Kort overzicht: Darmpoliepen
- Wat zijn darmpoliepen? Mucosale gezwellen die in de darm uitsteken.
- Zijn darmpoliepen gevaarlijk? In principe niet, maar er bestaat wel een risico op degeneratie tot darmkanker.
- Frequentie: Een derde van alle mensen ouder dan 60 jaar heeft darmpoliepen.
- Symptomen: Zeer zelden, meestal incidentele bevinding tijdens colonoscopie, mogelijk slijmerige of bloederige ontlasting, mogelijk ontlastingsveranderingen.
- Diagnose: Meestal door middel van colonoscopie
- Behandeling: Verwijdering van darmpoliepen (polypectomie), meestal tijdens colonoscopie
Darmpoliepen: wat zijn darmpoliepen?
Darmpoliepen zijn slijmvliesstructuren die in de darmholte uitsteken. Ze kunnen plat op het darmslijmvlies zitten, ermee verbonden zijn door een stijl, of een ‘ruige’ vorm aannemen.
Poliepen komen zeer vaak voor in de dikke darm en het rectum. Ze kunnen van verschillende weefsels zijn gemaakt. Meestal komen ze voort uit klierweefsel van het darmslijmvlies. In dit geval worden de darmpoliepen adenomen genoemd. Adenomen zijn goedaardige structuren, maar ze kunnen in kwaadaardig kankerweefsel veranderen.
Ongeveer 70 procent van de darmpoliepen zijn adenomen!
Soorten darmpoliepen
Artsen maken onderscheid tussen darmpoliepen die zich vaak zonder duidelijke oorzaak opnieuw in de darm vormen (neoplastische darmpoliepen zoals een adenoom) en poliepen die bijvoorbeeld door ontstekingen worden veroorzaakt (niet-neoplastische darmpoliepen). Tot deze laatste behoren ook hamartomateuze poliepen. Ze ontstaan uit verspreide kiemcellen en zijn meestal aangeboren darmpoliepen.
Als de bovenste slijmvliescellen zich vermenigvuldigen, spreken artsen ook van hyperplastische darmpoliepen. Ze zijn meestal klein. Adenomen zijn doorgaans groter. Als zich darmpoliepen ontwikkelen uit vetweefselcellen, worden dit lipomen genoemd. Onder bepaalde omstandigheden kan een poliep al gedegenereerd zijn – in dat geval is er sprake van darmkanker.
Darmpoliepen: symptomen
Veel mensen stellen zichzelf de volgende vragen: Hoe merk ik darmpoliepen op? Zijn er speciale symptomen? Poliepen in de darm veroorzaken meestal geen klachten. In plaats daarvan ontdekken artsen ze bij toeval tijdens een colonoscopie.
Profiteer van kankerscreening! Colorectale poliepen blijven meestal asymptomatisch, maar verhogen in veel gevallen de kans op colorectale kanker!
Bloed in de ontlasting
Veranderde stoelgang
Onder bepaalde omstandigheden hebben getroffen personen ook slijmachtige ontlasting. Diarree en buikkrampen zijn in geïsoleerde gevallen ook mogelijke symptomen. In enkele gevallen veroorzaken darmpoliepen constipatie.
Darmpoliepen: oorzaken en risicofactoren
In de westerse wereld komen darmpoliepen veel vaker voor dan bijvoorbeeld in Aziatische landen. Daarom wordt aangenomen dat de westerse levensstijl de ontwikkeling van darmpoliepen bevordert. Dit omvat voedingsmiddelen met een hoog vet- en suikergehalte, alcoholgebruik en nicotine.
Gebrek aan lichaamsbeweging speelt waarschijnlijk ook een rol bij de ontwikkeling van darmpoliepen. Bovendien hebben genetische factoren een grote invloed.
Ontwikkeling van darmpoliepen
Het slijmvlies van de dikke darm vernieuwt zich regelmatig. Daarbij worden oude slijmvliescellen afgebroken en vermenigvuldigen nieuwe cellen zich. Ze vormen dan het nieuwe slijmvlies. Dit is een continu proces.
Tijdens de voortplanting kunnen kleine fouten (mutaties) in het genetisch materiaal optreden. Natuurlijke herstelmechanismen van het lichaam corrigeren deze fouten meestal. Af en toe veranderen echter bepaalde mutaties de groeikenmerken van de slijmvliescellen.
Colorectale poliepen: genetische factoren
Soms kan de neiging om poliepen in de darm te vormen erfelijk zijn. Artsen onderscheiden een genetische aanleg zonder aanwijsbare oorzaak van daadwerkelijke erfelijke ziekten. In dit geval groeien darmpoliepen veel eerder in het leven. Het risico op het ontwikkelen van colorectale kanker is ook verhoogd.
Darmpoliepen bij familiale adenomateuze polyposis (FAP)
Bij zeldzame familiale adenomateuze polyposis (FAP) groeien poliepen vanuit klierweefsel door de hele darm (adenomateuze darmpoliepen). Een erfelijke genetische mutatie is de oorzaak. In sommige gevallen treden de mutaties echter nieuw op.
Getroffen personen hebben meestal enkele darmpoliepen in hun tienerjaren. Bij FAP zitten er echter vaak poliepen elders, zoals in de maag. Klachten zijn eerder zeldzaam. Dan zijn buikpijn, diarree, gewichtsverlies, winderigheid of bloederige ontlasting mogelijk.
Als ze onbehandeld blijven, ontwikkelen ze zich bijna altijd tot darmkanker. Mensen die familieleden hebben met deze aandoening moeten hun darmen regelmatig laten controleren. Bovendien moeten familieleden zich laten testen op FAP als onderdeel van genetische counseling.
Deskundigen raden aan dat mensen met een vermoeden van FAP vanaf hun tiende jaar jaarlijks een recto-sigmoïdoscopie (“kleine” colonoscopie) ondergaan!
Bij FAP komen ook onregelmatige tandstructuren of veranderingen in de netvliespigmentatie in het oog voor. Als getroffen personen tumoren in botten (zoals osteomen) en andere weefsels (bijvoorbeeld epidermoïde cysten) hebben, noemen artsen dit het Gardner-syndroom, een speciale vorm van FAP.
Het risico op het ontwikkelen van schildklierkanker is ook licht verhoogd. Naast darmpoliepen heeft ongeveer 80 procent van de FAP-patiënten ook schildklierknobbeltjes. Gezwellen in de lever zijn ook mogelijk.
MUTYH-geassocieerde polyposis (MAP).
Bij MUTYH-geassocieerde polyposis (MAP) is een erfelijk genetisch defect ook de oorzaak van vroege en frequente darmpoliepen. De ziekte is echter milder dan FAP, er ontwikkelen zich minder poliepen en ze ontwikkelen zich later in het leven.
Het genetische defect wordt op autosomaal recessieve wijze overgeërfd. Dit betekent dat ouders het gemuteerde gen kunnen dragen zonder ziek te zijn. Als vader en moeder elk een gemuteerd gen doorgeven, bestaat het risico dat de nakomelingen de ziekte krijgen. Getroffen personen hebben een risico van 80 tot 100 procent om één keer in hun leven colorectale kanker te ontwikkelen.
Cronkhite-Canada-syndroom
Bij het zeldzame Cronkhite-Canada-syndroom komen darmpoliepen voor in het hele maag-darmkanaal. Er verschijnen ook bruinachtige vlekken op de huid. Vinger- en teennagels kunnen van structuur veranderen en het haar op het hoofd kan uitvallen.
Er bestaat geen specifieke behandeling voor het Cronkhite-Canada-syndroom. Soms reageert het echter op verdedigingsonderdrukkende therapie (immunosuppressie).
Birt-Hogg-Dube-syndroom
Bij het Birt-Hogg-Dube-syndroom komen talrijke darmpoliepen voor in de dikke darm, die zich vaak kunnen ontwikkelen tot darmkanker. Bovendien komen tumoren van de huid, nieren en longen voor.
Hamartomateuze polyposis-syndromen
Een hamartomateuze syndroom kan zich uiten in tumoren in vrijwel elk deel van het lichaam. Ze ontstaan uit verspreid kiemweefsel. Dit zijn cellen uit de embryonale ontwikkeling. Deze cellen zijn niet gestructureerd zoals het normale darmslijmvlies.
Als darmpoliepen optreden als onderdeel van een dergelijk syndroom, is het risico op colorectale kanker groter. In de meeste gevallen ontstaat de ziekte op jonge leeftijd. Voorbeelden van hamartomateuze darmpoliepen zijn:
- Peutz-Jeghers-syndroom: gediagnosticeerd rond de leeftijd van 35 jaar; poliepen die vaak in de dunne darm worden aangetroffen; risico op colorectale kanker ongeveer 40 procent, verhoogd risico op pancreaskanker, borstkanker of eierstokkanker; vaak pigmentafwijkingen in het mondgebied
- Familiale juveniele polyposis: familiale clustering in ongeveer een derde; risico op colorectale kanker ongeveer 20-70 procent
Onderzoeken en diagnose
Het eerste aanspreekpunt bij bijvoorbeeld stoelgangproblemen is de huisarts. Meestal plant hij ook screening op colorectale kanker. Hiervoor zal hij of zij u doorverwijzen naar een maagdarmspecialist (gastro-enteroloog).
Het afnemen van uw medische geschiedenis (anamnese)
De arts stelt eerst een paar vragen om aanwijzingen te krijgen over de darmgezondheid van zijn patiënt:
- Heeft u last of heeft u last van constipatie, diarree of een onregelmatige stoelgang?
- Heeft u gemerkt dat uw ontlasting bloederig of slijmerig is?
- Komt er in uw familie een darmziekte voor?
- Bent u de afgelopen weken of maanden onbedoeld afgevallen?
Fysiek onderzoek
Hierna volgt het lichamelijk onderzoek. Met behulp van een stethoscoop kan de arts naar darmgeluiden luisteren. Vervolgens palpeert hij of zij de buik op mogelijke verhardingen. Soms kan een echoapparaat worden gebruikt om darmpoliepen in het rectum zichtbaar te maken.
De arts kan ook darmpoliepen in het rectum palperen. Om dit te doen, steekt hij een vinger in de anus. Dit zogenaamde digitaal rectaal onderzoek (DRU) is ook gebruikelijk bij screening op prostaatkanker bij mannen. De arts kan ook tekenen van bloeding vinden door bloederige ontlastingsresten op de handschoen.
colonoscopie
Pathologen onderzoeken vervolgens het weefsel. Daarbij identificeren ze precies welke darmpoliep aanwezig is. Adenomen kunnen worden onderverdeeld in drie subtypen. Afhankelijk van het type varieert het risico dat de darmpoliep zich tot kanker ontwikkelt:
- Tubular adenoom: meest voorkomende vorm (60-65 procent), tubulaire groei, in de reflectie zie je de darmpoliepen hangend aan een steeltje aan de darmwand, degeneratierisico ongeveer vier procent
- Villous adenoom: relatief zeldzaam (5-10 procent), breed oppervlak, lijkt bij onderzoek op een gazon, ongeveer de helft van deze darmpoliepen degenereert tot colorectale kanker
- Tubulovilleus adenoom: ongeveer 20-25 procent van de adenomen, gemengde vorm van tubulaire en villeuze darmpoliepen
Abdominale CT/MRI
Als een colonoscopie niet mogelijk is, kunnen artsen hun toevlucht nemen tot een virtuele colonoscopie. In dit geval maken ze dwarsdoorsnedebeelden met behulp van computertomografie (CT) of magnetische resonantiebeeldvorming (MRI). Meestal zijn echter alleen darmpoliepen groter dan één centimeter te zien.
Videocapsule-endoscopie
het voorkomen
Dikkedarmpoliepen en darmkanker zijn geen zeldzame ziekten. Voor iedereen in Duitsland betalen zorgverzekeraars preventieve onderzoeken vanaf een bepaalde leeftijd:
- Vanaf 50 jaar: jaarlijkse ontlastingstest op verborgen (occult) bloed (immunologische ontlastingstest (iFOBT)
- Mannen boven de 50, vrouwen boven de 55: colonoscopie elke tien jaar, bij afwijkingen wordt het interval tot de volgende colonoscopie verkort
- Indien colonoscopie wordt geweigerd: iedere vijf jaar kleine colonoscopie uitsluitend tot aan het S-vormige darmgedeelte en jaarlijks ontlastingonderzoek naar occult bloed
Als darmpoliepen zich in de familie ophopen, adviseren artsen vaker en eerder colonoscopie. Hoe vaak hangt af van het type erfelijke darmpoliep of darmkanker.
Als eerstegraads familieleden (kinderen, ouders of broers en zussen) vóór de leeftijd van 50 jaar een adenoom hebben, moeten de getroffenen tien jaar vóór de leeftijd waarop de darmpoliep bij het familielid verscheen een colonoscopie ondergaan.
Praat met uw familieleden! Alleen zo kun je het risico op darmpoliepen en uiteindelijk darmkanker beter inschatten!
Als u vervolgens een familiegeschiedenis of zelfs een erfelijke ziekte vermoedt, praat er dan over met een vertrouwde arts. Hij of zij kan u doorverwijzen naar specialisten. Soms is een bezoek aan een erfelijkheidsadviesdienst ook raadzaam.
Behandeling
Omdat een darmpoliep kanker kan worden, verwijdert de arts deze – meestal tijdens een colonoscopie (poliepectomie). Hoe hij de darmpoliep precies verwijdert, hangt uiteindelijk af van de grootte:
Meestal verwijdert de arts darmpoliepen kleiner dan vijf millimeter met behulp van een biopsietang. Voor grotere darmpoliepen gebruikt hij een elektrische strik.
Als de darmpoliepen breed op het slijmvlies zitten, is het verwijderen van de strik nauwelijks mogelijk. Vervolgens voert de arts een colonoscopie uit met een kleine operatie (transanale endoscopische microchirurgie, TEM).
Grote poliepen moeten soms operatief via de buikwand worden verwijderd. In zeldzame gevallen verwijderen chirurgen een hele. Mensen met genetische polyposis en een zeer hoog risico op colorectale kanker ondergaan soms uit voorzorg een darmoperatie.
Verloop van de ziekte en prognose
Een poliep is eigenlijk een goedaardige darmtumor. Als het echter lang aanhoudt, kan het zich ontwikkelen tot darmkanker. Gemiddeld duurt het vijf tot tien jaar voordat een adenoom zich ontwikkelt tot colorectale kanker (adenoom-carcinoomsequentie).
Hoe groter de darmpoliepen zijn, hoe groter het risico op colorectale kanker.
Tips voor colorectale poliepen
- Lichaamsbeweging: Regelmatige lichamelijke activiteit helpt uw lichaam fit te houden. Het helpt ook darmpoliepen en darmkanker te voorkomen.
- Preventieve zorg: Maak ook gebruik van de aangeboden preventieve onderzoeken. Zorgverzekeraars vergoeden de kosten met bepaalde tussenpozen. Idealiter neemt u hiervoor contact op met uw huisarts.
- Controle: Als de arts darmpoliepen heeft verwijderd, volgt u idealiter het advies van uw behandelend arts op. Indien nodig zal hij of zij u adviseren om eerder dan na de gebruikelijke tien jaar een controlecolonoscopie te ondergaan.
- Reeds bestaande aandoeningen: Besteed speciale aandacht als uw familie een voorgeschiedenis van colorectale poliepen heeft. Veel darmpoliepen, maar ook chronische inflammatoire darmziekten zoals colitis ulcerosa of andere kwaadaardige tumorziekten in de familie verhogen uiteindelijk ook uw risico op darmkanker.
