Wat is een biopsie?
Een biopsie is het verwijderen van een weefselmonster. Het doel is om pathologische veranderingen in de cellen te ontdekken en te diagnosticeren door nauwkeurig microscopisch onderzoek van het verkregen monster. Hiervoor is een klein stukje weefsel (minder dan één centimeter) voldoende. Het verwijderde stuk weefsel wordt een biopsie of biopsiemonster genoemd.
De biopsie wordt gebruikt om een vermoedelijke diagnose te bevestigen – bijvoorbeeld als de arts op basis van bloedwaarden of een beeldvormingsprocedure (zoals echografie, röntgenfoto, computertomografie) een bepaalde ziekte vermoedt.
Minimaal invasief of chirurgisch
Voor een biopsie worden vaak minimaal invasieve procedures gebruikt, zoals
- Fijne naaldbiopsie (fijne naaldpunctie, fijne naaldaspiratie)
- Punchbiopsie (punchbiopsie)
Stereotactische biopsie is een speciaal type biopsie dat voornamelijk wordt gebruikt om weefselmonsters uit de hersenen te verkrijgen. Weefsel (bijvoorbeeld van een hersentumor) wordt verwijderd via een klein boorgat in de schedel op een locatie die tot op de millimeter nauwkeurig door de computer is berekend met behulp van beeldvormende technieken zoals computertomografie (CT), magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) of positronemissietomografie ( HUISDIER).
Chirurgische biopsieprocedures zijn daarentegen incisiebiopsie, waarbij de arts een deel van de weefselverandering verwijdert, en excisiebiopsie, waarbij het gehele verdachte gebied wordt weggesneden.
Fijne naaldbiopsie en punchbiopsie
Een punchbiopsie volgt hetzelfde principe als een fijne naaldaspiratie. De arts gebruikt echter een grovere holle naald (meer dan een millimeter in diameter) en een ponsapparaat. Bij een vermoeden van borst- of prostaatkanker wordt bijvoorbeeld een punchbiopsie uitgevoerd. De positie van de naald wordt gecontroleerd met behulp van beeldvormingstechnieken (bijvoorbeeld computertomografie) om beschadiging van aangrenzende weefselstructuren bij het verwijderen van het weefsel zoveel mogelijk te voorkomen.
Vacuümbiopsie (vacuümaspiratiebiopsie)
Omdat met deze methode slechts een heel klein biopsiemonster kan worden verkregen, snijdt de arts vaak vier tot vijf weefselcilinders uit. De gehele biopsie duurt ongeveer tien minuten en wordt vaak uitgevoerd onder plaatselijke verdoving of korte verdoving.
Wanneer wordt een biopsie uitgevoerd?
Biopsieën stellen de arts in staat een betrouwbare diagnose te stellen over de ziektetoestand van een orgaan. Het nemen van een weefselmonster is vooral belangrijk bij gevallen van vermoedelijke kanker, zoals:
- Baarmoederhalskanker
- longkanker
- darmkanker
- huidkanker
- Kanker van de lever en galwegen
- Prostaatkanker
- Borstkanker
Precancereuze laesies kunnen ook worden opgespoord door middel van een biopsie. Ontstekingsziekten vormen een ander toepassingsgebied. Deze omvatten
- Vasculitis (ontsteking van de bloedvaten)
- Ontsteking van de nierlichaampjes (glomerulonefritis) – een vorm van nierontsteking
- auto-immuunziekten
Wat wordt er gedaan tijdens een biopsie?
De procedures verschillen afhankelijk van welk orgaan moet worden gebiopteerd:
Prostaatbiopsie
Hoe een weefselmonster uit de prostaat wordt genomen en wanneer de ingreep nodig is, leest u in het artikel Prostaatbiopsie.
Borstbiopsie
Lees het artikel Biopsie: Borst om erachter te komen welke bemonsteringstechnieken een rol spelen bij borstbiopten en wanneer deze worden gebruikt.
Leverbiopsie
Hoe artsen weefselmonsters uit de lever nemen en welke ziekten ze kunnen diagnosticeren, leest u in het artikel Leverbiopsie.
Nierbiopsie
Onder constante echografie steekt de arts nu de priknaald door het weefsel in de nier en slaat een cilinder met weefsel uit het orgaan, die hij kan terughalen als hij de priknaald terugtrekt. Tenslotte wordt het prikkanaal afgedekt met een steriele pleister; hechten is meestal niet nodig.
Biopsie van de long
Soms neemt de arts via een chirurgische ingreep rechtstreeks een monster van het longweefsel af door de borstkas te openen (thoracotomie).
Bij verdenking op longkanker kunnen de longen via de bronchoscoop worden gespoeld met een zoutoplossing. Hierdoor worden oppervlakkige tumorcellen opgelost, die vervolgens met de vloeistof worden opgezogen. Dit proces staat bekend als bronchiale lavage.
Als het vermoedelijke deel van de long niet kan worden bereikt met een bronchoscoop, neemt de arts het weefselmonster als onderdeel van een fijne naaldbiopsie: de arts definieert het huidgebied waarover de long moet worden gebiopteerd. Vervolgens steekt hij op deze plek een dunne biopsienaald door de huid en geleidt deze onder echobegeleiding voorzichtig naar het gewenste deel van de long. Daar zuigt hij wat weefsel op en trekt vervolgens de naald weer terug.
Botbiopsie
Na plaatselijke verdoving van de huid over het betreffende bot maakt de arts een kleine incisie in de huid en steekt een holle naald met druk in het bot. Hierdoor wordt een botcilinder eruit geslagen, die in de naald blijft en ermee naar buiten wordt getrokken. Na het stoppen van een eventuele bloeding wordt de wond gesloten met een steriele pleister of hechting.
Biopsie van de schildwachtklier (schildwachtklierbiopsie)
Verwijderde lymfeklieren worden in het laboratorium onderzocht. Als er geen kankercellen worden gevonden, is de kans groot dat de tumor zich nog niet heeft verspreid en voorzichtiger kan worden verwijderd. Als de verwijderde schildwachtklieren echter kankercellen bevatten, moeten alle lymfeklieren in het tumordrainagegebied worden verwijderd.
Stereotactische biopsie van de hersenen
Biopsie van de baarmoeder en baarmoederhals
Een biopsie van de baarmoederhals is geïndiceerd als de colposcopie een opvallend veranderd oppervlak heeft laten zien. Voor de procedure krijgt de patiënt een plaatselijke verdoving. De arts brengt vervolgens een kleine pincet door de vagina tot aan de baarmoederhals en verwijdert een klein stukje weefsel. Dit wordt vervolgens onder een microscoop onderzocht.
Een biopsie van de baarmoeder volgt hetzelfde principe.
Placenta biopsie
Een placentabiopsie is het verwijderen van weefsel uit de placenta vanaf de 15e week van de zwangerschap; daarvoor heet het een vlokkenbiopsie.
De placentabiopsie duurt meestal maar een paar minuten en kan meestal zonder plaatselijke verdoving worden uitgevoerd.
Evaluatie van de biopsie
Nadat het weefsel is verwijderd, wordt het monster in een laboratorium onderzocht door een patholoog. Eerst wordt het biopsiemonster echter voorbehandeld om afbraakprocessen te voorkomen. Om dit te doen, wordt eerst water uit het weefselmonster verwijderd in alcoholbaden. Vervolgens wordt het in kerosine gegoten, in flinterdunne plakjes gesneden en gekleurd. Hierdoor worden individuele structuren benadrukt en kunnen ze onder de microscoop worden geanalyseerd.
Bij het onderzoeken van de biopsie let de patholoog op de volgende punten:
- Aanwezigheid van tumorcellen in het weefselmonster
- Mate van waardigheid (goedaardigheid of kwaadaardigheid van een tumor)
- Type tumor
- Volwassenheid van de tumor (beoordeling)
Wat zijn de risico's van een biopsie?
De risico's van een biopsie variëren afhankelijk van de verwijderingsprocedure. Algemene risico's van weefselverwijdering zijn dat wel
- Bloedingen en blauwe plekken in de omgeving van de monsternameplaats
- Kiemkolonisatie en infectie van de bemonsteringsplaats
- Wondgenezingsstoornissen
- Verspreiding van tumorcellen en vorming van metastasen in het verwijderingskanaal (zeldzaam)
- Schade aan aangrenzende weefselstructuren (zoals organen, zenuwen)
Dergelijke risico's kunnen worden verkleind door de biopsienaald onder echografische begeleiding in te brengen, bijvoorbeeld door de patiënt uit voorzorg antibiotica te geven en door de wond die ontstaat bij het verwijderen van weefsel goed te behandelen (zorgvuldige wondhygiëne).
Waar moet ik op letten na een biopsie?
Als de biopsie is uitgevoerd als onderdeel van een chirurgische ingreep, moet u doorgaans in het ziekenhuis blijven voor vervolgobservatie. De duur van uw ziekenhuisverblijf hangt ook af van het type biopsie; uw arts zal u informeren over de vervolgbehandeling.
Bij een routineonderzoek ontvangt u na twee tot drie dagen de uitslag van uw biopsie, vooral als een vermoedelijke kanker moet worden opgehelderd. Als onderzoeken in speciale laboratoria echter noodzakelijk zijn, kan dit aanzienlijk langer duren.
