Kort overzicht
- Wat is yersiniose? Infectie met Yersinia-bacteriën (meestal Yersinia enterocolitica, zeldzamer Yersinia pseudotuberculosis), wat een diarreeziekte veroorzaakt die meestal door voedsel wordt veroorzaakt.
- Hoe krijg je yersiniose? Meestal komt yersiniose voor door besmet rauw dierlijk voedsel; minder vaak brengen dieren de bacteriën over in direct contact met mensen.
- Behandeling: Als de ziekte ongecompliceerd is, behandeling van symptomen zoals braken en diarree, indien nodig toevoer van vocht en mineralen via een veneus infuus. Mensen met een verzwakt immuunsysteem en een ernstige ziekte krijgen voor de behandeling antibiotica (bijv. ciprofloxacine, ceftriaxon, cotrimoxazol).
- Symptomen: Meestal gastro-intestinale symptomen, vaak diarree, buikpijn, koorts, gezwollen lymfeklieren; bij kinderen lijkt een deel van de pijn op blindedarmontsteking; bij volwassenen omvatten de symptomen keelpijn en symptomen van een griepachtige infectie. In zeldzame gevallen treffen de ziekteverwekkers bij personen met een verzwakt immuunsysteem ook andere organen (bijv. lever, hart) of treedt bloedvergiftiging (sepsis) op. Vervolgziekten zijn mogelijk, zoals een speciale vorm van gewrichtsontsteking (reactieve artritis), een speciaal type huidontsteking (nodulair erytheem of erythema nodosum), prikkelbaredarmsyndroom.
- Diagnose: Detectie van Yersinia-bacteriën door laboratoriumonderzoek van ontlasting, bloed of, minder vaak, een weefselmonster van ontstoken lymfeklieren.
- Preventie: Neem de hygiëneregels in acht bij het omgaan met dierlijk voedsel, kook varkensvlees grondig, consumeer gepasteuriseerde zuivelproducten.
Wat is yersiniose?
Yersiniose is een infectie met de Yersinia-bacterie die meestal gastro-intestinale aandoeningen veroorzaakt. Yersinia-infectie is een zoönose: het verwijst naar een ziekte die overdraagbaar is van dieren op mensen. Samen met bacteriën zoals Salmonella en Campylobacter behoort Yersinia tot de meest voorkomende door voedsel overgedragen diarreepathogenen.
In de meeste gevallen raken mensen besmet via besmet rauw voedsel van dierlijke oorsprong. Vooral rauw varkensvlees, en in zeldzame gevallen andere dierlijke producten zoals rauwe melk, kunnen besmet zijn met de ziekteverwekker.
Meestal resulteert een infectie met Yersinia in gastro-intestinale aandoeningen met diarree. Bij mensen met een zwakker immuunsysteem (bijvoorbeeld als gevolg van een onderliggende ziekte, zuigelingen en jonge kinderen, ouderen) komen ook ernstigere ziekteverlopen voor. In deze gevallen beïnvloeden de bacteriën andere organen, zoals de lever of het hart.
Frequentie
Kinderen jonger dan vijf jaar hebben een grotere kans om yersiniose op te lopen dan oudere kinderen of volwassenen. Bovendien treft de infectie vaker mensen met een verzwakt immuunsysteem. Gevoelige groepen mensen zijn onder meer zwangere vrouwen, ouderen of mensen met een zwakker immuunsysteem als gevolg van een andere ziekte of bepaalde medicijnen (bijv. cortisone, immunosuppressiva).
Hoe krijg je yersiniose?
Meestal raken mensen besmet via dierlijk voedsel dat besmet is met Yersinia. Vooral varkens herbergen vaak de ziekteverwekker. Daarom is rauw of onvoldoende verhit varkensvlees (bijvoorbeeld gemalen varkensvlees, “varkensgehakt”) een belangrijke infectiebron. Slechte keukenhygiëne (bijvoorbeeld besmette handen, snijplanken of messen) bevordert ook de Yersinia-infectie.
Daarnaast zijn gevallen bekend van yersiniose veroorzaakt door besmette, niet-gepasteuriseerde melk (rauwe melk). In landen waar groenten en fruit in contact komen met dierlijke uitwerpselen (bijvoorbeeld door bemesting) bestaat ook het risico op besmetting met Yersinia. Dit gebeurt echter alleen als deze voedingsmiddelen rauw worden gegeten.
Bovendien is verontreinigd drinkwater een bron van infectie met de diarreeziekteverwekker.
Hoe zich te ontdoen van yersiniose?
De behandeling van yersiniose hangt voornamelijk af van de ernst van de ziekte. In de regel is het voldoende om de symptomen te behandelen. Omdat een Yersinia-infectie meestal gepaard gaat met diarree, verliezen getroffen personen vaak veel vocht en mineralen (elektrolyten). Hierdoor lopen vooral baby’s en jonge kinderen snel risico op uitdroging.
Patiënten die veel vocht verliezen, krijgen daarom infusen ter therapie. Via een veneus infuus krijgt het lichaam vocht en elektrolyten terug. Deze maatregelen zijn vaak voldoende voor de behandeling en de ziekte verdwijnt na één tot drie weken vanzelf.
Bij patiënten die zeer ernstig ziek zijn, last hebben van complicaties (bijvoorbeeld sepsis, aantasting van andere organen) of bij wie de ziekte niet vanzelf verbetert, dient de arts antibiotica toe, bijvoorbeeld met de werkzame stoffen ciprofloxacine, cotrimoxazol of ceftriaxon.
Als het verloop van de ziekte ongecompliceerd is, maken eenvoudige maatregelen zoals bedrust en het drinken van veel vocht (water, ongezoete kruidenthee) deel uit van de therapie.
Hoe herken ik yersiniose?
Symptomen
Typische symptomen van een Yersinia-infectie zijn ernstige, krampende buikpijn, koorts en diarree (waterig, soms bloederig) en braken. Bij oudere kinderen en adolescenten kunnen de darmlymfeklieren ontstoken raken. Als dat zo is, hebben ze meer kans op niet-specifieke buikpijn.
Sommige kinderen klagen over pijn in de rechter onderbuik, die aanvankelijk niet te onderscheiden is van de symptomen van blindedarmontsteking. Deze symptomen treden op omdat een specifiek deel van de dunne darm, gelegen nabij de appendix, ontstoken raakt.
Volwassenen met yersiniose hebben soms symptomen die lijken op een griepachtige infectie, bijvoorbeeld keelpijn, koorts en spierpijn.
Bij mensen met een verzwakt immuunsysteem zijn complicaties mogelijk, bijvoorbeeld als de yersinia andere organen aantast. Dan bestaat er bijvoorbeeld een risico op ophoping van pus in de lever (leverabces), ontsteking van de binnenwand van het hart (endocarditis) of bloedvergiftiging (sepsis).
Gevolgen ziekten
Een andere secundaire ziekte die alleen of parallel met reactieve artritis voorkomt, is het zogenaamde nodulaire erytheem (erythema nodosum). Dit is een huidziekte die zich manifesteert als een rode, nodulaire ontsteking in het gebied van de onderbenen.
Artsen merken ook op dat sommige mensen het prikkelbaredarmsyndroom ontwikkelen na yersiniose.
Oorzaken en risicofactoren
Yersiniose wordt veroorzaakt door bepaalde staafvormige bacteriën van het geslacht Yersinia. Er zijn veel verschillende Yersinia-soorten, maar slechts twee daarvan, Yersinia enterocolitica en Yersinia pseudotuberculosis, veroorzaken yersiniose bij de mens. Yersinia enterocolitica wordt aangetroffen bij varkens, runderen, schapen, geiten en honden – maar varkens spelen de belangrijkste rol als infectiebron.
Besmette dieren worden zelf niet ziek. De ziekteverwekkers worden zowel in de keelamandelen als in de lymfeklieren en darmen van besmette varkens aangetroffen en kunnen van daaruit tijdens het slachtproces op het vlees van het dier worden overgedragen.
Daarentegen wordt de soort Yersinia pseudotuberculosis vaker aangetroffen bij wilde dieren zoals vogels en kleine knaagdieren. Besmetting door contact met wilde dieren komt echter zelden voor.
Risicofactoren
Als de bacteriën tijdens het slachten op het vlees terechtkomen, blijven ze daar actief. Yersinia kan zich zelfs bij relatief lage koeltemperaturen van vier graden Celsius vermenigvuldigen. Als besmet vlees rauw of onvoldoende gekookt wordt gegeten, is de kans op yersiniose groot. De bacteriën kunnen ook worden “verspreid” naar ander voedsel door onjuiste keukenhygiëne.
Typische fouten bij de vleesbereiding kunnen zijn:
- Het bereiden van rauw vlees en voedsel bedoeld voor rauwe consumptie (bijv. groenten, salade) met hetzelfde keukengerei (zoals snijplanken of messen)
- Verontreiniging van keukenruimtes door opspattend water (bijv. afwassen van vlees).
Het risico om yersiniose op te lopen hangt ook af van hoeveel ziekteverwekkers een persoon heeft ingenomen en hoe sterk zijn afweermechanismen zijn.
Baby's en jonge kinderen lopen een groter risico om yersiniose op te lopen vanwege hun onvolgroeide immuunsysteem.
Bepaalde groepen mensen van wie de afweer is aangetast, lopen ook een groter risico op een ernstiger beloop van yersiniose. Deze omvatten:
- Zwangere vrouwen
- Oudere mensen
- Volwassenen met reeds bestaande aandoeningen (bijv. diabetes mellitus, levercirrose)
- Mensen die medicijnen gebruiken die het immuunsysteem verzwakken (zogenaamde immunosuppressiva, bijv. cortison).
Diagnostiek
De verkregen monsters worden in het laboratorium op verschillende manieren onderzocht op de ziekteverwekker.
Als de arts yersiniose constateert, moet hij of zij de ziekte melden bij de GGD (verplichte melding). Personen die werkzaam zijn in de voedselproductie of catering mogen niet werken totdat de klachten verdwenen zijn. Speciale hygiënische voorzorgsmaatregelen moeten ook in acht worden genomen gedurende de eerste vier weken nadat de symptomen zijn verdwenen.
het voorkomen
U kunt uzelf over het algemeen goed beschermen tegen Yersinia-besmetting door de volgende hygiënemaatregelen in de keuken en het huishouden in acht te nemen:
- Was je handen voordat je eten gaat bereiden.
- Maak al het keukengerei (bijv. messen, snijplanken) dat in contact is geweest met rauwe dierlijke producten grondig schoon voordat u het opnieuw gebruikt.
- Was vlees niet in de gootsteen – anders bestaat het risico dat opspattend water bacteriën naar de omgeving verspreidt.
- Ontdooi bevroren vlees in een aparte container. Zorg ervoor dat je het dooiwater op een hygiënische manier afvoert.
- Was groenten en fruit grondig voordat u ze eet.
- Houd huisdieren uit de buurt van de keuken.
- Maak de koelkast regelmatig schoon met geschikte producten (bijv. azijnreiniger).
- Vervang afwassponzen en vaatdoeken regelmatig of was ze op minimaal 60 °C.
- Zet bederfelijke levensmiddelen, zoals vlees, na het winkelen zo snel mogelijk in de koelkast.
- Bewaar vlees (inclusief vis) in de koelkast, gescheiden van andere producten, vooral groenten en salade.
- Bereid gemalen vlees dezelfde dag dat u het koopt.
- Ter bescherming tegen yersiniose moet varkensvlees altijd volledig worden gekookt. Ander vlees, vis, gevogelte en eieren kunnen ook ziekteverwekkers bevatten en moeten volledig gaar zijn.
- Kies voor gepasteuriseerde melk en zuivelproducten in plaats van rauwe melk. Als u rauwe melk gebruikt, verwarm deze dan vóór consumptie. Vooral voor zwangere vrouwen, zuigelingen en jonge kinderen vormt rauwe melk een risico op ernstige infecties.
