Kort overzicht
- Symptomen: Vaak asymptomatisch, maar afhankelijk van de locatie kunnen pijn, spijsverteringsproblemen, hoesten, kortademigheid, hoofdpijn, gezichtsstoornissen of gezichtsverlamming bestaan. In geval van breuk extreme pijn, collaps van de bloedsomloop, coma.
- Onderzoek en diagnose: Meestal toevalsbevinding op echografie van de buik, hersenscan of röntgenfoto van de borstkas
- Behandeling: Sluiting van het aneurysma, meestal minimaal invasief, door vasculaire prothese, stent, bypass, oprollen, knippen, omwikkelen of vangen. Kleinere aneurysma's worden vaak alleen waargenomen.
- Ziekteprogressie en prognose: Indien tijdig ontdekt, is de prognose goed. Als een aneurysma scheurt, sterft ruim 50 procent van de patiënten.
- Preventie: Geen algemene preventie van congenitale aneurysmata; allemaal maatregelen die de risicofactor van hoge bloeddruk en een gezonde levensstijl verminderen.
- Oorzaken en risicofactoren: congenitale misvormingen, familiale aanleg, atherosclerose, hypertensie, zelden bacteriële infecties
Wat is een aneurysma?
Volgens de definitie is een aneurysma een pathologische verwijding van een bloedvat. De vaatwand is meestal verwijd als een zak, bes of spil. In de meeste gevallen vormen zich aneurysma's in de slagaders. Ze hebben een hogere bloeddruk dan aderen.
Aneurysma in de buik komt het meest voor
Meer informatie over het uitmonden van een bloedvat in het hoofd vindt u in de tekst Aneurysma in de hersenen.
Frequentie
Naar schatting drie tot negen procent van de mannen van 65 jaar en ouder heeft een aneurysma van de abdominale aorta. Mannen hebben ongeveer zes keer meer kans om getroffen te worden dan vrouwen. Soms komen aneurysma's vaker voor binnen een familie.
Vaak langdurig klachtenvrij
Aneurysma's veroorzaken vaak geen symptomen. Artsen ontdekken ze daarom vaak bij toeval tijdens een echo of hersenscan – of in het ergste geval pas als ze scheuren. Dan is er sprake van acuut levensgevaar als gevolg van het bloedverlies. Als een aneurysma in het hoofd scheurt, oefent het bloed ook druk uit op de hersenen. Dit is ook potentieel levensbedreigend.
Veel mensen leven echter tientallen jaren met een dergelijke vasculaire verandering zonder er ooit iets van te weten te komen.
Welke vormen van aneurysma's zijn er?
Afhankelijk van het type vaatwandverandering maken artsen onderscheid tussen de volgende vormen van aneurysma's:
- “True” aneurysma (aneurysma verum): Bij het zogenaamde “true aneurysma” blijven de verschillende lagen in de bloedvatwand allemaal doorlopend behouden, maar is de vaatwand zakvormig verwijd.
- Gespleten aneurysma (aneurysma dissecans): Een laag in de wand van het bloedvat scheurt en bloed verzamelt zich tussen de lagen van de vaatwand.
Wat zijn de symptomen van een aneurysma?
Als een aneurysma nog niet te groot is, valt dit meestal niet op. Welke symptomen grotere exemplaren veroorzaken, hangt af van hun locatie.
Abdominaal aorta-aneurysma: symptomen
Als een aneurysma van de abdominale aorta zo groot wordt dat het op omliggende structuren drukt, kunnen soms de volgende symptomen optreden:
- Pijn, vooral in de onderbuik, meestal scherp en aanhoudend, ongeacht de lichaamshouding
- @ Rugpijn uitstralend naar de benen
- Zelden spijsverteringsklachten
- Voelbare, pulserende structuur onder de buikwand
Burst aorta-aneurysma in de buik
Hoe groter het aneurysma, hoe groter het risico op scheuren. Dit geldt vooral voor aorta-aneurysmata met een diameter groter dan zes centimeter.
Als zo’n aorta-aneurysma scheurt, ervaart de patiënt plotseling ondraaglijke buikpijn die uitstraalt naar de rug. Dit gaat gepaard met misselijkheid en braken.
Door het enorme bloedverlies daalt de bloeddruk snel. De patiënt lijdt aan een circulatoire shock.
Zo'n bloeding is een absolute noodsituatie! Ongeveer de helft van de getroffenen overleeft een gescheurd aorta-aneurysma niet.
Borstaorta-aneurysma: symptomen
Als het aneurysma zich op de aorta ter hoogte van de borstkas bevindt (thoracaal aorta-aneurysma), kunnen soms de volgende symptomen optreden:
- Pijn op de borst
- Hoest
- Heesheid
- dysphagia
- Kortademigheid (kortademigheid)
Als de luchtwegen ernstig vernauwd zijn bij een thoracaal aorta-aneurysma, komt longontsteking in veel gevallen terug.
Burst thoracaal aorta-aneurysma
Thoracale aneurysmata met een diameter van meer dan vijf en een halve centimeter zijn bijzonder gevaarlijk. Als ze scheuren, treedt meestal ernstige pijn op de borst op. De symptomen zijn vergelijkbaar met die van een hartaanval. Een breuk is in drie van de vier gevallen fataal.
Symptomen van een aneurysma in de hersenen
Sommige aneurysmata in de hersenen (intracraniaal of cerebraal aneurysma) drukken op individuele hersenzenuwen. Vooral de ogen worden vaak aangetast en gezichtsverlamming komt ook voor. Van de vasculaire uitstulpingen in het hoofd komt het ACOM-aneurysma het meest voor. Het beïnvloedt de voorste communicerende slagader.
Gescheurd hersenaneurysma
Als bij een hersenaneurysma de vaatwand scheurt, treden er enorme klachten op. De meest voorkomende is een zogenaamde subarachnoïdale bloeding, of SAB. Hierbij gaat het om bloedingen in de ruimte tussen de hersenen en de hersenvliezen, of beter gezegd het arachnoïdale membraan.
Door het stevige kalotje ontsnapt het bloed niet en oefent het snel een verhoogde druk uit op de hersenen. De symptomen van een aneurysma in de hersenen treden op als gevolg van de verhoogde intracraniale druk:
- Plotseling begin van ernstige hoofdpijn
- Misselijkheid
- Braken
- Nek stijfheid
- Slaperigheid
- Slaperigheid
Als de patiënt overleeft, zijn typische gevolgen van een beroerte, zoals hemiplegie, mogelijk.
Aneurysmasymptomen in de popliteale slagader
Ook een aneurysma in het been, meer bepaald in de arteria poplitea, blijft meestal onopgemerkt. Als het popliteale aneurysma echter een diameter heeft van meer dan drie centimeter, kan zich een bloedstolsel (trombose) vormen.
Hierdoor wordt het onderbeen niet meer van voldoende bloed voorzien. Vooral de kuit doet pijn en er treden gevoelsstoornissen zoals tintelingen, gevoelloosheid en koude sensaties op.
Als het bloedstolsel door de bloedstroom wordt meegevoerd, bestaat het risico dat het een bloedvat op een smaller punt blokkeert, bijvoorbeeld in de long (longembolie).
Hoe herken je een aneurysma?
Artsen ontdekken een aneurysma vaak bij toeval tijdens een routineonderzoek, zoals een echografie van de buik, een röntgenfoto van de longen of een hersenscan. Hierop kan een aneurysma worden gedetecteerd.
Bij het luisteren met een stethoscoop detecteert de arts soms ook verdachte stromingsgeluiden boven het uitstromende vat. Bij slanke mensen is een abdominaal aorta-aneurysma met een diameter van meer dan vijf centimeter meestal voelbaar als een pulserende zwelling door de buikwand.
Beeldvormende technieken
Hoe kan een aneurysma worden behandeld?
Bij een aneurysma is behandeling niet altijd nodig. Of behandeling een optie is en welke behandelmethode geschikt is, hangt van verschillende factoren af:
- Grootte van het aneurysma
- Locatie
- Waarschijnlijkheid van breuk
- Chirurgisch risico
- Conditie van de patiënt
- Verlangen van de patiënt
Aneurysma: opereren of wachten?
Kleinere, asymptomatische aneurysma's worden vaak niet onmiddellijk behandeld. In plaats daarvan controleert de arts ze één keer per jaar, en de iets grotere twee keer per jaar met behulp van echografie. Het is belangrijk dat de bloeddruk binnen het lagere normale bereik (120/80 mmHg) blijft. Hiervoor kan de arts een antihypertensivum voorschrijven.
Als een aorta-aneurysma een diameter van zes centimeter in de abdominale aorta of vijf en een halve centimeter in de borstholte bereikt, neemt de kans op scheuring van de vaatwand toe. In dit geval moet een aorta-aneurysma worden behandeld. Er bestaat echter ook een risico dat het bloedvat tijdens de procedure scheurt.
Bij een aneurysma in de hersenen is de situatie vaak nog delicater. Afhankelijk van de locatie en de toestand van het bloedvat varieert het risico op hersenletsel tijdens de operatie, wat mogelijk tot ernstige blijvende schade kan leiden. Chirurgie of niet – deze beslissing moet door de arts en de patiënt op individuele basis worden afgewogen.
Chirurgische behandeling van aorta-aneurysma
Stent (endovasculaire procedure)
Een aorta-aneurysma kan vaak worden gestabiliseerd met behulp van een stent. Via een kleine incisie in de liesslagader brengt de arts een buisje naar de wanduitstulping. De stent overbrugt de zwakke plek in het bloedvat.
Vaatprothese
Tijdens een operatie voor een aorta-aneurysma verwijdert de chirurg het verwijde deel van de slagaderwand via een incisie en vervangt dit door een buis- of Y-vormige vaatprothese.
Als er sprake is van dilatatie nabij het hart, moet vaak ook de aortaklep vervangen worden (kunstklep).
Behandeling van hersenaneurysma
Voor de behandeling van een aneurysma in de hersenen zijn er hoofdzakelijk twee procedures die elkaar aanvullen: knippen of oprollen. Het hangt vooral af van de vorm van het aneurysma welke methode individueel veelbelovender is.
Oprollen
Bij het oprollen stabiliseert de arts het vat meestal met behulp van een gaas (stent) en sluit het aneurysma in de hersenen van binnenuit af met een speciale platinaspiraal. Hiervoor duwt hij eerst een microkatheter door de lies naar de betreffende hersenslagader.
Deze microcoils vullen het hersenaneurysma slechts gedeeltelijk. Bloedplaatjes hopen zich echter op en klonteren samen, waardoor het aneurysma wordt gesloten.
Clipping
Als oprollen niet mogelijk is of als het aneurysma al gescheurd is, zal de arts doorgaans knippen. Bij deze procedure sluit de chirurg het aneurysma in de hersenen met behulp van een miniclip. Om dit te doen, opent hij eerst de schedel. Hij creëert een zachte toegang tot de vaatuitstulping tussen de natuurlijke kronkels van de hersenen.
Vervolgens wordt het aneurysma gesloten met behulp van een chirurgische microscoop met hoge resolutie.
Met deze methode kan het aneurysma meestal betrouwbaar worden gesloten. Vervolgonderzoeken zijn dan niet meer nodig. De procedure is echter minder zachtaardig dan oprollen.
Omhulsel
Een andere neurochirurgische optie is inpakken. Het wordt gebruikt in ingewikkelde gevallen waarin knippen niet mogelijk is. In dit geval stabiliseert de chirurg het onstabiele vatgedeelte van buitenaf door het vat te omwikkelen. Dit gebeurt bijvoorbeeld met behulp van eigen weefsel van de patiënt of met gaas of plastic. Rondom de buitenkant wordt dan een bindweefselcapsule gevormd.
Trapping
Een andere methode staat bekend als trapping. Hierdoor wordt de druk op het aneurysma in de hersenen verlicht door er clips of ballonnen voor en achter te plaatsen. De procedure is echter alleen mogelijk als de aangetaste hersenslagader niet de enige aanvoerroute is voor bepaalde gehoorgebieden.
Behandeling van een aneurysma van de popliteale slagader
Leven na een aneurysma
De prognose voor een aneurysma hangt van verschillende factoren af. Of het nu gaat om een aneurysma in het hoofd, de buik, de borstkas of het hart, de levensverwachting en prognose zijn in belangrijke mate afhankelijk van de locatie, de omvang en de behandelbaarheid. De diameter van het uitstulpende vat en de snelheid waarmee het groter wordt, hebben ook invloed op de prognose.
Hoog risico op overlijden bij breuk
De ernstigste complicatie is het scheuren van het aneurysma; de bloeding is mogelijk levensbedreigend. In een dergelijk geval hangt de mortaliteit af van de locatie van het aneurysma.
Het sterftecijfer voor een gescheurd aneurysma van de abdominale aorta bedraagt bijvoorbeeld meer dan 50 procent; als de aorta in de borst scheurt, kan dit oplopen tot 75 procent. Als een aneurysma van een bloedvat in het hoofd scheurt, overlijdt ongeveer de helft van de patiënten binnen de eerste 28 dagen. Overlevenden lijden soms schade die vergelijkbaar is met de schade die soms optreedt na een beroerte.
Als een aneurysma tijdig wordt ontdekt en behandeld, is de kans op herstel soms goed, afhankelijk van de locatie en de grootte van het aneurysma. Als de aneurysmaoperatie succesvol is, nemen de overlevingskansen toe. Chirurgie, vooral in de hersenen, brengt echter zijn eigen risico's met zich mee.
