Hoe propranolol werkt
Propranolol behoort tot de klasse van bètareceptorblokkers (bètablokkers). Als zodanig werkt het in op het autonome zenuwstelsel, dat onder meer de bloeddruk en de hartfunctie regelt. In beide gevallen vindt de regulatie plaats via bepaalde zenuwboodschappers (neurotransmitters), waaronder voornamelijk adrenaline.
Dit hormoon wordt geproduceerd in het bijniermerg en kan zich binden aan bepaalde aanlegplaatsen (bètareceptoren) in het hart, waardoor een versnelling van de hartslag wordt gesignaleerd. Bovendien kan adrenaline de bronchiën verwijden en de stofwisseling (glycogeen- en vetafbraak) stimuleren en verhogen.
Propranolol concurreert met adrenaline om bètareceptoren en verdringt uiteindelijk de neurotransmitter. Dit betekent dat adrenaline zijn hartslagverhogende werking niet meer kan uitoefenen – met als gevolg dat de hartslag vertraagt en de bloeddruk daalt. Een ander belangrijk effect is dat het zuurstofverbruik van het hart wordt verminderd.
In tegenstelling tot nieuwere middelen is propranolol een niet-selectieve bètablokker. Dit betekent dat het zowel de bèta-1-receptoren (die voornamelijk in het hart worden aangetroffen) als de bèta-2-receptoren (die onder andere in de longen worden aangetroffen) remt. Hierdoor is het medicijn nu minder belangrijk geworden bij de behandeling van hartziekten.
Absorptie, afbraak en uitscheiding
Wanneer wordt propranolol gebruikt?
Propranolol is een medicijn dat wordt gebruikt bij hart- en vaatziekten. Indicaties voor gebruik in detail zijn:
- hypertensie
- Coronaire hartziekte
- bepaalde vormen van hartritmestoornissen
- functionele (niet organisch veroorzaakte) hartklachten
- Spiertrillingen met onbekende oorzaak (essentiële tremor)
- preventie van migraine
- hyperthyreoïdie (overactieve schildklier)
Bovendien kan het actieve ingrediënt verlichting bieden bij eenvoudige angstgevoelens (zoals stressangst of angst voor een examen). Het gebruik ervan bij deze indicatie is echter off-label.
Hoe propranolol wordt gebruikt
Propranolol wordt meestal toegediend via het spijsverteringskanaal, bijvoorbeeld in tabletvorm of als oplossing. Hoe vaak en in welke dosering het actieve ingrediënt moet worden ingenomen, wordt individueel door de arts bepaald.
In sommige gevallen wordt het actieve ingrediënt intraveneus toegediend, dat wil zeggen rechtstreeks in een ader geïnjecteerd.
Wat zijn de bijwerkingen van propranolol?
Sommige bijwerkingen zijn het gevolg van het effect op andere receptoren van het autonome zenuwstelsel. Zo komen vaak duizeligheid, hoofdpijn, zweten, slaapstoornissen, gevoelloosheid en koude gevoelens in de ledematen en maag-darmklachten voor. Een daling van de hartslag is ook mogelijk.
Waar moet rekening mee worden gehouden bij het gebruik van propranolol?
Contra-indicaties
Propranolol mag in de volgende gevallen niet worden ingenomen:
- lage bloeddruk (hypotensie)
- Hartspierzwakte geassocieerd met het vasthouden van water in de weefsels en kortademigheid (acuut gedecompenseerd hartfalen)
- Schok
- Verstoringen in de vorming of overdracht van excitatie in het hart (zoals AV-blok graad II of III)
- gelijktijdig gebruik van calciumantagonisten van het verapamil- of diltiazem-type (bijvoorbeeld voor hoge bloeddruk of angina pectoris)
- gelijktijdig gebruik van MAO-remmers = monoaminooxidaseremmers (bijvoorbeeld voor depressie en de ziekte van Parkinson)
Interacties met andere geneesmiddelen
Sommige geneeskrachtige stoffen kunnen de werking van propranolol op het hart en de bloedsomloop versterken of zelfs negatief beïnvloeden en mogen daarom niet tegelijkertijd worden ingenomen. Deze omvatten:
- Hartglycosiden (voor de behandeling van hartfalen en hartritmestoornissen)
- verdovende middelen (anesthetica)
- Fenothiazinen (bijvoorbeeld gebruikt om psychose te behandelen)
- Bloeddruk medicijnen
Propranolol kan de bloedconcentratie van het migrainemedicijn rizatriptan verhogen. De dosering mag daarom niet meer dan 5 milligram bedragen.
Geneesmiddelen die in de lever worden afgebroken door hetzelfde enzymsysteem als propranolol kunnen interageren met de bètablokker. Een dosisaanpassing kan dan noodzakelijk zijn. Dit betreft bijvoorbeeld:
- Warfarine (antistollingsmiddel)
- Theofylline (reservemedicijn voor luchtwegaandoeningen)
Leeftijdsbeperking
Propranolol kan vanaf de geboorte in de juiste dosering worden gebruikt. Als er sprake is van een ernstige nier- of leverfunctiestoornis, moet de dosering worden aangepast.
Zwangerschap en borstvoeding
Indien nodig kan de bètablokker tijdens de zwangerschap worden gebruikt. Controle van het ongeboren of pasgeboren kind kan vervolgens nodig zijn. Het gebruik van propranolol tijdens het geven van borstvoeding is ook mogelijk.
Hoe u medicijnen kunt verkrijgen met propranolol
Voor geneesmiddelen die propranolol bevatten, is in Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland een recept vereist. Dit betekent dat ze alleen op recept verkrijgbaar zijn.
Hoe lang is propranolol bekend?
Propranolol was de eerste vertegenwoordiger van de bètablokkergroep met actieve ingrediënten. Het werd in de jaren zestig ontwikkeld door James Whyte Black, die later de Nobelprijs won, en werd in 1960 op de markt gebracht.
