Kort overzicht
- Behandeling: afhankelijk van de ernst, meestal is een chirurgische behandeling noodzakelijk
- Symptomen: sijpelen, jeuk, ontlastingsvlekken, gedeeltelijke incontinentie, ontlastingsstoornissen, bloeding
- Oorzaken en risicofactoren: Bekkenbodemzwakte, leeftijd, vrouwelijk geslacht, spijsverteringsstoornissen (chronische constipatie of diarree)
- Diagnose: medische geschiedenis en lichamelijk onderzoek, rectoscopie, echografie, zelden magnetische resonantie beeldvorming.
- Ziekteverloop en prognose: Meestal geen levensbedreigende ziekte; verlichting of symptoomvrijstelling is mogelijk door chirurgische behandeling.
- Preventie: Geen basispreventie mogelijk, spijsverteringsstoornissen vroegtijdig behandelen, lichaamsbeweging en uitgebalanceerde voeding
Wat is een rectale verzakking?
Bij een rectumprolaps verzakt de darm keer op keer: het rectum steekt als een telescoop volledig uit richting de anus. Omdat het rectum ook wel het rectum of rectum wordt genoemd, wordt het ook wel rectale prolaps of rectale prolaps genoemd. In tegenstelling tot een anale prolaps dringen hier alle weefsellagen, dus ook de spierlagen, door de anus heen, terwijl bij een anale prolaps alleen het slijmvlies en de huid van het anale kanaal worden aangetast. Een rectale prolaps is soms wel tien centimeter lang, terwijl bij een anale prolaps maximaal twee centimeter uit de anus steekt.
- Inwendige rectumprolaps: Hierbij steekt het rectum (nog) niet uit de anus.
- Externe rectale verzakking: Het rectum steekt uit de anus.
Meestal komt de rectumprolaps terug en verdwijnt soms vanzelf of kan worden teruggeduwd. In het begin blijft vooral de interne rectumprolaps vaak onopgemerkt. Na verloop van tijd neemt de ernst echter meestal toe en steekt het rectum uit de anus omdat de sluitspier (anale sluitspier) beschadigd of verzwakt is.
Wat kan er gedaan worden aan rectale prolaps?
De behandeling van rectumprolaps hangt af van de mate van lijden van de getroffen persoon en de huidige ernst. Omdat rectumprolaps in de meeste gevallen niet levensbedreigend is, hangt de beslissing voor therapie onder meer af van de mate waarin de kwaliteit van leven beperkt is. Als de sluitspier beschadigd is, wat resulteert in fecale incontinentie, raden artsen gewoonlijk een chirurgische behandeling aan.
Niet-chirurgische behandeling van rectumprolaps
Chirurgische behandeling van rectale verzakking
In de meeste gevallen voeren artsen een operatie uit voor rectale verzakking. Het doel van de operatie is het verlichten van ongemak en het herwinnen van continentie, het vermogen om de stoelgang onder controle te houden en evacuatie. Er zijn meer dan 100 verschillende chirurgische procedures voor dit doel. De meest geschikte procedure hangt af van de toestand van de individuele patiënt. In termen van chirurgische methoden zijn er twee soorten:
- Ingrepen via de anus
- @ Interventies via de buikholte
De chirurgische methoden via de anus hebben het voordeel dat het buikweefsel niet wordt beschadigd en dat er vaak zachtere anesthesieprocedures worden gebruikt. Procedures via de buikholte worden meestal uitgevoerd via laparoscopie en, minder vaak, via een incisie in de buik (laparotomie). Een voordeel van de chirurgische methode via de buikholte is dat andere organen, zoals de baarmoeder en de vagina, door de procedure omhoog kunnen worden gebracht. In veel gevallen gaat rectale verzakking gepaard met verlaging van andere organen in de onderbuik.
Welke klachten veroorzaakt rectumprolaps?
Rectumverzakking veroorzaakt in het begin vaak de volgende klachten:
- Sijpelt
- Jeuk
- bloeden
- Ontlastingsvlekken (sleepsporen in het ondergoed)
Deze symptomen komen het meest voor bij interne rectale prolaps. Fecale incontinentie, waarbij gas ook ongecontroleerd passeert, ontwikkelt zich in de loop van de tijd. Vooral als de sluitspier schade oploopt.
Dat de volledige endeldarm uithangt, komt zelden voor. Pijn is ook een symptoom dat patiënten minder vaak beschrijven. Problemen met de ontlasting of het gevoel van onvolledige ontlasting komen daarentegen vaak voor. Bovendien beperkt rectale verzakking in de eerste plaats de kwaliteit van leven van de getroffen persoon vanwege het ongemak.
Hoe ontstaat een rectale prolaps?
Rectale verzakking ontstaat meestal door de interactie van verschillende factoren. Genetische factoren voor een aanleg voor weefselzwakte en anatomische omstandigheden spelen een rol. Het rectum, de urineblaas en de baarmoeder zijn door bepaalde fysieke structuren aan hun plaats in het onderbekken bevestigd. Deze structuren bestaan voornamelijk uit ligamenten en spieren van de bekkenbodem. Als dit verzwakt is, bevordert het de ontwikkeling van rectale prolaps. Een beschadigde sluitspier verhoogt ook het risico op rectumprolaps.
Bovendien behoren bekkenoperaties zoals gynaecologische chirurgie of chronische spijsverteringsstoornissen zoals obstipatie en diarree tot de risicofactoren voor rectumprolaps. In de meeste gevallen bestaan aambeien naast elkaar.
Rectale verzakking bij kinderen
Deze aandoening van darmverzakking komt zeer zelden voor bij kinderen, en als dat wel het geval is, is het bij kinderen jonger dan drie jaar. Risicofactoren voor rectumprolaps op deze leeftijd zijn ondervoeding of chronische luchtwegaandoeningen zoals cystische fibrose.
Hoe wordt rectale verzakking gediagnosticeerd?
De arts stelt de rectumprolaps meestal vast door middel van lichamelijk onderzoek. Het onderscheid met anale prolaps heeft meestal de eerste prioriteit. Hiervoor palpeert de arts de verzakte darm, waarbij het rectumslijmvlies niet erg gevoelig is voor pijn. Als het om een uitwendige rectumprolaps gaat, kan hij vaak aan het slijmvlies zien of het om een anale of een rectumprolaps gaat. Een andere aanwijzing is dat bij anale verzakking maximaal enkele centimeters (één tot twee) uit de anus steken. Als het meer is, spreekt dit van een rectale verzakking.
In sommige gevallen, vooral in het geval van een interne rectumprolaps, is defecografie met behulp van magnetische resonantiebeeldvorming (MRI) nuttig. Tijdens een defecografie krijgt de getroffen persoon een contrastmiddel dat in het rectum wordt ingebracht. Tijdens het onderzoek spant en ontspant hij of zij de sluitspier en leegt de ontlasting. Dit proces wordt vervolgens vastgelegd door middel van MRI en geeft informatie over de bestaande darmaandoening en de behandelmogelijkheden ervan.
Als er sprake is van constipatie, meet de arts af en toe de zogenaamde colonpassagetijd. Hierbij neemt de patiënt bepaalde markertabletten in, die na ongeveer een week door middel van röntgenonderzoek in de darm worden gelokaliseerd. Afhankelijk van waar de markers van de tabletten zich in de darm bevinden, kan hierdoor de transittijd in de dikke darm worden berekend. Hierdoor kan de arts beoordelen of de dikke darm voedsel in een normaal tempo transporteert.
Als er ook gynaecologische of urologische klachten optreden, zoals urine-incontinentie of vaginale prolaps, zal de arts dit ook verduidelijken. In de meeste gevallen wordt de patiënt vervolgens doorverwezen naar de juiste specialist, zoals een uroloog of gynaecoloog.
Wat is het beloop van rectale prolaps?
Hoewel dit niet de regel is, wordt toch een vroege behandeling aanbevolen. Als een operatie noodzakelijk is, verbetert dit vaak de symptomen van rectale verzakking. Bij een meerderheid van de getroffenen wordt het vermogen om de stoelgang zelfstandig te controleren herwonnen. Na de operatie zijn er vervolgafspraken waarbij de arts controleert op tekenen van ontsteking of bloeding. In de meeste gevallen krijgen patiënten die een operatie hebben ondergaan, gedurende een paar weken na de procedure ook ontlastingregulerende medicijnen om constipatie te voorkomen.
Voor de getroffenen is het nu raadzaam om aandacht te besteden aan een uitgebalanceerd dieet en mogelijke constipatie in een vroeg stadium te voorkomen. Oefening die de bekkenbodem versterkt, is ook belangrijk. Sommige klinieken of fysiotherapeuten bieden speciale cursussen aan om passende oefeningen te leren om de bekkenbodemspieren te versterken.
Kan rectale verzakking worden voorkomen?
Rectale verzakking is over het algemeen niet te voorkomen. Genetische aanleg en veranderingen als gevolg van vaginale geboorten zijn moeilijk te voorkomen. Wel is het raadzaam om chronische constipatie of diarree door een arts te laten onderzoeken en te letten op een normale spijsvertering. Een uitgebalanceerd dieet en voldoende beweging dragen hieraan bij.
