Kort overzicht
- Symptomen: drukpijn, zwelling en blauwe plekken (als bloedvaten beschadigd zijn), loopproblemen.
- Behandeling: Acute behandeling volgens de PECH-regel (rust, ijs, compressie, elevatie), conservatieve behandeling met fysiotherapie, operatie.
- Beloop en prognose: Bij vroege behandeling en zorgvuldige training meestal goed, bij niet-behandeling en in ernstige gevallen vaak late gevolgen zoals instabiliteit in het gewricht.
- Onderzoek en diagnose: palpatie en gewrichtsfunctietesten, röntgen- en echografie, magnetische resonantie beeldvorming (MRI) of computertomografie (CT).
- Oorzaken en risicofactoren: naar binnen draaien van de voet bij sport- of verkeersongevallen; risicofactoren zijn onder meer bepaalde sporten met hoge belasting van de enkel en abrupte richtingsveranderingen, evenals onvoldoende training en eerdere blessures
- Preventie: Voldoende opwarmen vóór het sporten, spiertraining, ondersteunende bandages of tapes, geschikt en plat schoeisel (voor sportschoenen met hoge schacht).
Wat is een gescheurd lateraal ligament?
Bij een gescheurd lateraal ligament (laterale ligamentruptuur) is het ligament dat aan de buitenkant van een gewricht ligt gedeeltelijk (bandscheur) of volledig gescheurd. Deze vorm van ligamentscheuring komt vooral voor in het bovenste enkelgewricht en is hier een van de meest voorkomende sportblessures. De laterale ligamenten zijn betrokken bij ongeveer 85 procent van de enkel- of enkelgewrichtsblessures.
Op de knie zit bijvoorbeeld ook een uitwendig ligament dat soms scheurt bij blessures of vallen, maar dit komt veel minder vaak voor.
Vrouwen hebben vaker last van een gescheurde externe ligament van de voet dan mannen. Terwijl bij jonge mensen de buitenste enkelbandscheur vaak geïsoleerd voorkomt, gaat deze bij oudere mensen vaak gepaard met een fractuur van de buitenste enkel (het opgezwollen onderste uiteinde van de fibula). Bij kinderen bevinden de verwondingen zich vooral in het gebied van de groeischijf van het bot.
Anatomie – Extern ligament van de enkel
De belangrijkste functie van het bovenste enkelgewricht (OSG) is het omhoog en omlaag brengen van de voorvoet. Verschillende ligamenten stabiliseren het gewricht, inclusief het externe ligament (ligamentum collaterale laterale). Deze bestaat uit drie verschillende ligamentdelen:
- Ligamentum talofibulare anterius: verbindt de voorste rand van de laterale malleolus met de talus (een van de tarsale botten)
- Ligamentum talofibulare posterius: verbindt de binnenkant van de laterale malleolus met het talusbot
- Ligamentum calcaneofibulare: verbindt de buitenste enkel met de calcaneus
Bij een externe ligamentscheuring wordt het zwakke talofibulare anterius ligament het vaakst aangetast. In ongeveer 20 procent van de gevallen scheurt dit ligament, evenals het calcaneofibulare ligament. De sterkste van de drie ligamenten, het ligamentum talofibulare posterius, scheurt slechts zelden. Alle drie de ligamenten scheuren alleen bij sterke kracht.
Hoe herken je een gescheurde laterale collaterale ligament?
De getroffenen ervaren een gescheurd lateraal ligament in de bovenste enkel soms als een voelbare scheur. Vaak is het niet meer mogelijk om met de geblesseerde voet te stappen, wat gepaard gaat met loopproblemen. Soms loopt de getroffen persoon alleen maar mank. Er ontstaat ernstige zwelling ter hoogte van het enkelgewricht. Het gebied van het gescheurde ligament is pijnlijk door druk. Als ook kleinere bloedvaten gewond raken, wordt het gebied blauwachtig en ontstaat er een hematoom.
Wat is de therapie voor een gescheurd lateraal collateraal ligament?
In de meeste gevallen is het niet nodig om een gescheurde buitenste ligament te opereren. Het is aangetoond dat zelfs bij veel ernstigere verwondingen aan het externe ligamentapparaat zonder operatie een functioneel goed resultaat kan worden bereikt.
Onmiddellijke actie
De acute maatregelen bij een gescheurd lateraal collateraal ligament zijn gebaseerd op de PECH-regel (rust, ijs, compressie, elevatie): Het beste is om de sportactiviteit te onderbreken, de enkel op te tillen, af te koelen (bijvoorbeeld met ijs of koud water) en een behandeling toe te passen. een drukverband (tegen het ontstaan van zwelling). Indien nodig kunnen pijnstillers zoals ibuprofen helpen tegen de pijn.
Conservatieve therapie
In de regel wordt de functionele behandeling uitgevoerd met een speciale orthese (enkelspalk), die de getroffen persoon idealiter maximaal zes weken draagt. Het voorkomt een hernieuwde verdraaiing van de enkel. In de eerste week is het raadzaam de voet volledig te ontlasten (met behulp van onderarmkrukken); Dit wordt – afhankelijk van de pijn – gevolgd door een geleidelijke toename van de belasting. Als de ligamentruptuur niet erg ernstig is, is stabilisatie met een stevig verband in plaats van een spalk vaak voldoende.
Taping is in het begin van de behandeling meestal niet voldoende, maar kan gedurende het verloop wel ondersteunend werken. Het wordt aanbevolen dat gebruikers met zoveel mogelijk ervaring de tapes aanbrengen. Sommige mensen ervaren huidirritatie door de tapes, daarom zijn ze vaak slechts geschikt voor een beperkte behandelperiode.
Consistente immobilisatie is vrijwel alleen nodig bij aanzienlijke pijn. Een gipsspalk wordt slechts zelden en slechts enkele dagen gebruikt. Daarna is de beschreven bescherming tegen hernieuwd torderen met spalken meestal voldoende.
Werking
Slechts in enkele gevallen moet een gescheurde laterale ligament operatief worden behandeld. In de volgende situaties zou de arts een operatie overwegen:
- Externe ligamentscheur van alle drie de ligamenten
- Extra kraakbeen-/botschade
- Volledige instabiliteit van het gewricht
- Asafwijking van het gewricht
- Ernstige gevallen van chronische instabiliteit
- Falen van conservatieve therapie
- Externe ligamentruptuur bij professionele atleten
Afhankelijk van de ernst van de ligamentruptuur zijn er verschillende chirurgische ingrepen om de (een) gescheurde ligament te behandelen. Het ligament kan worden gehecht (in het geval van een centrale ruptuur) of de arts past een ligamentvervanging toe door een deel van een pees uit het lichaam in te brengen. Als het ligament dicht bij het bot wordt gescheurd, probeert de arts het meestal weer tot op het bot te fixeren (herplaatsing).
De voordelen van chirurgische interventie zijn een lager herhalingspercentage van de externe ligamentscheur en een vermindering van de gewrichtsinstabiliteit. Zelfs bij deze ogenschijnlijk kleine ingreep bestaat er echter enig chirurgisch risico.
Na een operatie immobiliseert de arts het enkelgewricht meestal gedurende één tot twee weken in een spalk. Daarna volgt functionele nazorg, ook met een orthese of een zogenaamde stabiliserende schoen. In totaal duurt de revalidatie ongeveer drie tot vier maanden.
Fysiotherapie
Ongeacht het type behandeling adviseren deskundigen om vroegtijdig met fysiotherapeutische maatregelen te beginnen na een gescheurd lateraal collateraal ligament. Het doel is om de spieren in het enkelgebied te versterken om het gewricht beter te stabiliseren. Evenwichtstraining (bijvoorbeeld op het wiebelbord) is ook nuttig. Tijdens de training wordt de belasting verhoogd totdat de pijnvrije volledige belasting is bereikt. Ondersteunende verbanden vergemakkelijken meestal de training en later de terugkeer naar de sport.
Hoe lang duurt het om te genezen van een gescheurd lateraal collateraal ligament?
Er zijn zelden complicaties na een externe ligamentscheur. De prognose is meestal zeer goed. In de regel schrijft de arts na een externe ligamentruptuur een fysiotherapiebehandeling voor om de genezing te bevorderen. De revalidatieperiode bedraagt ongeveer vier tot twaalf weken, afhankelijk van de ernst van de ruptuur en het type therapie. De natuurlijke herstelprocessen in het weefsel duren soms wel een jaar.
De duur van de genezing hangt af van de algemene gezondheidstoestand van het individu en van het soort inspannende activiteit en kan daarom niet precies worden bepaald. Deskundigen adviseren de getroffenen om ongeveer de eerste twee maanden na het scheuren van het laterale collaterale ligament niet te sporten, vooral degenen die bijzondere druk uitoefenen op de laterale collaterale ligamenten. Resterende symptomen zoals neiging tot zwelling kunnen in sommige gevallen enkele maanden aanhouden, maar verdwijnen meestal volledig.
In zeldzame gevallen wordt een gescheurd lateraal collateraal ligament gevolgd door gewrichtsstijfheid of langdurige gewrichtsslijtage (artrose). Als de initiële pijn niet afneemt, moet een enkelimpingement of een (over het hoofd geziene) schuiffractuur worden overwogen. Impingement houdt in dat zachte weefsels, zoals ligamenten, bekneld raken.
Binnen een jaar na het letsel is er ongeveer tweemaal zoveel kans op een recidief van een gescheurd lateraal collateraal ligament vergeleken met de gemiddelde bevolking. Instabiliteit kan soms worden gecorrigeerd met consistente fysiotherapie. In maximaal 40 procent van de gevallen blijft er sprake van mechanische instabiliteit, waardoor een operatie noodzakelijk is.
Hoe diagnosticeer je een gescheurd lateraal collateraal ligament?
Bij vermoeden van een gescheurde laterale collaterale ligament zijn orthopedisten, traumachirurgen of sportartsen de aangewezen contactpersonen. Eerst praat de arts met de patiënt om belangrijke informatie te verkrijgen over de symptomen en het verloop van het letsel. Hiervoor stelt hij onder meer de volgende vragen:
- Hoe is het letsel ontstaan?
- Waar is de pijn gelokaliseerd?
- Kunt u nog op de aangedane voet staan?
- Moest u stoppen met de activiteit die u vóór het letsel deed?
- Heeft u al een blessure aan deze voet gehad?
Vervolgens onderzoekt de arts de aangedane voet gedetailleerd. Zoals bij elke blessure controleert hij eerst of de doorbloeding, motoriek en gevoeligheid van de voet intact zijn. Bij een gescheurd lateraal collateraal ligament zijn meestal al tijdens het onderzoek een duidelijke zwelling en een hematoom aan het enkelgewricht merkbaar.
Een slechte uitlijning van de voet duidt vaak op een benig letsel. Bij een scheur in de buitenband van de zool zijn echter ook afwijkingen van de gewrichtspositie mogelijk.
Als de patiënt bij het palperen van de voet drukpijn onder de buitenste enkel voelt, duidt dit op een gescheurd buitenste ligament. Een drukpijn op botpunten duidt daarentegen op een botbreuk.
De combinatie van drukpijn en hematoom maakt een blessure aan de buitenste ligamenten al zeer waarschijnlijk.
Speciale tests controleren de functie van het buitenste ligament. Om de stabiliteit van het bovenste enkelgewricht te testen, wordt de zogenaamde ladetest gebruikt. Om dit te doen, probeert de arts de voet naar voren te duwen met de knie gebogen en het scheenbeen gefixeerd. Op deze manier kan instabiliteit worden bepaald in een vergelijking van links naar rechts (vooruitgang van de talus). Een andere test is de inversiestresstest, die wordt gebruikt om een scheur in het calcaneofibulaire ligament te detecteren.
Bij een gescheurde laterale band kan het enkelgewricht vaak lateraal geopend worden, met een verhoogde O-positie ten opzichte van het niet-gewonde enkelgewricht aan de andere voet.
Omdat er in de voet een verscheidenheid aan spieren, pezen en ligamenten aanwezig is, wordt bij het externe ligamentonderzoek ook rekening gehouden met alternatieve diagnoses, zoals een scheur in de achillespees.
Imaging
Beeldvorming is niet altijd nodig. Een röntgenonderzoek maakt bijvoorbeeld duidelijk of er naast de buitenste ligamentscheur ook botletsels zijn (zoals een benige ligamentscheur). Soms maakt de arts zogenaamde vastgehouden beelden. In dit geval fixeert hij de voet in een bepaalde positie om de opening van het bovenste enkelgewricht te onderzoeken en indirect een gescheurd lateraal ligament te detecteren.
Een echografisch onderzoek (echografie) is bijzonder geschikt om de stabiliteit van het enkelgewricht te controleren. Artsen gebruiken deze techniek meestal alleen in individuele gevallen.
Voor verdere diagnose wordt soms gebruik gemaakt van een computertomografie (CT) of een magnetische resonantiebeeldvorming (MRI), hoewel deze procedures slechts in bepaalde gevallen en minder vaak worden toegepast. Een MRI-onderzoek is echter bijzonder goed in het identificeren van een gescheurd lateraal collateraal ligament en andere verwondingen, vooral die aan het bindweefsel.
Wat veroorzaakt een scheur in het buitenste ligament?
Een gescheurd lateraal collateraal ligament ontstaat wanneer de voet naar buiten draait, bijvoorbeeld tijdens lopen of rennen. In het dagelijks leven vergroten oneffen of gladde grond, trappen of stoepranden het risico dat u uw voet verdraait en uzelf verwondt.
Atleten verdraaien meestal hun enkels als gevolg van ongecontroleerde bewegingen, bij een botsing met een tegenstander of bij het landen na een sprong. Het risico op een gescheurde laterale collaterale ligament is vooral groot bij sporten met frequente richtingsveranderingen, korte sprints en snelle stopbewegingen, bijvoorbeeld bij voetbal, tennis en volleybal. Ook bestaat er een verhoogd risico dat de voet tijdens het skateboarden of balletdansen zo ernstig wordt verstuikt dat het ligament scheurt.
Risicofactoren voor een externe ligamentscheur zijn onder meer een slechte trainingsconditie, zwakke spieren, contracturen of verkorting van spieren, pezen of het gewrichtskapsel. Zenuwbeschadiging die resulteert in een slechte perceptie van de voet- en gewrichtspositie verhoogt ook het risico op een externe ligamentscheur. Gebrek aan ervaring met het beoefenen van een sport vormt een risico, maar tegelijkertijd lopen topsporters een bijzonder risico. Overgewicht en hoge hakken bevorderen ook een scheur in de buitenste ligamenten.
In zeldzame gevallen treden naast het gescheurde ligament ook verwondingen aan bot of kraakbeen op.
Kan een gescheurde laterale ligament worden vermeden?
Artsen raden aan dat atleten voldoende opwarmen voordat ze gaan trainen om een gescheurd lateraal collateraal ligament te voorkomen. Vermijd eenzijdige stress. Compenserende gymnastiek of een evenwichtssport helpt bij het opbouwen van ondersteunende spieren (vooral rond de enkel). Voor degenen die gevoelig zijn voor het verdraaien en scheuren van ligamenten, kunnen sportverbanden of tapes de enkels helpen ondersteunen. Schoenen met een stevige hoge schacht beschermen ook tegen een scheur aan de buitenste band.
Vermijd schoenen met zeer hoge hakken of draag ze niet gedurende langere tijd. Anders zullen de ligamenten op de lange termijn korter worden en sneller scheuren onder stress.
