psycho-educatie heeft vrij algemeen de aanspraak gecompliceerd klinkende medische of wetenschappelijke feiten te vertalen in een taal die begrijpelijk is voor de leek. Patiënten en ook familieleden moeten dus in staat worden gesteld om precies te kunnen beoordelen wat, bijvoorbeeld, diagnoses of therapie suggesties gaan allemaal over.
Wat is psycho-educatie?
psycho-educatieis in het algemeen bedoeld om gecompliceerd klinkende medische of wetenschappelijke feiten te vertalen in taal die begrijpelijk is voor de leek. Het woord onderwijs komt uit het Latijn, educare betekent naar buiten geleid worden. Dus het is bedoeld om te bewegen en leiden patiënten uit een staat van onervarenheid en onwetendheid naar een veilige staat van kennis. psycho-educatie wordt ook opgevat als een gids voor zelfhulp, om zelfevaluatie te corrigeren, en moedigt zelfverantwoord handelen aan. Helaas kunnen de hoge eisen van psycho-educatie niet altijd adequaat worden geïmplementeerd in de dagelijkse klinische praktijk, zowel poliklinisch als intramuraal. Psycho-educatie is nog steeds niet of slechts marginaal opgenomen in medische onderzoeken, en daarom voelen patiënten met bepaalde levensveranderende diagnoses zich vaak hulpeloos en alleen gelaten. Er vindt nu echter een omslag in het denken plaats in de gezondheidszorg, die volgens experts ook te wijten is aan het overlijden van de zogenaamde Rechten van patiënten Handelen. Alleen patiënten die de aard van een ziekte begrijpen, kunnen op eigen verantwoordelijkheid beslissingen nemen of de noodzakelijke behandelingsstappen van de arts begrijpen. Psycho-educatie heeft tot doel patiënten van alle medische specialismen in staat te stellen echt te begrijpen, met betrekking tot diagnostiek, therapie plannen en omgaan met ziekte. In dit proces moet veel tijd worden geïnvesteerd.
Functie, effect en doelen
De essentie van psycho-educatie is een therapeutisch begeleide begeleiding van patiënten en indien nodig hun naasten op weg naar meer kennis en expertise over hun eigen ziekte. Noodzakelijke behandeling maatregelen voor bepaalde ziekten maken of zelfhulpstrategieën ook deel uit van het begeleidende proces van psycho-educatie, dat meestal over een langere periode plaatsvindt. Idealiter zou psycho-educatie een holistische focus moeten hebben en patiënten ook in staat moeten stellen om verder te kijken dan hun eigen ziekte. Slechts enkele klinieken hebben hun eigen opgeleide psycho-educatoren om de legitieme zorgen van patiënten te behandelen. Patiënten moeten echter niet bang zijn om agressief de nodige informatie te vragen over de aard en behandelingsmogelijkheden van hun ziekte. Een goed psycho-educatief proces wordt pas als voltooid beschouwd als de patiënt als het ware een expert is op het gebied van zijn of haar eigen ziekte en er deskundige kennis over heeft verworven. In het medische taalgebruik kwam de term psycho-educatie pas in de jaren tachtig vaker voor. Het is een anglicisme, dus de term is overgenomen uit het Engels en heeft sindsdien internationale wetenschappelijke uitwisseling over dit onderwerp mogelijk gemaakt. Voor het eerst werd in de psychiatrie een diepgaande vorm van psycho-educatie toegepast, omdat met name psychotische of psychiatrische ziektebeelden door patiënten niet goed werden begrepen in termen van hun enorme impact op het leven. Vanuit deze puur psychiatrische psycho-educatie werd het vervolgens uitgebreid naar andere medische gebieden, zodat er tegenwoordig bijvoorbeeld ook praten van interne of orthopedische psycho-educatie. Op klinisch gebied komen patiënten tegenwoordig vaak psycho-educatieve groepen tegen, maar vaak onder totaal verschillende namen. Psycho-educatie gaat bijvoorbeeld vaak schuil achter familiegroepen, psychose groepen of informatiegroepen over bepaalde ziektebeelden. Zelfhulpgroepen onder professionele begeleiding en leiding gebruiken ook vaak psycho-educatieve elementen om met ziekten om te gaan en voor een beter begrip van ziektepatronen. Pycho-educatie kan dus de vorm aannemen van groepsbijeenkomsten, maar dit is niet per se verplicht, want er zijn verschillende vormen van psycho-educatie. Het psycho-educatieve individuele gesprek is zeker de meest voorkomende vorm. De therapeut probeert bepaalde vormen van uit te leggen therapie of de achtergrond van een ziekte voor een patiënt of zijn familieleden op een zo begrijpelijke en duidelijk mogelijke manier. Tijdens het psycho-educatieproces kan en moet een vraag- en antwoordsessie plaatsvinden; het mag nadrukkelijk niet louter een lezing of zelfs maar een monoloog van de therapeut zijn. Psycho-educatie in een groep is vaak zeer nuttig gebleken, omdat patiënten vaak hetzelfde lot van een bepaalde ziekte delen en bovendien informatie met elkaar kunnen uitwisselen. Dit kan het herstelproces ondersteunen en helpen om beter om te gaan met crisissituaties in de toekomst.
Risico's en bijzondere kenmerken
Psycho-educatie is vooral nuttig wanneer ziekten bijzonder psychologisch belastend zijn. Dit kunnen psychiatrische ziekten zijn, maar ook lichamelijke ziekten zoals suikerziekte, tinnitus, neurodermitis, astmaof kanker, die op hun beurt de psyche beïnvloeden. Toch is deelname aan een psycho-educatieve groep niet voor alle patiënten geschikt. Als het vermogen om te denken, zich te concentreren of op te letten verminderd is in de context van een acute schizofreen psychose, dan zou psycho-educatie zelfs kunnen leiden tot een verslechtering van het ziektebeeld. Patiënten die te opgewonden, manisch of zeer angstig zijn, kunnen evenmin psycho-educatief advies krijgen. In deze gevallen, waarin patiënten zelf niet met educatieve middelen kunnen worden bereikt, is het echter nuttig gebleken om hun familieleden dienovereenkomstig op te leiden. Dit komt omdat familieleden thuis een belangrijke ondersteunende functie hebben en als ze goed zijn geïnstrueerd in psycho-educatie, is het risico op terugval van geestesziekte kan vaak aanzienlijk worden verminderd. Idealiter worden familieleden psycho-educatief opgeleid tot co-therapeut voordat een geesteszieke patiënt wordt ontslagen. Het langetermijndoel van elke psycho-educatie moet zijn om patiënten zo goed te informeren en te instrueren dat klachten correct en tijdig kunnen worden toegewezen en ze in de loop der jaren steeds beter leren omgaan met een chronische ziekte.
