Slaapapneu: beschrijving
Snurken is een veel voorkomend verschijnsel dat toeneemt met de leeftijd. Bijna elke tweede persoon produceert de nachtelijke geluiden:
Tijdens de slaap ontspannen de mond- en keelspieren, worden de luchtwegen smaller en wordt het typische fladderende geluid van de huig en het zachte gehemelte geproduceerd – maar normaal gesproken resulteert dit niet in een korte stopzetting van de ademhaling.
Bij slaapapneu is het anders: hier stopt de ademhaling van de snurker herhaaldelijk kortstondig. De term ‘slaapapneu’ komt uit het Grieks: ‘A-pneu’ betekent ‘zonder adem’.
Slaapapneu verstoort de slaap en zorgt ervoor dat patiënten 's ochtends niet uitgerust wakker worden. Dit geldt vaak ook voor de persoon in het bed ernaast, die zich gestoord voelt door het bijzonder luide en onregelmatige snurken met ademhalingspauzes. Het slaapapneusyndroom is gevaarlijk omdat de korte adempauzes tijdens de slaap kunnen uitmonden in langer durende, bedreigende ademstilstanden.
Slaapapneu en normaal snurken behoren tot de slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen (SBAS). Deze ademhalingsstoornissen komen uitsluitend of voornamelijk voor tijdens de slaap.
Slaapapneu: frequentie
Bovendien neemt de frequentie van slaapapneu toe met de leeftijd.
Vormen van slaapapneu
Artsen maken onderscheid tussen obstructieve en centrale slaapapneu:
Obstructieve slaapapneu (OSAS).
Obstructief slaapapneusyndroom is de meest voorkomende vorm van slaapapneu. Tijdens de slaap worden de spieren van het zachte gehemelte slap. Als gevolg hiervan zorgt de negatieve druk die tijdens het inademen ontstaat bij mensen met obstructieve slaapapneu ervoor dat de luchtpijp op verschillende punten in de bovenste luchtwegen instort. De lucht kan dan niet meer vrij stromen – de slaper krijgt korte tijd geen lucht.
Door deze ademstilstand daalt het zuurstofgehalte in het bloed (hypoxemie) en ontstaat er een tekort aan zuurstof in de weefsels. Dit zorgt ervoor dat het lichaam een “wakkeringsreactie” krijgt: het activeert abrupt de ademhalingsspieren van het middenrif en de borstkas, het hart verhoogt ook zijn output en de bloeddruk stijgt. De slaper wordt daardoor meestal even wakker. Dit ontwaken, veroorzaakt door slaapapneu, wordt door artsen ‘arousal’ genoemd. Wanneer de ademhaling wordt hervat, wordt dit meestal gevolgd door een aantal keer diep ademhalen.
Centrale slaapapneu
De tweede vorm van slaapapneu is centrale slaapapneu. Deze vorm wordt veroorzaakt door een storing in het centrale zenuwstelsel (CZS). Hierbij blijven de bovenste luchtwegen open, maar bewegen de ademhalingsspieren van de borstkas en het middenrif niet voldoende. Als gevolg hiervan ademt de getroffen persoon te weinig en niet diep genoeg in. Het resulterende zuurstofgebrek waarschuwt de hersenen, wat er onmiddellijk voor zorgt dat er diep adem wordt gehaald.
Centrale slaapapneu treft vooral ouderen. Het is vaak ongevaarlijk en hoeft meestal niet behandeld te worden – tenzij het voorkomt in combinatie met hartfalen of zenuwaandoeningen. Dan moeten de getroffenen een arts raadplegen.
Slaapapneu: symptomen
Typische symptomen van slaapapneu zijn herhaalde ademhalingsonderbrekingen tijdens de slaap. De ademhalingsonderbrekingen duren tussen de 10 en 120 seconden en komen meer dan vijf keer per uur voor. Dit wordt gevolgd door perioden van overmatige ademhaling (hyperventilatie) en luid en onregelmatig snurken (wanneer de patiënt moeite doet om op adem te komen). Partners en familieleden merken naast het snurken vaak de ademhalingspauzes tijdens de nacht op, terwijl de getroffen persoon zich daar zelf niet van bewust is.
Gevolgen van slaapapneu
Sommige mensen met slaapapneu lijden ook aan angst of depressie. In sommige gevallen leidt de ademhalingsstoornis tot hoofdpijn (vooral in de ochtenduren) en een verminderd seksueel verlangen. Bij mannen kunnen erectiestoornissen optreden.
Slaapapneu bij kinderen
Kinderen kunnen ook last hebben van het obstructieve slaapapneusyndroom (OSAS). De ademhalingsstoornissen kunnen ook een rol spelen bij wiegendood, denken experts.
Oudere kinderen met OSAS lijken vaak traag en traag. Op school vallen ze vaak op door slechtere prestaties.
Slaapapneu: oorzaken en risicofactoren
Er zijn verschillende factoren die de ontwikkeling van het obstructieve slaapapneusyndroom bevorderen. Deze omvatten:
- overmatige body mass index (overgewicht)
- Leeftijd (de frequentie van slaapapneu neemt toe met de leeftijd)
- Geslacht (mannen worden vaker getroffen dan vrouwen)
- Het nemen van slaappillen of kalmerende middelen (de spieren in het gehemelte verslappen dan sneller en sluiten de luchtwegen af)
- Afwijkingen in de structuur van de gezichtsschedel (craniofaciale kenmerken): Een voorbeeld is een te kleine of naar achteren vallende onderkaak of een scheef neustussenschot.
Centrale slaapapneu is zeldzaam en is het gevolg van stoornissen in het centrale zenuwstelsel (CZS). Door neurologische schade functioneert de aansturing van de ademhalingsspieren slecht.
Een mogelijke oorzaak is neuroborreliose – een ziektestadium van de door teken overgedragen ziekte van Lyme. Patiënten met hartfalen lijden ook vaak aan centrale (soms obstructieve) slaapapneu. Op dezelfde manier kan centrale slaapapneu optreden als gevolg van chronische nierzwakte (chronisch nierfalen) of kort na een beroerte.
Slaapapneu: onderzoeken en diagnose
Iedereen die snurkt (vaak opgemerkt door de partner, maar niet door de patiënt zelf) en tijdens de slaap last heeft van apneu, moet een keel-, neus- en oorarts (KNO-arts) raadplegen. Het pad naar een diagnose van ‘slaapapneu’ vereist verschillende stappen – er is niet ‘één’ slaapapneutest.
De arts zal u eerst vragen naar uw medische geschiedenis (anamnese), bijvoorbeeld:
- Zijn er reeds bestaande aandoeningen bekend?
- Lijdt u aan slaapstoornissen?
- Gebruikt u medicijnen (bijvoorbeeld slaappillen of kalmerende middelen)?
- Hoe zit het met uw alcoholgebruik?
- Gebruikt u medicijnen?
- Wat zijn jouw slaapgewoonten? (indien nodig weet uw partner beter, daarom moet u het hem of haar eerst vragen – of uw partner kan met u mee naar de dokter).
Hierna volgt een lichamelijk onderzoek. De KNO-arts zoekt naar anatomische afwijkingen in de mondholte en in de nasopharynx. Denk hierbij aan beetafwijkingen (stand van de kaken ten opzichte van elkaar), krommingen van het neustussenschot of neus- en keelpoliepen. De neusbijholten kunnen eenvoudig worden gevisualiseerd met beeldvormingstechnieken.
De arts bepaalt ook uw body mass index (BMI) aan de hand van uw lengte en gewicht.
Soms vereist de verheldering van slaapstoornissen en slaapgerelateerde ademhalingsproblemen ook polysomnografie – een onderzoek en meting van verschillende parameters tijdens de slaap. Meestal moet u hiervoor één of twee nachten in een slaaplaboratorium doorbrengen. Artsen analyseren uw slaapgedrag, uw ademhaling tijdens de slaap en andere factoren die wijzen op slaapstoornissen (screening op slaapapneu). Elektroden die op de huid zijn bevestigd, helpen bij dit proces en registreren onder andere de luchtstroom van de ademhaling, de hartslag, het zuurstofgehalte in het bloed en de bewegingen van de borstkas. Slaperigheidstesten kunnen ook nodig zijn. Bij de Multiple Sleep Latency Test (MSLT) moet de patiënt bijvoorbeeld meerdere keren per dag een korte slaap van ongeveer 20 minuten nemen met tussenpozen van twee uur. De test registreert de neiging om in slaap te vallen en de mate van slaperigheid overdag.
De huidige medische richtlijnen voor slaapgerelateerde ademhalingsstoornissen pleiten voor het gebruik van thuisapparatuur als hulpmiddel bij de diagnose van slaapapneu.
Smartphones en smartwatches maken ook gebruik van deze technologie, maar zijn doorgaans niet goedgekeurd als medische hulpmiddelen.
Slaapapneu: behandeling
Als u wilt weten welke behandelingsopties beschikbaar zijn voor slaapapneu, leest u het artikel Slaapapneu – Behandeling.
Slaapapneu: ziekteprogressie en prognose
Obstructieve slaapapneu moet zeker worden behandeld, omdat het zowel de gezondheid als het professionele en privéleven beïnvloedt:
- Patiënten met slaperigheid overdag hebben tot zeven keer meer kans op verkeersongevallen.
- Slaapapneu wordt geassocieerd met hypertensie, hartinsufficiëntie (hartfalen), coronaire hartziekte en hartritmestoornissen (bijv. atriale fibrillatie).
- Het lijkt ook waarschijnlijk in verband te staan met pulmonale hypertensie, diabetes mellitus, nierinsufficiëntie en arteriosclerose.
- Obstructief slaapapneusyndroom wordt over het algemeen geassocieerd met een verhoogde mortaliteit.
Bij mensen met dementie is de behandeling van slaapapneu ook belangrijk omdat slaapstoornissen in de ademhaling de mentale achteruitgang verder bevorderen.
Naast de mogelijke gevolgen voor de gezondheid, vormen ook snurken en slaapapneu een niet onaanzienlijke last voor de samenwerking.
