Kort overzicht
- Symptomen: Koorts, spiertrekkingen, gedraaide ogen, plotselinge bewusteloosheid, bleke huid, blauwe lippen.
- Verloop: Meestal ongecompliceerd en probleemloos verloop, permanente schade is zeer zeldzaam
- Behandeling: De symptomen verdwijnen meestal vanzelf. De arts behandelt een koortsstuipen onder meer met anticonvulsieve medicijnen. Daarnaast zijn antipyretica en koude kompressen geschikt.
- Beschrijving: Aanval die optreedt in combinatie met koorts (lichaamstemperatuur boven 38.5 graden Celsius).
- Oorzaken: Nog onduidelijk; er wordt vermoed dat er sprake is van een genetische aanleg in combinatie met veelal onschuldige infecties (bijvoorbeeld van de bovenste luchtwegen) die leiden tot een snel stijgende lichaamstemperatuur
- Preventie: Preventie is meestal niet mogelijk; bij terugkerende aanvallen moet u thuis krampstillende medicijnen laten voorschrijven door een arts.
- Wanneer moet u een arts raadplegen? Na elke koortsstuipen wordt een bezoek aan de arts aanbevolen.
Hoe herken je een koortsstuipen?
Bij een koortsstuipen trillen kinderen over hun hele lichaam, verkrampen hun spieren en is hun lichaam onnatuurlijk stijf en uitgerekt. Meestal wordt het hele lichaam aangetast, maar in sommige gevallen worden alleen individuele ledematen (bijvoorbeeld armen en benen) aangetast. Soms worden de armen en benen plotseling weer slap. Meestal draait het kind de ogen naar boven, heeft het verwijde pupillen of heeft het een vaste blik.
Sommige kinderen zijn bleek en hun huid wordt soms kortstondig blauw – vooral op het gezicht en rond de lippen. De ademhaling is vaak vertraagd en moeizaam. Tijdens het verloop van de stuiptrekking verliest het kind ook vaak het bewustzijn.
Typische symptomen van een koortsstuipen zijn:
- Koorts (lichaamstemperatuur boven 38.5 graden Celsius).
- Spiertrekkingen
- Verdraaide ogen
- Plotseling verlies van bewustzijn
- Bleke of blauw gekleurde huid
Afhankelijk van welke symptomen aanwezig zijn bij een koortsstuipen, wordt er onderscheid gemaakt tussen eenvoudige en gecompliceerde koortsstuipen:
Een eenvoudige of ongecompliceerde koortsstuipen duurt slechts drie tot vier minuten, met een maximum van vijftien minuten. Het beïnvloedt het hele lichaam en is meestal onschadelijk. Meestal is er geen verdere aanval in de eerste 24 uur na de eerste.
Complexe (gecompliceerde) koortsstuipen.
Een complexe of gecompliceerde koortsstuipen duren langer dan 15 minuten en kunnen binnen 24 uur terugkeren. Een gecompliceerde koortsstuipen zijn in ongeveer vier van de 100 gevallen het eerste teken van daaropvolgende epilepsie of een andere ziekte en moeten door een arts worden beoordeeld. Dit type koortsstuipen komt veel minder vaak voor.
Wat is het verloop van een koortsstuipen?
Hoe bedreigend een koortsstuip ook lijkt, het kind herstelt er meestal zeer snel van. Een eenvoudige koortsstuipen duurt slechts enkele seconden tot minuten (maximaal 15 minuten). De klachten verdwijnen meestal vanzelf weer.
Is een koortsstuip gevaarlijk?
Koortsstuipen zijn in de regel niet gevaarlijk en zeker niet dodelijk. Het is waar dat ouders meestal erg bang zijn als er een koortsstuipen optreden, vooral als het de eerste is. Ze vrezen voor het leven van het kind, omdat een koortsstuipen er vaak heel dramatisch uitzien. De overgrote meerderheid van de convulsies is echter ongecompliceerd en probleemloos. De prognose is meestal zeer goed.
Kinderen met koortsstuipen ontwikkelen zich net zo goed als kinderen zonder koortsstuipen. De stuiptrekkingen beschadigen de hersenen van het kind niet. Bij eenvoudige koortsstuipen loopt echter ongeveer één op de drie kinderen risico op herhaling. Zodra kinderen de leerplichtige leeftijd bereiken, stoppen de aanvallen meestal.
Raadpleeg in ieder geval na een koortsstuipen een arts om ernstige ziekten (bijvoorbeeld meningitis) uit te sluiten.
Welke complicaties kunnen optreden?
Gevolgschade aan de geestelijke of lichamelijke ontwikkeling van het kind is in de meeste gevallen niet te verwachten: kinderen ontwikkelen zich net zo normaal als kinderen zonder koortsstuipen.
In de meeste gevallen zijn de koortsstuipen voorbij tegen de tijd dat de ouders met hun kind in het ziekenhuis of de dokterspraktijk aankomen. Voor de zekerheid voeren artsen vervolgens enkele tests uit en sluiten andere oorzaken en complicaties uit.
Koortsstuipen en risico op epilepsie
In zeldzame gevallen ligt epilepsie achter de herhaalde aanvallen. Het risico op het ontwikkelen van epilepsie is bij kinderen groter, vooral als:
- de aanvallen komen voor vóór de leeftijd van negen maanden en er is een familiegeschiedenis van epilepsie.
- @ de stuiptrekkingen duren langer dan 15 minuten.
- het kind ontwikkelt zich zelfs vóór de aanval niet mentaal of fysiek in overeenstemming met zijn of haar leeftijd.
Zonder deze risicofactoren zal slechts ongeveer één procent epilepsie ontwikkelen na koortsstuipen.
Vooral als er voor het eerst een koortsstuipen optreden, is het belangrijkste om kalm te blijven en te voorkomen dat het kind zichzelf pijn doet door ongecontroleerde bewegingen. Neem hiervoor de volgende maatregelen in acht:
- Blijf bij het kind en blijf kalm.
- Controleer het bewustzijn en de ademhaling van het kind
- Bel zo snel mogelijk 911 (in Duitsland bel 112) of informeer een kinderarts (vooral als het de eerste koortsstuipen zijn).
- Maak de kleding van het kind los, zodat hij of zij vrij kan ademen.
- Haal harde voorwerpen uit de weg (zoals randen, scherpe hoeken) zodat het kind zichzelf niet bezeert.
- Houd het kind niet vast en schud het niet.
- Probeer de spiertrekkingen van het kind niet te onderdrukken of te voorkomen.
- Geef het kind geen eten of drinken (verstikkingsgevaar!).
- Stop geen voorwerpen in de mond van het kind, zelfs niet als het kind op zijn tong bijt.
- Kijk op de klok om te zien hoe lang de aanval duurt.
- Zodra de aanval voorbij is, plaatst u het kind in de stabiele zijligging.
- Meet vervolgens de lichaamstemperatuur van het kind.
Als het kind bewusteloos is en niet ademt, start dan onmiddellijk met reanimatie en bel 911!
Na de aanval is het belangrijk dat een arts het kind onderzoekt. Alleen op deze manier is het mogelijk om andere, ernstiger ziekten (bijvoorbeeld meningitis) met zekerheid uit te sluiten. Bovendien adviseren artsen dat een kind in het ziekenhuis wordt opgenomen tot ongeveer anderhalf jaar na de eerste koortsstuipen.
Mogelijke redenen voor ziekenhuisopname zijn onder meer:
Dit is de eerste koortsstuip van het kind.
- Het is een gecompliceerde koortsstuipen.
- De oorzaak van de aanval is onduidelijk (bijvoorbeeld vermoedelijke epilepsie).
Als het kind al meerdere keren koortsstuipen heeft gehad en de aanvallen langer dan een paar minuten duren, kan de arts een noodmedicijn voorschrijven dat de ouders thuis kunnen innemen. Dit is meestal een anticonvulsivum dat als een zetpil via de anus van het kind wordt toegediend. Uw kinderarts zal u precies vertellen hoe u dit moet gebruiken en hoe u het geneesmiddel moet bewaren.
Wat is een koortsstuip?
Een koortsstuip is een aanval die wordt veroorzaakt door een snelle stijging van de lichaamstemperatuur (meestal boven 38.5 graden Celsius). Koortsstuipen komen vaker voor, vooral bij jonge kinderen. Meestal lijkt een koortsstuipen bij kinderen beangstigend, maar is meestal onschadelijk.
Wie wordt in het bijzonder getroffen?
Erfelijke factoren spelen ook een rol: als koortsstuipen al in de familie voorkomen, neemt de kans toe dat het kind epileptische aanvallen krijgt.
Op latere leeftijd (zelfs bij volwassenen) zijn koortsstuipen zeldzaam maar mogelijk. Het is echter nog niet duidelijk waarom dit gebeurt.
Wat veroorzaakt een koortsstuipen?
Het is niet precies bekend waarom sommige kinderen gevoelig zijn voor convulsies als ze koorts hebben. Volgens de huidige kennis zijn de hersenen van mensen met koortsstuipen vatbaar voor reacties op koorts of een snelle stijging van de lichaamstemperatuur (meestal boven 38.5 graden Celsius) met aanvallen in een bepaald ontwikkelingsstadium. Artsen zijn van mening dat de hersenen van kinderen tussen de acht maanden en vier jaar bijzonder gevoelig zijn voor aanvallen.
Bij baby's komen koortsstuipen ook voor bij temperaturen zo laag als 38 graden Celsius.
Koortsstuipen komen vaak voor in de context van driedaagse koorts (infectie met het humaan herpesvirus type 6, HHV 6). Minder vaak zijn bacteriële infecties (bijvoorbeeld streptokokkenangina of urineweginfectie) verantwoordelijk voor koortsstuipen.
Of een koortsstuipen optreden, hangt vooral af van hoe snel de lichaamstemperatuur stijgt.
Slechts zeer zelden wordt koortsstuipen veroorzaakt door ernstige infecties zoals meningitis of longontsteking. Koortsstuipen kunnen ook optreden na vaccinaties (bijvoorbeeld tegen kinkhoest, mazelen, bof, rubella, polio, difterie of tetanus).
Of de koorts zelf of de koortsopwekkende infectie de aanval veroorzaakt, is nog niet volledig duidelijk. Artsen gaan ervan uit dat de aanleg voor koortsstuipen aangeboren is en daarom in sommige families in meerdere leden voorkomt.
Hoe kunnen koortsstuipen worden voorkomen?
Het is niet mogelijk om koortsstuipen volledig te voorkomen. Sommige ouders geven hun kinderen koortsverlagende medicijnen zodra de lichaamstemperatuur 38.5 graden Celsius bereikt. Ze hopen dat dit het kind zal beschermen tegen koortsstuipen. Er is echter geen wetenschappelijk bewijs dat dit een koortsstuipen voorkomt. Artsen raden daarom af om preventief koortsverlagende medicijnen te geven!
Gebruik koortsverlagende medicijnen alleen na overleg met uw kinderarts. Een “overtherapie” met koortsverlagende preparaten moet koste wat het kost worden vermeden!
Als het kind al een koortsstuipen heeft gehad, schrijven artsen soms noodmedicijnen voor (bijvoorbeeld anticonvulsiva) die de ouders mee naar huis kunnen nemen. Dien deze echter alleen toe als het kind daadwerkelijk koorts heeft en alleen zoals voorgeschreven door de arts. Het geven van de middelen als preventieve maatregel bij een infectie wordt afgeraden!
Koortsstuipen kunnen in zeer weinig gevallen worden voorkomen.
Na de eerste koortsstuipen moet een kind altijd grondig worden onderzocht door een arts. Er bestaan uitzonderingen als kinderen al meerdere koortsstuipen hebben gehad die gemakkelijk te behandelen waren en snel overgingen. Omdat bij elke nieuwe convulsie echter andere oorzaken mogelijk zijn, is het raadzaam altijd medisch advies in te winnen.
Bij een gecompliceerde koortsstuipen is het essentieel dat het kind grondig wordt onderzocht in het ziekenhuis. In de regel verblijven kinderen met een gecompliceerde koortsstuipen minimaal één nacht in het ziekenhuis om de exacte oorzaak op te helderen en het beloop te observeren.
Hoe stelt de dokter de diagnose?
De arts vraagt eerst aan de begeleidende personen (meestal de ouders) welke symptomen zich hebben voorgedaan, hoe lang de aanval heeft geduurd en welke delen van het lichaam zijn aangetast en in welke volgorde. Omdat een koortsstuipen zich manifesteren door typische symptomen (koorts plus toevallen), is het voor de arts meestal gemakkelijk om een diagnose te stellen.
Alleen als er ernstige ziekten worden vermoed, zoals hersenvliesontsteking, zal de arts verder onderzoek doen om de oorzaak op te helderen. Deze omvatten bijvoorbeeld bloedonderzoek of een onderzoek van het hersenvocht (lumbaalpunctie) om infecties uit te sluiten.
Epilepsie of andere neurologische aandoeningen kunnen worden gediagnosticeerd door het meten van de hersengolf (elektro-encefalografie, EEG). Beeldvormende onderzoeksprocedures zoals computertomografie (CT) of magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) maken de structuren van de hersenen zichtbaar om misvormingen of tumoren uit te sluiten als oorzaak van gecompliceerde koortsstuipen.
