Kort overzicht
- Symptomen: Meestal eenzijdige roodheid en zwelling in het onderste gedeelte van de schaamlippen of de vaginale ingang, toenemende uitstulping van de schaamlippen, gevoeligheid, pijn bij zitten en lopen, beperkte algemene toestand
- Behandeling: zitbaden, pijnstillers, voor abcessen die niet wegvloeien, chirurgische opening en plaatsing van een drain, antibioticatherapie voor terugkerende Bartholin-abcessen, geen behandeling voor asymptomatische Bartholin-cyste
- Oorzaken en risicofactoren: Verstopping van de uitscheidingskanalen van de Bartholin-klieren (bijv. als gevolg van geboorteletsels, episiotomie, andere genitale verwondingen), infectie van de opgehoopte secretie met bacteriën, infectie van een bestaande Bartholin-cyste, zelden: Gevolg van een infectie met seksueel overdraagbare aandoeningen (chlamydia, gonorroe)
- Onderzoek en diagnose: De arts herkent bartholinitis aan de hand van de symptomen en het typische uiterlijk. Onder bepaalde omstandigheden wordt de ziekteverwekker bepaald uit de afscheidingen van de ontstoken klier en zijn seksueel overdraagbare aandoeningen uitgesloten.
- Preventie: Geen specifieke preventiemaatregelen bekend, draag comfortabele, niet te nauwsluitende broeken, gebruik condooms ter bescherming tegen seksueel overdraagbare aandoeningen
Bartholinitis: symptomen
Bartholinitis veroorzaakt roodheid en zwelling (meestal aan één kant) in het onderste derde deel van een van de kleine schaamlippen en de grote schaamlippen. Deze zwelling kan de grootte van een kippenei of zelfs een tennisbal bereiken en is zeer (druk)pijnlijk. Veel patiënten klagen ook over pijn tijdens het zitten of lopen. Geslachtsgemeenschap is pijnlijk of niet mogelijk vanwege de pijn. Soms treedt koorts op en voelen de getroffen vrouwen zich zwak en uitgeput.
Bartholinitis: behandeling
Bartholinitis geneest zelden vanzelf. Het is ook niet raadzaam om bartholinitis zelf te behandelen. Om ervoor te zorgen dat de symptomen snel verbeteren, is het belangrijk dat bartholinitis en bartholinabcessen door een arts worden behandeld.
Bartholinitis: conservatieve behandeling
Behandeling met antibiotica is vooral geïndiceerd als de bartholinitis werd veroorzaakt door gonokokken – de ziekteverwekkers die de seksueel overdraagbare ziekte gonorroe veroorzaken.
Bartholinitis: chirurgische behandeling
Chirurgische behandeling is noodzakelijk in gevorderde stadia van bartholinitis, dat wil zeggen wanneer de ontsteking heeft geleid tot een ophoping van pus (bartholinabces) of een cyste die ongemak veroorzaakt. Bij bartholinitis is in de regel een operatie nodig als de afscheiding of de pus niet wegvloeit. Om drainage mogelijk te maken, snijdt de arts het uitscheidingskanaal open. Er wordt een katheter ingebracht om ervoor te zorgen dat de pus blijft wegvloeien. Deze procedure wordt uitgevoerd onder plaatselijke verdoving. In sommige gevallen voert de arts ook een zogenaamde marsupialisatie uit: hierbij wordt het uitscheidingskanaal geopend en de kanaalwanden aan de randen van de huid gehecht. Hierdoor blijft het kanaal open en stroomt de inhoud ongehinderd naar buiten. Deze procedure wordt uitgevoerd onder algemene anesthesie.
Als bartholinitis ondanks behandeling terugkeert, wordt meestal de gehele klier verwijderd (uitroeiing).
Bartholinitis: oorzaken en risicofactoren
In de meeste gevallen ontwikkelt bartholinitis zich op basis van de cyste van Bartholin. De aangetaste klier van Bartholin is gezwollen als gevolg van een opeenhoping van klierafscheidingen, maar is aanvankelijk niet ontstoken. Bacteriën vermenigvuldigen zich goed in de verstopte afscheiding, wat vervolgens tot ontstekingen leidt.
In zeldzamere gevallen ontwikkelt bartholinitis zich direct als gevolg van een infectie met pathogene bacteriën die vanuit de vaginale vestibule het uitscheidingskanaal van de Bartholin-klier zijn binnengedrongen.
Bartholinitis: beschrijving
Bij Bartholinitis is het uitscheidingskanaal van een van de twee Bartholin-klieren (Glandulae vestibulares majores) ontstoken; de klier zelf wordt zelden aangetast.
De Bartholin-klieren zijn geslachtsklieren ter grootte van een erwt naast de vaginale ingang. Tijdens geslachtsgemeenschap scheiden ze een heldere, lichtgekleurde afscheiding af die de vaginale vestibule bevochtigt en zo de wrijving tijdens penetratie vermindert. De kanalen van de twee klieren openen naar buiten aan de binnenkant van de kleine schaamlippen.
Bartholinitis is de meest voorkomende oorzaak van zwelling in de schaamstreek. De aandoening komt voor bij volwassen vrouwen van alle leeftijden, maar ontwikkelt zich vooral bij seksueel actieve vrouwen tussen de 20 en 29 jaar. Ongeveer twee tot drie op de honderd vrouwen krijgen ooit in hun leven bartholinitis.
Bartholinitis: onderzoek en diagnose
- Aan welke symptomen heeft u last?
- Wanneer merkte u de zwelling op?
- Heeft u ooit eerder een dergelijke zwelling of bewezen bartholinitis gehad?
De arts zal dan de zwelling onderzoeken. Hij zal dit voorzichtig doen, omdat de zwelling veroorzaakt door bartholinitis erg pijnlijk is. De beoordeling en het onderzoek, samen met de medische geschiedenis, zijn meestal voldoende om de diagnose bartholinitis te stellen.
Als er een vermoeden bestaat dat de ontsteking wordt veroorzaakt door gonokokken of chlamydia, neemt de arts een uitstrijkje uit het vaginale en urethrale gebied en laat dit in het laboratorium testen op deze ziektekiemen.
Bartholinitis: verloop van de ziekte en prognose
Als het weefsel van de ontstoken klier blijft zwellen, bestaat het risico dat het uitscheidingskanaal van de aangetaste Bartholin-klier sluit. De afscheiding die nog steeds door de klier wordt geproduceerd, stroomt dan niet meer naar buiten. Als er bacteriën in de afscheiding zitten, vormt zich pus en verzamelt zich in het geblokkeerde kanaal. Artsen spreken dan van empyeem. In zeldzamere gevallen treedt etterig smelten van het omringende weefsel op: er vormt zich een nieuwe holte waarin de pus zich verzamelt. Het resultaat is een abces van Bartholin.
Bartholinitis: preventie
Er is geen specifieke maatregel om bartholinitis te voorkomen. Het dragen van comfortabel, niet te strak ondergoed en broeken is echter gunstig voor een gezond huidklimaat in het genitale gebied. Om te voorkomen dat de ontsteking van de Bartholin-klier verergert, is het raadzaam om bij vermoeden zo snel mogelijk een arts te raadplegen. Een passende behandeling kan ook het risico op herhaling van bartholinitis verminderen.
Ziekteverwekkers van seksueel overdraagbare aandoeningen zoals gonorroe of chlamydia zijn minder vaak betrokken bij de ontwikkeling van bartholinitis. Het gebruik van condooms vermindert het risico op infectie met seksueel overdraagbare aandoeningen drastisch. Regelmatige controles bij de gynaecoloog helpen ook om niet-opgemerkte infecties of ziekten op te sporen en in een vroeg stadium te behandelen.