Kort overzicht
- Symptomen: Aortadissectie resulteert in een scherpe, scheurende en soms zwervende pijn achter het borstbeen. Afhankelijk van het beloop kunnen er klachten optreden van bijvoorbeeld een beroerte of een hartaanval.
- Behandeling: De behandeling hangt af van de plaats van de aortadissectie. Meestal is een operatie vereist; minder vaak kunnen andere, minder invasieve methoden volstaan.
- Risicofactoren: Hoge bloeddruk, atherosclerose, bindweefselziekten (bijv. Marfan syndroom), ongevallen, operaties aan de aorta en vaatziekten.
- Onderzoek door middel van een speciaal echoapparaat (TEE) of computertomografie-angiografie (CTA).
Wat is aortadissectie?
Aortadissectie is een medisch noodgeval. Als het onbehandeld blijft, is het vaak fataal.
Veel andere bloedvaten vertakken zich van de aorta en voorzien het hele lichaam van bloed. Een dissectie kan sommige van deze bloedvaten blokkeren. Dan krijgt het door hen aangeleverde lichaamsdeel te weinig bloed en werkt het niet meer goed.
Bovendien kan de verzwakte aortawand in het ergste geval scheuren (aortaruptuur). Getroffen patiënten bloeden dan meestal snel dood.
Hoe manifesteert een aortadissectie zich?
Als de aortawand blijft splijten, kan de pijn verschuiven. Patiënten beschrijven vervolgens ‘dwalende’ pijn. Belangrijk: Bij vrouwen, ouderen of diabetici is de pijn vaak minder uitgesproken!
Neem onmiddellijk contact op met de medische hulpdiensten als u deze symptomen ervaart! Aortadissectie is een noodgeval en moet snel worden behandeld!
Verdere symptomen als gevolg van gevolgen en complicaties
- Beroerte: Als de bloedtoevoer naar de halsslagader wordt onderbroken, krijgen de hersenen niet langer voldoende zuurstof. Symptomen zoals spraakstoornissen of verlamming ontwikkelen zich.
- Hartaanval: Twee slagaders vertakken zich van de aorta en transporteren bloed naar de hartspier. Een dissectie kan ze blokkeren. Dan bereikt zuurstof de hartspier niet meer en krijgt de getroffen persoon een hartaanval.
- Buikpijn: Als de slagaders van de nieren of de darmen verstopt zijn, treedt er zeer hevige buikpijn op. Bovendien kunnen zonder bloed de darmen en de nieren niet meer goed functioneren. Er kan zich dus acuut nierfalen ontwikkelen.
- Pijn in de ledematen: Armen en benen kunnen ook worden aangetast. De ledematen doen pijn, worden bleek en kunnen niet meer goed worden bewogen.
Ook liggen delen van de luchtwegen dichtbij de aorta. De uitgezette aorta kan ze samendrukken en de luchtstroom afsluiten. Getroffen personen krijgen slechtere lucht.
Interne bloedingen zijn ook een levensbedreigende complicatie. Als de aortawand dicht bij het hart scheurt, kan deze ook in het hartzakje bloeden. Deze zogenaamde pericardiale tamponade vernauwt het hart steeds meer, waardoor het niet voldoende kan pompen.
Wat zijn de verschillende soorten aortadissectie?
Volgens de Stanford-classificatie is er een aortadissectie type A en een aortadissectie type B. Bij type A scheurt de binnenwand van het aortasegment nabij het hart. Dit is waar de aorta in opwaartse richting van het hart afgaat (stijgend gedeelte, stijgende aorta).
Type A is de gevaarlijkste variant omdat belangrijke bloedvaten bijzonder vaak verstopt raken. Artsen opereren een type A-dissectie daarom altijd direct. Dit type komt ook het meest voor: ongeveer tweederde van alle aortadissecties behoort tot type A.
Wat is de levensverwachting na een aortadissectie?
Onbehandelde aortadissectie type A is echter bijzonder kritisch. In één op de twee gevallen is het binnen 48 uur fataal. Een groot deel sterft doordat de aorta scheurt. Na twee weken zonder therapie is slechts ongeveer één op de vijf patiënten nog in leven.
Met elk uur dat verstrijkt, neemt het risico om te overlijden aan een aortadissectie toe. Het alarmeren van de hulpdiensten verbetert dus direct de prognose.
Leven na aortadissectie
Regelmatige vervolgonderzoeken zijn cruciaal voor de levensverwachting. Artsen gebruiken computer- of magnetische resonantiebeeldvorming om de behandelde aorta te onderzoeken. Hierdoor kunnen ze vroeg reageren op kritische veranderingen.
Afgezien daarvan kunnen zelfs kleine veranderingen in het dagelijks leven grote gevolgen hebben voor de gezondheid van uw cardiovasculaire systeem. Meer hierover leest u in het artikel ‘Bloeddruk verlagen’.
Bespreek met uw arts in hoeverre u na een aortadissectie mag sporten. Bespreek ook welke maatregelen in uw persoonlijke geval passend zijn.
Oorzaken en risicofactoren van aortadissectie
Als er bloed in deze opening blijft stromen, kan de dissectie zich in de richting van de bloedstroom verspreiden. Soms stroomt het bloed via een andere traan terug naar de binnenkant van de aorta, waar het bloed normaal gesproken doorheen stroomt (“echte lumen”).
Risicofactoren
Er zijn talloze factoren die aortadissectie bevorderen:
- Bloeddruk: De belangrijkste risicofactor voor het ontstaan van een aortadissectie is de druk in de aorta. Hoge druk belast en beschadigt de vaatwand.
- Arteriosclerose: Bij arteriosclerose hopen zich calcium- en vetophopingen op in de vaatwand. Hierdoor verliest de muur zijn elasticiteit en raakt hij sneller beschadigd.
- Drugs: Cocaïne of amfetaminen bevorderen aortadissecties. Het is niet duidelijk waarom. Drugsgebruik veroorzaakt soms hoge bloeddrukpieken, die op hun beurt de vaatwanden beschadigen.
- Vaatontsteking (vasculitis): Ontsteking van de aorta (aortitis) verzwakt de wand.
- Aortaoperaties: Schade aan de aorta door eerdere operaties verhoogt het risico op dissectie.
- Bindweefselziekten: De structuur van de aorta vereist vanwege de hoge belasting bijzonder elastisch en sterk bindweefsel. Mensen met bepaalde bindweefselziekten (bijvoorbeeld het Marfan-syndroom) worden daarom vaker getroffen door een aortadissectie. Vooral bij jongere patiënten is dit een typische oorzaak.
Hoe wordt een aortadissectie gediagnosticeerd?
De diagnose aortadissectie wordt meestal in het ziekenhuis gesteld. Het eerste vermoeden wordt echter vaak gemaakt door de spoedarts. Hij interviewt de patiënt en onderzoekt hem. In de meeste gevallen duiden de typische symptomen al op een aortadissectie.
Omdat een aortadissectie op een hartaanval kan lijken, maakt de arts meestal een ECG (elektrocardiogram) voordat hij de patiënt naar het ziekenhuis brengt. Bij een infarct vertonen de hartstromen vaak typische veranderingen. Overigens kan een hartinfarct ook het gevolg zijn van een gespleten aortawand als hierdoor de kransslagaders sluiten.
Bovendien nemen ze bloed af. Enerzijds kunnen ze hierdoor andere mogelijke diagnoses uitsluiten. Aan de andere kant krijgen ze een beter overzicht van de omvang van de ziekte. Er bestaat echter geen laboratoriumtest specifiek voor aortadissecties. De D-dimeerwaarde is bijvoorbeeld nuttig. Als dit binnen het normale bereik ligt, sluit dit een aortadissectie uit.
- Echografie van buitenaf: Een klassieke echografie wordt soms al uitgevoerd door de spoedarts, uiterlijk door de artsen op de spoedeisende hulp. Via de ribbogen (transthoracale echocardiografie, TTE) detecteren ze het hart en de aorta en verkrijgen ze mogelijk eerste indicaties. Een onopvallende TTE sluit aortadissectie echter niet uit, omdat deze niet nauwkeurig genoeg is.
- Computertomografie (CT-angiografie): Het diagnostische hulpmiddel bij uitstek is computertomografie met contrast. Het geeft zeer nauwkeurig de gehele aorta en de omvang van de aortadissectie weer. Tegelijkertijd wordt het gebruikt voor chirurgische planning.
Hoe wordt een aortadissectie behandeld?
Een aortadissectie is levensbedreigend en getroffen personen moeten altijd zo snel mogelijk naar een ziekenhuis. De behandeling begint onderweg. De spoedarts bewaakt en stabiliseert de bloedsomloop, verlaagt de bloeddruk en hartslag en geeft pijnmedicatie.
Chirurgie voor aortadissectie type A
Dissectie van de aorta ascendens is acuut levensbedreigend. Artsen opereren daarom zo snel mogelijk een dergelijke aortadissectie type A. Ze openen de borstkas en vervangen het aangetaste deel van de aorta door een plastic prothese. Vaak moeten ze ook de klep tussen het hart en de aorta vervangen of repareren.
Chirurgie voor aortadissectie type B
Alleen aortadissecties van de dalende aorta (type B) worden door artsen vooral uitgevoerd als er complicaties dreigen of optreden. De operatie is bijvoorbeeld nodig wanneer
- pijn verbetert niet met andere maatregelen.
- een orgaan wordt niet meer goed van bloed voorzien.
- de aorta dreigt te scheuren (breuk).
Artsen krijgen toegang tot het vaatstelsel via de slagader in de lies, die zij gebruiken als transportroute. Van daaruit gebruiken ze een buis om het gevouwen stentgraft naar het aangetaste deel van de aorta te brengen. Daar plaatsen ze vervolgens het stentgraft en fixeren het.
Behandeling van aortadissectie zonder operatie
Dissecties van de dalende aorta (Stanford type B) brengen een lager risico op vasculaire occlusie en ruptuur met zich mee. Als er geen aanwijzingen zijn voor dergelijke complicaties, behandelen artsen met medicijnen. Hier speelt de regulatie van de bloeddruk en de hartslag een bijzondere rol.
Loop van behandeling
Getroffen patiënten blijven op de intensive care totdat zij geen acute klachten meer hebben en er geen aanwijzingen zijn voor complicaties. Bovendien moeten de bloeddruk en de hartslag ook zonder medicatie via de ader stabiel zijn.
Rehabilitatie en verdere maatregelen
Na een aortadissectie is revalidatie specifiek voor hart- en vaatpatiënten zinvol. Daar ontwikkelen artsen en andere therapeuten individueel aangepaste trainingsprogramma's. Ze testen de belasting van de individuele patiënt en passen de oefeningen aan onder bloeddrukcontrole.
Vermijd na een aortadissectie wedstrijdsporten, sprints, krachttraining met aanhoudende spierspanning en oefeningen met persademhaling (bijv. buikpersen)!
