Wervelfractuur: beschrijving
De wervelkolom bestaat uit in totaal zeven cervicale, twaalf thoracale, vijf lumbale, vijf sacrale en vier tot vijf staartwervels. Samen met een complex ligament- en spierapparaat, de tussenwervelschijven en hun karakteristieke dubbele S-vorm, is de wervelkolom een functioneel elastisch systeem dat belastingen kan absorberen.
De wervellichamen vormen samen het wervelkanaal, waarin het ruggenmerg (onderdeel van het centrale zenuwstelsel) met al zijn banen loopt. De zogenaamde spinale zenuwen (perifere zenuwstelsel), die zijdelings tussen de wervels uitsteken, vertakken zich van het ruggenmerg.
Bij overbelasting kan het spierbandapparaat scheuren en/of kan er een wervelfractuur ontstaan. Dit kan het ruggenmerg en de wervelkolomzenuwen beschadigen.
Een wervel bestaat uit een wervellichaam, het processus spinosus en de twee transversale processen. Om deze reden worden wervelfracturen onderverdeeld volgens hun lokalisatie:
- wervellichaam fractuur
- processus spinosus breuk
- Transversale procesbreuk
Artsen maken ook onderscheid tussen drie verschillende soorten fracturen, die in verschillende richtingen kunnen optreden. Dit is de classificatie volgens Magerl, die overeenkomt met de AO-classificatie (AO = Arbeitsgeminschaft für Osteosynthesefragen):
- Type A – compressieletsel: In dit geval wordt de wervel samengedrukt, wat resulteert in een indruk of impactie van de bovenplaat (instorten van de boven- en basisplaten van het wervellichaam). Als de wervel in het voorste gebied wordt samengedrukt, ontstaat er een wigfractuur.
- Type C – rotatieverwondingen: ze treden op tijdens rotatie. Ook de longitudinale ligamenten en vaak de tussenwervelschijven worden aangetast.
Wervelfracturen zijn ook onderverdeeld in stabiele en onstabiele fracturen. Dit is belangrijk voor latere behandelbeslissingen.
Stabiele wervelfractuur
Bij een stabiele wervelfractuur blijven de zachte weefsels zoals de omliggende ligamenten onbeschadigd. Het wervelkanaal is dus niet vernauwd, waardoor er geen neurologische klachten optreden. De getroffen persoon kan doorgaans in een vroeg stadium worden behandeld en gemobiliseerd.
- Geïsoleerde schijfverwondingen
- Geïsoleerde wervellichaamfractuur zonder schijfletsel, compressiefracturen
- Geïsoleerde wervelboogfractuur
- Wervellichaamfractuur met tussenwervelschijfletsel
Instabiele wervelfractuur
De volgende wervelfracturen zijn instabiel:
- Dislocatiefractuur van de wervels (meestal in de cervicale wervelkolom)
- Verkleinde fractuur met schade aan het tussenwervelschijfweefsel en verplaatste fragmenten naar voor en achter
- Dislocatiefracturen met een bocht van 25 graden of meer
- Fracturen van de articulaire processen met gapende processus spinosus
- Verwondingen aan de wervelkolom
Wervelfractuur: symptomen
Als een wervel gebroken is, treedt er doorgaans plaatselijke pijn op – ongeacht of de patiënt rust, beweegt of gewichtdragende bewegingen uitvoert. Vanwege de pijn neemt de patiënt meestal een verlichtende houding aan. Hierdoor kunnen de omliggende spieren gespannen raken (spierspanning).
Als de wervelfractuur gepaard gaat met zenuwbeschadiging, kan deze zowel plotselinge en hevige pijn (neuropathische pijn) als pijnlijk brandend of stekend gevoel (neurogene pijn) veroorzaken. Zintuiglijke stoornissen (paresthesie) zijn ook mogelijk. Bovendien kan de mobiliteit beperkt zijn in het segment dat overeenkomt met het niveau van het letsel.
Wervelfractuur: oorzaken en risicofactoren
Een wervelfractuur kan verschillende oorzaken hebben. Ze kunnen in twee groepen worden verdeeld:
Traumatische wervelfractuur
Over het algemeen zijn de overgangen tussen de cervicale wervelkolom en de thoracale wervelkolom, tussen de thoracale wervelkolom en de lumbale wervelkolom en tussen de lumbale wervelkolom en het heiligbeen bijzonder gevoelig voor letsel. Ongeveer de helft van alle wervelfracturen beïnvloedt de overgang tussen de thoracale wervelkolom en de lumbale wervelkolom. De volgende typische situaties kunnen leiden tot trauma aan de wervelkolom:
- Verwondingen aan de veiligheidsgordel kunnen een wervelfractuur veroorzaken, samen met verwondingen in de buikholte.
- Bij een val van grote hoogte ontstaat vaak een hielbeenbreuk, samen met een fractuur van de thoracale en lumbale wervelkolom.
- Tussenwervelschijven en ligamentstructuren kunnen scheuren als een snelle lichaamsbeweging abrupt wordt gestopt (vertragingstrauma).
Spontane wervelfractuur
Een wervelfractuur veroorzaakt door osteoporose wordt ook wel een “sinterfractuur” genoemd. De basis- en bovenplaat klappen in als zogenaamde viswervel of de voorwand van het wervellichaam klapt in als zogenaamde wigwervel. Dit gebeurt vooral vaak in de onderste thoracale wervelkolom en de bovenste lumbale wervelkolom. Bij een val op het gezicht lopen ouderen vaak een densfractuur op – een vorm van nekfractuur (dens = ruggengraatachtige projectie van de tweede halswervel).
Naast osteoporose kunnen ook de volgende ziekten bij een klein trauma leiden tot een onverwachte wervelfractuur:
- Botmetastasen, bottumoren
- Ziekte van Bechterew
- Plasmocytoom (multipel myeloom – een vorm van bloedkanker)
- Ontsteking van het wervellichaam (spondylitis)
De specialist die verantwoordelijk is voor vermoedelijke wervelfracturen is een arts in de orthopedie en traumachirurgie. Hij zal u eerst vragen naar een eerder ongeval en uw medische voorgeschiedenis (anamnese). Mogelijke vragen zijn onder meer:
- Heeft u een ongeluk gehad? Wat gebeurde daarin?
- Was er sprake van direct of indirect trauma?
- Heb je pijn? Zo ja, op welk gebied en met welke bewegingen?
- Waren er eerdere verwondingen of eerdere schade?
- Heeft u eerder klachten gehad?
- Heeft u gevoelloosheid in uw armen of benen?
- Heeft u ook last van maag-darmklachten, moeite met plassen of moeite met slikken?
Klinisch onderzoek
Tijdens het klinisch onderzoek controleert de arts of de patiënt kan lopen of staan. Ook test hij de algemene mobiliteit van de patiënt. Vervolgens worden hersenzenuwen, gevoeligheid en motoriek gecontroleerd om te zien of er sprake is van neurologische gebreken. Daarnaast controleert de arts of er sprake is van spanning of verharding in de spieren (spierstijfheid) of torticollis.
Beeldvormingsprocedures
Computertomografie (CT) is bijzonder geschikt als beeldvormingsprocedure voor moeilijk zichtbare gebieden. Dit geldt vooral voor het overgangsgebied van de cervicale wervelkolom naar de thoracale wervelkolom. Verwondingen op dit gebied kunnen nauwkeurig worden beoordeeld met behulp van CT. Als er sprake is van zenuwbeschadiging, wordt er altijd een CT-scan gemaakt.
Bij acuut letsel is magnetische resonantie beeldvorming (MRI) meestal niet nodig. Het wordt alleen gebruikt als het ruggenmerg en de tussenwervelschijven ook gewond kunnen raken.
Wervelfractuur: behandeling
Behandeling van wervelfracturen: Conservatief
Een stabiele fractuur wordt doorgaans conservatief behandeld. De patiënt wordt geadviseerd het rustig aan te doen en in bed te blijven totdat de pijn is verbeterd. In sommige gevallen kan de wervelkolom echter gebogen raken als gevolg van de veranderde vorm van het gebroken wervellichaam. Een ernstige kromming kan tot blijvend ongemak leiden. Daarom wordt meestal een operatie uitgevoerd bij krommingen van 20 graden of meer in de thoracale en lumbale wervelkolom.
Bij de conservatieve behandeling van wervelfracturen in de thoracale en lumbale wervelkolom wordt gebruik gemaakt van een driepuntskorset of een gipsen (kunststof) korset.
Behandeling van wervelfracturen: operatie
Een instabiele wervelfractuur wordt meestal geopereerd, omdat er altijd een risico bestaat dat het ruggenmerg gewond raakt of al gewond is. Het doel van een chirurgische behandeling is om de wervelkolom snel opnieuw uit te lijnen en te stabiliseren om de druk op de zenuwen zo snel mogelijk te verlichten. Dit geldt ook voor volledige dwarslaesie – ook al is niet in te schatten of er na een operatie verbetering zal optreden. Het is altijd moeilijk te voorspellen in welke mate het ruggenmerg van de getroffen persoon beschadigd is.
Bij spontane fracturen veroorzaakt door bijvoorbeeld osteoporose wordt ofwel een kyfoplastiek ofwel een vertebroplastiek uitgevoerd.
In het geval van traumatische fracturen worden twee hoofdprocedures gebruikt: osteosynthese of spondylodese.
Wervelfractuurchirurgie: Kyphoplastie
Kyphoplastie is een minimaal invasieve methode waarbij het ingeklapte wervellichaam met behulp van een ballon wordt rechtgetrokken. Vervolgens stabiliseert de chirurg de hoogte van de wervel door cement te injecteren.
Wervelfractuurchirurgie: vertebroplastiek
Vertebroplastiek is ook een minimaal invasieve methode om het gebroken wervellichaam te stabiliseren. Ook hier wordt cement in het wervellichaam geïnjecteerd.
Wervelfractuurchirurgie: osteosynthese
Wervelfractuurchirurgie: spondylodese
Bij een spondylodesebehandeling (fusiechirurgie) worden twee of meer wervels verstijfd met een botchip of -plaat. Deze procedure wordt meestal overwogen voor verwondingen aan de ligamenten en tussenwervelschijven van de cervicale wervelkolom. Platen worden vanaf de voor- en achterkant aan de cervicale wervelkolom bevestigd.
Als de wervelkolom meer dan 20 graden naar voren is gebogen als gevolg van een compressiefractuur in de thoracale en lumbale wervelkolom, is de wervelfractuur van voren en van achteren versmolten. Ook afleidings- en torsieletsel van de thoracale en lumbale wervelkolom zijn van beide kanten met elkaar versmolten.
Wervelfractuur: verloop van de ziekte en prognose
- Statische stoornis: Nadat de wervelfractuur genezen is, kunnen er orthopedische problemen ontstaan met betrekking tot de statica.
- Laesie van het ruggenmerg: Bij alle wervelletsels bestaat het risico op letsel aan het ruggenmerg of de zenuwwortels. In extreme gevallen kan paraplegie optreden.
- Posttraumatische kyfose: Als de wervels van voren inzakken, kan de convexe kromming van de wervelkolom naar achteren toenemen. In de thoracale wervelkolom kan de doorbuiging toenemen in het thoracale gebied (“weduwenbult”) en afnemen in de lumbale wervelkolom.
- Ziekte van Shipper: Tijdens zwaar lichamelijk werk zoals “scheppen” kunnen de processus spinosus van de wervels breken, vooral van de zevende halswervel of de eerste borstwervel. Dit veroorzaakt echter geen noemenswaardig ongemak.
Wervelfractuur: genezingstijd
De genezingstijd voor een wervelfractuur hangt af van hoe ernstig de verwondingen zijn. Een stabiele wervelfractuur wordt gewoonlijk binnen enkele weken tot maanden weer benig en stevig zonder verdere verplaatsing. Afhankelijk van de pijn kunnen de getroffenen onmiddellijk of na ongeveer drie weken opstaan. Een instabiele wervelfractuur kan echter blijven verschuiven, met het risico op compressie van het ruggenmerg en dwarslaesie tot gevolg.
