen (bijvoorbeeld door een operatie of infectie).
- Symptomen: De verschijnselen zijn meestal niet-specifiek (bijvoorbeeld bij vrouwen: pijn in de onderbuik en cyclusongemak, bij mannen: gewichtstoename, zwelling van de testikels of pijn bij het plassen).
- Vormen: Primaire, secundaire en idiopathische onvruchtbaarheid, evenals onvruchtbaarheid.
- Diagnose: Onder andere gesprek met de arts, lichamelijk onderzoek, echografie, hormoononderzoek, spermiogram.
- Therapie: cyclusmonitoring, hormoonbehandeling, kunstmatige inseminatie, gezonde levensstijl
- Prognose: na de behandeling heeft ongeveer 10 procent een succesvolle zwangerschap
Wanneer is iemand onvruchtbaar?
De term onvruchtbaarheid wordt vaak als synoniem gebruikt. De term beschrijft echter de aandoening waarbij een reeds zwangere vrouw niet in staat is een levensvatbaar kind voldragen te krijgen. Dit komt meestal tot uiting in herhaalde miskramen of zogenaamde buitenbaarmoederlijke zwangerschappen, wat betekent dat het ei zich buiten de baarmoederholte implanteert.
Frequentie van onvruchtbaarheid
In Duitsland wordt, afhankelijk van de bron, ongeveer zeven tot vijftien procent van alle paren als onvrijwillig kinderloos beschouwd – dat wil zeggen dat ze er ondanks intensieve inspanningen (twee keer per week geslachtsgemeenschap) niet in zijn geslaagd om binnen een jaar een kind te verwekken.
Redenen voor onvruchtbaarheid
Onvruchtbaarheid kan vele oorzaken hebben en treft beide geslachten in gelijke mate: ongeveer 30 procent van de oorzaak ligt bij mannen, 30 procent bij vrouwen. In sommige gevallen is de oorzaak van een onvervulde kinderwens voor beiden hetzelfde of blijft onduidelijk (idiopathische onvruchtbaarheid).
U kunt meer over dit onderwerp te weten komen in onze artikelen over onvruchtbaarheid bij vrouwen en onvruchtbaarheid bij mannen.
De volgende risicofactoren kunnen het moeilijk maken om zwanger te worden, ongeacht geslacht:
- Leeftijd: Bij vrouwen neemt de vruchtbaarheid af vanaf de leeftijd van 30 jaar; bij mannen verslechtert de spermakwaliteit vanaf de leeftijd van 40 jaar, erectiestoornissen nemen toe.
- Overgewicht en ondergewicht: Bij ernstig ondergewicht stopt de menstruatiecyclus of de ovulatie. Bij overgewicht neemt de vruchtbaarheid af door oestrogeenproducerende vetcellen, de kwaliteit van het sperma neemt af.
- Medicijnen: Sommige medicijnen, zoals psychotrope medicijnen, medicijnen tegen epilepsie (anti-epileptica) of hoge bloeddruk (antihypotensiva), kunnen de vruchtbaarheid beïnvloeden.
- Nicotine: Roken wordt in verband gebracht met minder en langzamer sperma, een lager bevruchtingspercentage en een hoger percentage miskramen.
- Milieu-invloeden: Verontreinigende stoffen en milieutoxines bevorderen vruchtbaarheidsbeschadigende processen, verstoren de hormoonbalans en veranderen deze.
- Psyche: Geestelijke conflicten, seksuele stoornissen, stress en slaapgebrek zijn ook risicofactoren voor onvruchtbaarheid.
- Competitiesporten: Intensieve training kan leiden tot hormonale stoornissen – de eisprong blijft uit, de spermaproductie wordt afgeremd.
Tekenen van onvruchtbaarheid
Andere typische symptomen dan kinderloosheid die op onvruchtbaarheid duiden, zijn zeldzaam. Bij vrouwen kan onvruchtbaarheid zich uiten door pijn in de onderbuik en ongemak tijdens de cyclus. Bij mannen zijn de mogelijke symptomen meestal nog aspecifieker: soms zijn gewichtstoename, zwelling van de testikels of pijn bij het plassen mogelijke tekenen van dreigende onvruchtbaarheid.
Vormen van onvruchtbaarheid
Primaire steriliteit
Bij primaire steriliteit is er ondanks onbeschermde geslachtsgemeenschap nog geen kind verwekt. Of de vrouw is nooit zwanger geworden, óf de man heeft nooit een kind verwekt.
Secundaire steriliteit
Secundaire onvruchtbaarheid treft vrouwen of mannen die al minstens één keer ouders zijn geworden, maar dit niet opnieuw doen. Dergelijke secundaire onvruchtbaarheid kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van bijkomende infecties of een operatie.
Idiopathische onvruchtbaarheid
Als er geen duidelijke oorzaak voor kinderloosheid kan worden vastgesteld, spreken artsen van idiopathische onvruchtbaarheid. Afhankelijk van de bron kunnen bij maximaal 30 procent van de paren geen triggers voor onvruchtbaarheid worden geïdentificeerd.
Onvruchtbaarheid
Een ander belangrijk begrip in deze context is onvruchtbaarheid. In dit geval slaagt de bevruchting, maar kan de zwangerschap niet worden voortgezet tot de levensvatbaarheid van het kind.
Onvruchtbaarheid: oorzaken vinden
Diagnostiek voor vermoedelijke onvruchtbaarheid kan het volgende omvatten:
- Intensieve discussie over eerdere ziekten, infecties, operaties, cyclusstoornissen, miskramen, abortussen, levensomstandigheden, partnerrelatie.
- Vrouw: gynaecologisch onderzoek, echografie, hormoononderzoek, ovulatiemonitoring (basale lichaamstemperatuurcurve, cyclusmonitoring), hysteroscopie van de baarmoeder (hysteroscopie) en laparoscopie (laparoscopie)
- Man: spermiogram, lichamelijk onderzoek van voortplantingsorganen (focus op mogelijke misvormingen van de testis, ontsteking, varicocèle), haar en lichaamsbouw, hormoononderzoek, testiculaire biopsie
Onvruchtbaarheid: therapie
Lichaamsbeweging, een uitgebalanceerd dieet, onthouding van alcohol en nicotine, maar ook ontspanning en plezierige seks hebben een positief effect op de vruchtbaarheid van zowel mannen als vrouwen en vergroten de kansen op een succesvolle zwangerschap. Als het nog steeds niet mogelijk is om een kind te verwekken, kan voortplantingsgeneeskunde helpen.
- Cyclusbewaking
- Hormoonbehandeling
- Kunstmatige inseminatie (in vitro fertilisatie, IVF)
- Spermaoverdracht (inseminatie)
- Micro-injectie (intracytoplasmatische sperma-injectie, ICSI)
- Verzameling van sperma rechtstreeks uit de testikels of bijbal (TESE of MESA)
- Intratubale gametenoverdracht (“gameet intrafallopian transfer”, GIFT)
- Invriezen van eieren of sperma (cryopreservatie)
- Chirurgie (vleesbomen, spataderen op het scrotum = varicocèle, vastzittende eier-/spermakanalen)
Voordat u met een behandeling begint, is een psychotherapeutisch gesprek belangrijk. Het vergroot de kans op succes.
Mogelijke complicaties
Onvruchtbaarheid: prognose
Ondanks moderne medische opties ligt het succespercentage van onvruchtbaarheidsbehandelingen tussen de 10 en 20 procent. Slechts iets meer dan 10 procent van de onvruchtbare paren is negen maanden later daadwerkelijk in staat een baby in de handen te houden (het zogenaamde “baby take home”-percentage). Of de behandeling succesvol is, hangt van verschillende factoren af. Deze omvatten vooral de leeftijd van de vrouw, het vruchtbaarheidsprobleem in kwestie en de emotionele toestand van het paar.
Onvruchtbaarheid: emotionele stress
Als de onvruchtbaarheid slechts één partner treft, moeten jullie toch als koppel samenwerken. Begrip en open discussies kunnen de situatie helpen verlichten. Wees niet bang om professionele ondersteuning te zoeken. Informatie over lokale adviescentra is te vinden op het informatieportaal Kinderwunsch van het federale ministerie van Familiezaken, Senioren, Vrouwen en Jeugd.
Als u meerdere mislukte pogingen heeft gehad, moet u een pauze inlassen tijdens de behandeling. Het is niet ongebruikelijk dat koppels tijdens deze fasen erin slagen zwanger te worden.
