Kort overzicht
- Symptomen: Toenemende hoofdpijn en nekpijn, ernstige spierspanning (stijve nek), soms misselijkheid, duizeligheid, oorsuizen, concentratieproblemen en vermoeidheid, slikproblemen of pijnlijke kaakgewrichten, zelden complicaties zoals zenuw- of botbeschadiging.
- Oorzaken: Vaak als gevolg van een botsing met de auto, ongelukken tijdens vechtsporten, klimmen of paardrijden, zijn risicofactoren zwakke spieren in het nekgebied, reeds bestaande ziekten zoals hernia's of vernauwde zenuwkanalen, reuma.
- Diagnose: Arts controleert mobiliteit in het nekgebied, mogelijk beeldvormingsprocedures (röntgenfoto, MRI), soms neurologisch onderzoek, zeer zelden analyse van zenuwvloeistof of echografie van nekslagaders
- Preventie: In principe verminderen goed getrainde nek- en hoofdspieren de ernst van dergelijke verwondingen. Een goede voorlichting van de getroffen persoon over de doorgaans tijdelijke ongemakken helpt chronificatie te voorkomen en het genezingsproces te bevorderen.
Wat is een whiplash?
Als het hoofd op deze manier schokkerig wordt overstrekt, worden vooral de spieren en ligamenten in het gebied van de cervicale wervelkolom belast. Daarom is de medische term voor whiplash “cervicale wervelkolomvervorming”, soms lees je ook over een cervicale wervelkolomtrauma of een cervicale whiplash.
Whiplash is geen ongebruikelijke diagnose en is zelfs de meest voorkomende complicatie na auto-ongelukken. Getroffen mensen klagen meestal over hoofdpijn en nekpijn na een ongeval, en naast spierpijn en spanning zijn er nog verschillende andere symptomen mogelijk.
Wat zijn de symptomen van een whiplash?
Degenen die getroffen zijn door een whiplash melden ook algemene klachten zoals misselijkheid, duizeligheid, oorsuizen (tinnitus), concentratieproblemen, slikproblemen en pijnlijke kaakgewrichten, evenals vermoeidheid. Ook deze zijn doorgaans van tijdelijke aard.
Hoewel een whiplash onaangenaam is, is deze meestal onschadelijk. In zeldzame gevallen treden ernstigere symptomen op. Deze omvatten:
- Verlies van bewustzijn
- Geheugenverlies voor de periode onmiddellijk vóór of na het ongeval
- Ernstige misselijkheid met braken
- Schade aan de benige cervicale wervelkolom, vooral wervelfracturen
- Verwondingen aan het ruggenmerg, mogelijk dwarslaesie
- Visuele stoornissen als de interne halsslagader, een specifiek vat, beschadigd is
- Een gelijktijdig craniocerebraal trauma
Niettemin verdeelt een gemeenschappelijke internationale classificatie (Quebec-classificatie) whiplash-verwondingen in vier graden van ernst plus een graad nul waarbij er geen symptomen zijn. De hoogste graad omvat fracturen van de cervicale wervelkolom. Sommige deskundigen raden aan dit cijfer te elimineren.
Ziekteverloop en prognose
Over de duur van whiplash-blessures verschillen deskundigen van mening. In principe is het merendeel van de patiënten na enige tijd weer volledig klachtenvrij, de meesten al na enkele dagen tot weken.
Het is moeilijk te zeggen hoe hoog het aandeel chronische belopen is. Verschillende onderzoeken over dit onderwerp komen tot verschillende conclusies. De cijfers variëren van minder dan tien procent tot ruim 40 procent.
Oorzaken en risicofactoren
Veruit de meest voorkomende oorzaak van een whiplash is een impactongeval. De veiligheidsgordel houdt het bovenlichaam vast, maar niet het hoofd. Na het plotseling afremmen uit de aandrijving beweegt het hoofd dus ongeremd naar voren ten opzichte van het bovenlichaam. De spieren en ligamenten in het gebied van de cervicale wervelkolom onderscheppen de beweging, waardoor gedurende korte tijd grote krachten op deze structuren inwerken. Blessures zijn het gevolg.
Als de symptomen van een whiplash-blessure chronisch worden, speelt de perceptie en verwerking van pijn door het individu vaak een rol. Waarom de pijn bij sommige mensen meer uitgesproken en/of langer aanhoudt, kan vaak niet alleen door fysieke oorzaken worden verklaard.
Onderzoeken en diagnose
Wanneer een patiënt zich bij de arts meldt met de typische whiplashklachten, vraagt de arts eerst of de klachten zijn voorafgegaan door een ongeval en hoe het ongeval heeft kunnen ontstaan. In de regel biedt het antwoord al de diagnose. Ook wil hij weten hoe hevig de pijn is en of er nog andere klachten zijn.
Fysiek onderzoek
Tijdens het lichamelijk onderzoek tikt de arts voorzichtig op de wervelkolom. Als er botbreuken of verstuikingen zijn, zal dit meer pijn veroorzaken. Als dit niet het geval is, beweegt hij ook het hoofd van de patiënt alle kanten op en observeert welke bewegingen beperkt of pijnlijk zijn.
Bij vermoeden van letsel aan het zenuwstelsel raadpleegt de behandelend arts een neuroloog. De neuroloog gebruikt speciale onderzoeken om de mogelijke zenuwlaesies nauwkeuriger vast te stellen. Hiertoe behoren bijvoorbeeld metingen van de zenuwgeleidingssnelheid (NLG) of elektrische activiteit in de spieren (elektromyogram, EMG).
Alleen in bijzondere uitzonderlijke gevallen is verder onderzoek nodig, bijvoorbeeld van het hersenvocht (CSV) of een echografie van de grote nekslagaders.
Naast het grondige lichamelijk onderzoek is het net zo belangrijk dat de arts rekening houdt met de psychologische aspecten van het opgelopen letsel. Wordt het ongeval als traumatisch ervaren of is bij de getroffene een acute stressreactie herkenbaar? Deze factoren vergroten de kans op aanhoudende klachten. Zorgvuldige uitleg is belangrijk om de angst van de patiënt voor ernstig letsel of negatieve verwachtingen weg te nemen.
In principe vermijdt de arts overdiagnose, dat wil zeggen herkenbaar overbodige onderzoeken, om de patiënt niet onnodig psychologisch te belasten en een gunstig spontaan beloop te bevorderen.
Hoe wordt een whiplash behandeld?
Om spanning en een stijve nek tegen te gaan, moet de patiënt ook gerichte losmaakoefeningen uitvoeren en zijn hoofd actief bewegen. Vanuit medisch oogpunt is een nekbrace niet aan te raden.
Mogelijke complicaties van een whiplash, zoals bot- of zenuwletsels, vereisen een speciale – vaak chirurgische – behandeling. Zolang na een ongeval onduidelijk is of er sprake is van ernstiger letsel, moet de getroffen persoon altijd zijn hoofd stil houden.
Bij langdurige pijn veroorzaakt door een whiplash wordt het behandelconcept uitgebreid. Er zijn psychosomatische praktijken en klinieken die gespecialiseerd zijn in chronische pijnpatiënten en de behandeling van langdurige, complexe klachten. Naast aanvullende pijntherapie met antidepressiva kunnen speciale gedrags- en fysiotherapieën helpen de pijn te verlichten.
Kan een whiplash worden voorkomen?
Om te voorkomen dat de ziekte chronisch wordt, is het belangrijk dat de arts goede voorlichting geeft. Als de getroffen persoon weet dat de symptomen meestal snel verdwijnen, heeft dit vaak een positief effect op het verloop van de ziekte.
