Kort overzicht
- Behandeling: Afhankelijk van de klachten, voornamelijk door middel van fysiotherapie of bepaalde buikspieroefeningen; operatie mogelijk bij klachten, veel lijden of aanwezigheid van een echte hernia van de buikwand (ventrale hernia)
- Oorzaken en risicofactoren: verwijding van de lange peesstroken in het midden van de buik met meer dan twee centimeter, meestal verworven oorzaken (obesitas, zwangerschap), minder vaak aangeboren oorzaken; risicofactoren: Toename van de buikomtrek als gevolg van obesitas en voor/tijdens zwangerschap(pen), krachttraining, chronische obstipatie
- Symptomen: soms zichtbare en voelbare uitstulping onder spanning, esthetisch ongemak, soms hevige rugpijn met toenemende verdunning, ook merkbaar in de billen en heupen tijdens fysieke inspanning, zwakte van de bekkenbodem soms met urine-incontinentie, herniavorming mogelijk met verhoogde verdunning ter hoogte van de linea alba
- Diagnose: Medisch consult (medische anamnese), lichamelijk onderzoek met palpatie liggend met gespannen buikspieren, visuele diagnose van “bulgevorming”, mate van progressie zichtbaar met echografie
Wat is een rectusdiastasis?
Artsen spreken van een rectusdiastase als een voelbare opening in de buikwand, een verwijding van de zogenaamde linea alba met ruim twee centimeter. De linea alba is een verticale bindweefselhechting op de buik. Als er sprake is van een verwijding wijken de rechter en linker rechte buikspieren af naar de zijkant en blijft er een voelbare opening over.
De linea alba is normaal gesproken één tot twee centimeter breed en wordt veroorzaakt door de verstrengeling van bindweefselstructuren van de rechte buikspieren, die het oppervlak van de voorbuik bedekken. Rectus diastasis is geen echte hernia, ook al lijkt het op een hernia bij het staan of als er door het uitsteeksel een verhoogde druk in de buikholte ontstaat.
De rectusdiastasis is meestal het meest uitgesproken in het gebied van de navel en is tussen de één en tien centimeter lang. Soms strekt het zich uit van de ribbenboog tot het schaambeen.
Als de buikspieren zwak zijn, is het mogelijk dat de spierstrengen meer dan een handbreedte uit elkaar liggen. Hierdoor wordt de vasthoud-, ondersteunings- en draagfunctie van de spieren aangetast. In dit geval blijft er, ondanks gewichtsverlies, na de zwangerschap een uitsteeksel op de voorste buikwand achter.
Bij mannen is de rectusdiastasis meestal beperkt tot het gebied boven de navel.
Hoe wordt rectusdiastase behandeld?
Om rectusdiastasis te corrigeren, is de eerste stap het trainen van de buikspieren. Indien nodig zal de arts gewichtsvermindering aanbevelen als u overgewicht heeft. Als er nauwelijks klachten zijn, stellen artsen zelden een operatie voor. Een operatie voor rectusdiastasis is in de meeste gevallen niet nodig, omdat vooral rectusdiastasis na de zwangerschap vanzelf verdwijnt en met fysiotherapie kan worden behandeld.
In sommige gevallen leidt rectusdiastase echter tot lichamelijke of psychische klachten of treden er complicaties zoals een hernia op, in welk geval artsen een operatie adviseren. Als er sprake is van overtollig huidweefsel, maakt meestal een plastisch chirurg deel uit van het chirurgische team.
Hoe wordt een rectusdiastasisoperatie uitgevoerd?
De chirurg brengt interne hechtingen aan om de buikspieren in de juiste positie te fixeren. Artsen stabiliseren de buikwand bovendien met plastic gaas. Door de minimale weefselschade tijdens deze endoscopische ingreep is de herstelperiode na de operatie korter.
Na een rectusdiastasisoperatie draagt de patiënt gedurende ongeveer zes weken gewoonlijk een elastisch buikverband dat de buik samendrukt, en een speciaal compressiekledingstuk. Zware fysieke activiteit en sport (buikspieroefeningen) moeten gedurende ongeveer vier tot zes weken worden vermeden.
Zolang de rectusdiastasis voor de arts voelbaar is, is het van belang de rechte buikspieren (nog) niet te belasten of te belasten. Hierdoor wordt voorkomen dat de rectusdiastasis groter wordt.
In het dagelijks leven betekent dit bijvoorbeeld dat u ervoor moet zorgen dat u alleen opstaat vanuit een liggende positie op uw zij. Om dit te doen, rolt u eerst op uw zij en ondersteunt u vervolgens zijdelings met uw arm om rechtop te kunnen zitten.
Fysiotherapie oefeningen
Het is mogelijk om kort (= enkele dagen) na een spontane bevalling te beginnen met sporten of na een iets langere periode (= enkele weken) na een keizersnede. Bij gerichte en regelmatige oefensessies neemt de rectusdiastasis af en is deze meestal slechts één centimeter breed.
Zelfs rectusdiastase die al enkele jaren bestaat, kan door bepaalde oefeningen positief worden beïnvloed.
Wanneer kan rectusdiastase optreden?
Rectusdiastasis komt vooral voor bij zwangere vrouwen. De meeste rectusdiastasen worden verworven; aangeboren risicofactoren spelen zelden een rol.
Verworven rectusdiastasis
Zwangerschap is een typische trigger voor rectusdiastasis. Tijdens de zwangerschap strekken de buikspieren zich uit door het groeiende kindje in de baarmoeder en verliezen daardoor hun spanning.
Bovendien heeft het zwangerschapshormoon relaxine een ontspannende werking en bevordert het het uitrekken van de linea alba. Rectusdiastasis komt vaak voor in het laatste trimester van de zwangerschap, wanneer de buik groter wordt. Om te voorkomen dat de buik extra wordt belast, is het voor zwangere vrouwen raadzaam om bijvoorbeeld geen zware voorwerpen op te tillen.
Herhaalde zwangerschappen of meerlingzwangerschappen verhogen het risico op rectusdiastasis.
Congenitale rectusdiastasis
Rectus diastasis heeft zelden aangeboren oorzaken. In dergelijke gevallen lopen de buikspieren niet parallel maar divergeren naar boven. De linea alba wordt breder, waardoor de buikwand kan uitpuilen.
Rectusdiastase bij pasgeborenen
Rectusdiastasis komt ook voor bij pasgeborenen en zuigelingen, omdat de afstand tussen de twee rechte buikspieren relatief groot is. De rectusdiastasis verdwijnt echter weer zodra kinderen gaan lopen. Een operatie is meestal niet nodig.
Welke symptomen veroorzaakt rectusdiastasis?
Rectus diastasis veroorzaakt verschillende symptomen. Voor velen zijn er meestal geen of slechts enkele symptomen, vooral in het begin. De getroffenen kunnen een opening in het midden van de buik voelen. Onder spanning ontstaat soms een zichtbare en voelbare uitstulping. Met het steeds dunner worden van de linea alba bestaat er een steeds groter risico op het optreden van echte hernia’s.
Ook het psychologische aspect is voor de getroffenen stressvol. Bij sommige patiënten leidt het esthetische ongemak tot een verminderd gevoel van eigenwaarde, wat, naast de fysieke stress, resulteert in een verminderde kwaliteit van leven.
Sommige vrouwen hebben hierdoor een ernstige verzwakking van de bekkenbodem, wat soms tot urine-incontinentie leidt. Soms kunnen ze hun urine dan niet meer vasthouden. Overtollig weefsel en huid kunnen aan de voorkant van de buik uitsteken en in het laatste trimester van de zwangerschap steekt het bovenste deel van de baarmoeder uit de buikwand. Bij zeer grote rectumdiastasen is soms zelfs de omtrek van het ongeboren kind zichtbaar.
In sommige gevallen maakt rectusdiastasis de bevalling moeilijker. De reden hiervoor is dat de buikspieren niet met voldoende kracht kunnen worden gebruikt om de baby eruit te duwen. Er zijn eenvoudige maatregelen om dit te compenseren. Het helpt bijvoorbeeld als de bevallende vrouw rechtop zit en haar rugspieren gebruikt.
Darmproblemen of buikpijn zijn geen typische tekenen van rectusdiastasis. Dit zijn waarschijnlijker tekenen van een echte hernia, zoals een hernia in de buikwand. Pijn ontstaat wanneer organen (bijvoorbeeld een stukje darm) bekneld raken in de opening in de buikwand. Een echte hernia is anders meestal niet pijnlijk. Tegelijkertijd komen buikwandhernia's vaak samen met rectusdiastasis voor.
Hoe kan een rectusdiastase worden gediagnosticeerd?
Bij vermoeden van rectusdiastase is de gynaecoloog of huisarts meestal het eerste aanspreekpunt. Om een medische anamnese af te nemen, zal de arts eerst een gedetailleerd gesprek met de patiënt hebben. Hij zal vragen stellen over mogelijke risicofactoren. Bijvoorbeeld of er al meerdere bevallingen hebben plaatsgevonden.
Fysiek onderzoek
Bij rectusdiastasis stelt de arts de diagnose relatief eenvoudig op basis van palpatie. Ga hiervoor op uw rug liggen en span de buikwand aan, bijvoorbeeld door uw hoofd op te tillen. Hierdoor kan de arts met zijn vingers de opening in de buikwand tussen de gespannen spierkoorden boven de navel voelen.
In veel gevallen puilt de rectusdiastasis uit als een “uitstulping” tussen de twee rechtopstaande buikspieren wanneer de getroffenen lachen of hoesten. Bij vrouwen met een meerlingzwangerschap of een abnormale toename van de hoeveelheid vruchtwater (polyhydramnion) is vaak een duidelijk uitgerekte buikspier voelbaar.
Bij rectusdiastase is een echografisch onderzoek zelden nodig. De arts kan er echter wel mee zien hoe ver de rectusdiastasis is gevorderd.
Hoe verloopt de rectusdiastase?
Als er pijn in de onderrug is, moet duidelijk worden of een operatie raadzaam is. Complicaties treden alleen op als de rectusdiastasis zich ontwikkelt tot een hernia, waardoor organen of orgaandelen bekneld raken.
