Kort overzicht
- Symptomen: pijn, zwelling, blauwe plekken, beperkte mobiliteit en moeite met lopen
- Behandeling: Immobilisatie (spalken, verband), koeling, compressie (drukverband), elevatie, pijnstillende medicatie, fysiotherapie, operatie
- Prognose: Bij een vroege behandeling zijn de kansen op herstel goed. Late effecten zoals pijn bij inspanning treden vaak op ondanks de behandeling.
- Onderzoeken en diagnose: Palpatie van het gewricht, gewrichtsfunctietesten, röntgenonderzoek, magnetische resonantie beeldvorming (MRI).
- Oorzaken en risicofactoren: Sport- en verkeersongevallen, eenzijdigheid en overbelasting van de enkel; eerdere blessures aan de voet verhogen bepaalde sporten het risico op het verzwikken van de enkel.
- Preventie: Stabiel en geschikt schoeisel, spier- en evenwichtstraining, warming-up voor het sporten, ondersteunende verbanden of tapes
Wat is een gescheurd ligament in de voet?
Gescheurde ligamenten in de voet komen vrij vaak voor, vooral tijdens het sporten. Als er te veel kracht op de enkel wordt uitgeoefend, scheuren één of meerdere ligamenten geheel of gedeeltelijk. Het vaakst getroffen zijn de ligamenten bij het enkelgewricht, die erg belangrijk zijn voor de functie van de enkel.
De enkelgewrichten en hun ligamenten
Er wordt onderscheid gemaakt tussen het onderste enkelgewricht (USG) en het bovenste enkelgewricht (OSG).
Naast het enkelbot zijn ook de andere tarsale botten en de calcaneus betrokken bij de structuur van het onderste enkelgewricht.
Verschillende ligamenten stabiliseren beide gewrichten en beperken hun bewegingen. Op deze manier kunnen dislocaties worden vermeden.
De ligamenten zijn het driedelige externe ligament (ligamentum collaterale laterale), het vierdelige interne ligament (ligamentum deltoideum of deltaspierligament) en het syndesmose-ligament. Wanneer een ligament in de voet wordt gescheurd, raken een of meer van deze ligamenten gewond.
Externe ligamentscheur
Bij een externe ligamentscheur is er sprake van een verwonding aan een of meer van de drie laterale ligamenten die het enkelgewricht aan de buitenkant vastzetten. Dit gebeurt vaak bij sportongelukken of bij het dragen van schoenen met zeer hoge hakken.
Pijn aan de buitenste enkel duidt op een scheur in het buitenste ligament. Meer hierover leest u in het artikel Uitwendige ligamentscheur.
Scheur van de binnenband
Als de pijn meer gelokaliseerd is in de mediale malleolus, kan er sprake zijn van een scheur in het mediale ligament (ligament deltoideus). Het bestaat uit vier verschillende delen die lopen van het scheenbeen tot de tarsale botten.
Veel vaker voorkomend is een ruptuur van het mediale collaterale ligament bij het kniegewricht, waarbij het mediale collaterale ligament betrokken is.
U kunt meer leren over ruptuur van het laterale mediale ligament van de knie in het artikel Innerlijke ligamentruptuur.
Syndesmose ligamentscheur
Naast het enkelbot zijn ook de andere tarsale botten en de calcaneus betrokken bij de structuur van het onderste enkelgewricht.
Verschillende ligamenten stabiliseren beide gewrichten en beperken hun bewegingen. Op deze manier kunnen dislocaties worden vermeden.
De ligamenten zijn het driedelige externe ligament (ligamentum collaterale laterale), het vierdelige interne ligament (ligamentum deltoideum of deltaspierligament) en het syndesmose-ligament. Wanneer een ligament in de voet wordt gescheurd, raken een of meer van deze ligamenten gewond.
Externe ligamentscheur
Bij een externe ligamentscheur is er sprake van een verwonding aan een of meer van de drie laterale ligamenten die het enkelgewricht aan de buitenkant vastzetten. Dit gebeurt vaak bij sportongelukken of bij het dragen van schoenen met zeer hoge hakken.
Pijn aan de buitenste enkel duidt op een scheur in het buitenste ligament. Meer hierover leest u in het artikel Uitwendige ligamentscheur.
Scheur van de binnenband
Als de pijn meer gelokaliseerd is in de mediale malleolus, kan er sprake zijn van een scheur in het mediale ligament (ligament deltoideus). Het bestaat uit vier verschillende delen die lopen van het scheenbeen tot de tarsale botten.
- Veel vaker voorkomend is een ruptuur van het mediale collaterale ligament bij het kniegewricht, waarbij het mediale collaterale ligament betrokken is.
- U kunt meer leren over ruptuur van het laterale mediale ligament van de knie in het artikel Innerlijke ligamentruptuur.
- Syndesmose ligamentscheur
- Elevate: Plaats de gewonde voet boven hartniveau.
Indien nodig zullen pijnstillers uit de groep van niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen (NSAID's), zoals ibuprofen, de pijn helpen verlichten.
Deze maatregelen moeten ongeveer drie dagen worden voortgezet om mogelijke ontstekingen en zwellingen te stoppen. Om de gewonde voet te laten rusten, helpen krukken vaak totdat normaal lopen weer mogelijk is.
Artsen raden doorgaans alleen volledige immobilisatie van de voet aan als er sprake is van een derdegraads gescheurd ligament in de voet. Vanaf een tweedegraads blessure is een spalk (orthese) of een elastisch verband (bandage) echter nuttig voor stabilisatie.
Fysiotherapie / fysiotherapie
Experts raden aan om binnen de eerste week met fysiotherapie te beginnen. Wanneer de acute pijn is afgenomen, kunnen eenvoudige oefeningen zonder gewichtsbelasting worden uitgevoerd. Verhoog vervolgens langzaam de belasting.
Het dragen van een orthese voorkomt extreme bewegingen tijdens het trainen en geeft extra ondersteuning. Train zowel uw evenwicht als uw spieren.
Chirurgische behandeling
Slechts in zeldzame gevallen wordt een operatie uitgevoerd aan een gescheurd ligament in de voet. Een operatie is vaak noodzakelijk voor mensen met ernstigere blessures of voor professionele atleten met speciale behoeften.
Hoe lang duurt het om een gescheurd ligament in de voet te genezen?
Hoe lang het genezingsproces duurt van een gescheurde ligament in de voet of een mogelijke arbeidsongeschiktheid hangt sterk af van de ernst van het letsel. Ook is het van cruciaal belang wanneer en of de behandeling wordt gegeven. In de meeste gevallen duurt het tot zes weken of langer voor volledige genezing.
De aanvankelijke hevige pijn van een gescheurd ligament neemt gewoonlijk aanzienlijk af in de loop van twee weken. Ongeveer een derde van de getroffenen meldt echter na een jaar nog steeds pijn. Artsen noemen dit stresspijn, omdat het meestal optreedt bij bepaalde bewegingen.
Een mogelijk gevolg van een gescheurd ligament in de voet – vooral syndesmosis ligamentscheuren – is (gedeeltelijke) verbening van het aangetaste ligament (heterotope ossificatie). Dit leidt soms tot permanente bewegingsbeperkingen.
Artsen adviseren daarom dat na een gescheurde ligament in de voet het sporten pas mag worden hervat als de drukpijn is afgenomen en de mobiliteit is hersteld. Dit betekent dat alle typische sportbewegingen weer mogelijk moeten zijn en dat het gewricht stabiel moet zijn.
Hoe wordt een gescheurd ligament in de voet gediagnosticeerd?
- Hoe is het ongeluk gebeurd?
- Kon u na het letsel nog lopen?
- Heb je pijn? Altijd of alleen in bepaalde situaties?
- Waar doet het precies pijn?
- Heeft u al soortgelijke verwondingen ervaren?
- Heeft u last van chronische ziekten zoals diabetes mellitus?
Hierna volgt een lichamelijk onderzoek. De arts onderzoekt de gewonde voet en zoekt onder meer naar verlichting van de houding, zwellingen, blauwe plekken en andere bevindingen in het gewonde gebied.
Vervolgens controleert hij de doorbloeding, beweging en gevoeligheid van het getroffen gebied (doorbloeding, motorische functie en gevoeligheid, DMS). Hij palpeert de voet en het onderbeen en probeert pijnpunten te identificeren.
Het been wordt bewogen om na te gaan welke bewegingen mogelijk zijn voor de getroffen persoon en om na te gaan in hoeverre de functie beperkt is ten opzichte van het andere been. Er wordt een vergelijking gemaakt tussen de beweging van het been door de arts (passief) en de beweging door de eigen spierkracht van de patiënt (actief).
Als het naar buiten of naar binnen buigen van de voet pijn veroorzaakt, duidt dit op een gescheurd ligament in het enkelgebied.
Indien mogelijk observeert de arts het looppatroon van de getroffen persoon. Het type gang geeft belangrijke informatie over verkeerde houdingen en bewegingspatronen en levert daarmee verder bewijs voor een mogelijk gescheurd ligament in de voet.
Imaging
Als het gewricht niet gezwollen is, er geen blauwe plekken zijn en de onderzoeken geen pijn veroorzaken, is beeldvorming meestal niet nodig. Slechts zeer zelden wordt er nog een zogenaamde stress-röntgenfoto gemaakt voor een gescheurd ligament in de voet. In dit geval maakt de arts een röntgenfoto van de voet in de stresspositie.
Magnetische resonantie beeldvorming (MRI) is nuttig als een gescheurd ligament in de voet ondanks behandeling langdurig (zes weken of langer) pijn veroorzaakt.
Gescheurde ligamenten in de voet: classificatie
Op basis van de resultaten van het onderzoek maakt de arts onderscheid tussen verschillende graden van ernst van een gescheurd ligament.
- Graad I: milde ligamentspanning met alleen microscopisch zichtbare tranen. Lichte zwelling, lichte pijn. Het gewricht is stabiel en lopen kan met weinig pijn.
- Graad II: Ten minste één ligament is aanzienlijk gescheurd. De symptomen zijn ernstiger dan bij graad I. Het bewegingsbereik is beperkt.
- Graad III: Een volledige ligamentscheuring van de voet met betrokkenheid van meerdere ligamenten. Ernstige symptomen; lopen is meestal onmogelijk. De functie van de voet is aanzienlijk verminderd.
Hoe ontstaat een gescheurd ligament in de voet?
Een scheur van het mediale ligament wordt meestal veroorzaakt door trauma bij het verdraaien van de enkel. Het enkelgewricht draait vooral tijdens het sporten en bij het lopen of rennen op hobbelige of gladde oppervlakken.
Een scheur van het syndesmose-ligament ontstaat meestal als onderdeel van een sportongeval tijdens contact of botsing met andere spelers. Dit resulteert doorgaans in een verhoogde externe rotatie van de voet, die naar boven gebogen is (dorsoflexie). Dorsoflexie is de term die wordt gebruikt om de opwaartse beweging van de voet te beschrijven.
De belangrijkste risicofactor voor een syndesmose-bandscheur is het beoefenen van agressieve competitiesporten zoals Amerikaans voetbal, lacrosse en voetbal. Mannen hebben drie keer meer kans dan vrouwen om getroffen te worden door een scheur in de syndesmosisligament.
Hoe kan een gescheurde ligament in de voet worden voorkomen?
Iedereen die ooit een ligament in de voet heeft gescheurd, heeft een bijna vijfvoudig verhoogd risico op opnieuw letsel in hetzelfde gebied. Regelmatig trainen en strekken van de spieren (ook in de benen) heeft een preventieve werking.
Evenwichtstraining op een wiebelbord is ook nuttig: het traint de coördinatie van de beenspieren. Orthesen, verbanden of tapes op de enkel kunnen ook helpen een hernieuwde scheuring van de ligamenten in de voet te voorkomen.
