Spataderen: symptomen, behandeling

Kort overzicht

Symptomen: Zichtbaar uitstekende aderen onder de huid, gezwollen en zware benen, gevoel van benauwdheid, jeuk, in latere stadia “open benen
Behandeling: Medicijnen, compressiekousen, maatregelen zoals veneuze gymnastiek
Verloop en prognose: Bij stoornissen in de bloedsomloop komt het vaak voor dat er in de loop van de tijd steeds meer spataderen ontstaan. Spataderen zijn verdeeld in verschillende stadia, afhankelijk van hun ernst.
Diagnostiek: Lichamelijk onderzoek, duplex echografie, angiografie
Oorzaken en risicofactoren: Bloedstasis in de aderen als gevolg van genetische aanleg, hogere leeftijd, zwaarlijvigheid, roken, vrouwelijke hormonen
Preventie: regelmatige lichaamsbeweging, Kneipp-baden, afwisselende douches

Wat zijn spataderen?

Er zijn zowel grote als kleine spataderen. Meestal komen spataderen voor op de benen, maar niet uitsluitend. In principe is het mogelijk dat spataderen zich in alle delen van het lichaam kunnen vormen: bijvoorbeeld op de dij, het scheenbeen, de voet, de knie en de enkel, de arm, de hand, het gezicht, het intieme gebied bij de vagina of de schaamlippen bij vrouwen, en op de penis of het scrotum bij mannen.

Er zijn verschillende vormen van spataderen:

Spataderen op de benen

Afhankelijk van hun locatie en vorm zijn er verschillende vormen van spataderen op de benen.

Stamader en spataderen in de zijtak

Dit zijn spataderen van de middelgrote en grote aderen. Dit type spataderen komt het meest voor en komt vooral voor aan de binnenkant van de boven- en onderbenen.

Perforeren van spataderen

Reticulaire varices

Reticulaire varices zijn zeer kleine spataderen van de benen. De diameter van deze kleine adertjes bedraagt maximaal twee tot vier millimeter. Reticulaire spataderen komen vooral voor aan de buitenzijde van de boven- en onderbenen en in de knieholte.

Spider aderen

Spataderen zijn dunne, netachtige spataderen. Ze veroorzaken zelden ongemak. Sommige mensen vinden ze echter een vervelende smet. Spataderen kunnen gemakkelijk en zonder complicaties worden gescleroseerd. Meestal zijn meerdere sessies nodig. Omdat het een cosmetisch probleem is, betalen de getroffenen het zelf.

Meer informatie over dit onderwerp vindt u in het artikel Spataderen.

Spataderen in de slokdarm

Varicose van de slokdarm wordt meestal veroorzaakt door schade aan de levercirculatie door littekenvorming in de lever (cirrose). In dit geval stroomt het bloed terug in de grote bloedsomloop. De bypass-circulaties in de slokdarm, de buikwand of het rectum vullen zich met meer bloed. Door de druk gaan de aderen uitpuilen, oftewel spataderen.

Spataderen: symptomen

In de vroege stadia veroorzaken milde spataderen meestal geen symptomen. Vooral de zeer fijne spataderen zijn meestal onschadelijk. In de loop van de ziekte komen vaak andere klachten voor, zoals het vasthouden van vocht, pijn en het gevoel van vermoeide, zware benen.

Spataderen: behandeling

Hoe worden spataderen behandeld zonder operatie?

Steunkousen

De belangrijkste maatregel om spataderen tegen te gaan zijn compressiekousen. Dit zijn zeer strakke, stevige steunkousen die het kuitweefsel samendrukken. Ze zijn vaak de eerste keuzebehandeling voor spataderen. De druk van de kousen op de benen versterkt de spierpomp van de aderen. De veneuze kleppen sluiten beter. De druk van buitenaf voorkomt bovendien dat er vloeistof uit de aderen in het omringende weefsel lekt en oedeem voorkomt.

Het is het beste om de kousen liggend aan te trekken, omdat het bloed zich bij het staan snel in de benen verzamelt. Dan hebben de kousen niet meer dezelfde werking. Ook is het belangrijk dat de compressiekousen precies passen. Veel patiënten laten ze daarom op maat maken. Ze zijn onderverdeeld in zogenaamde compressieklassen (klassen I tot en met IV).

Hoe worden spataderen behandeld zonder operatie?

Steunkousen

Het is het beste om de kousen liggend aan te trekken, omdat het bloed zich bij het staan snel in de benen verzamelt. Dan hebben de kousen niet meer dezelfde werking. Ook is het belangrijk dat de compressiekousen precies passen. Veel patiënten laten ze daarom op maat maken. Ze zijn onderverdeeld in zogenaamde compressieklassen (klassen I tot en met IV).

Bewegen: Eenvoudige oefeningen in het dagelijks leven verbeteren de bloedcirculatie in de aderen. Probeer langdurig staan en zitten te vermijden. Loop indien mogelijk regelmatig een beetje rond om de bloedstroom in de aderen weer te stimuleren.

Aderoefeningen: Breng de bloedstroom weer op gang met eenvoudige oefeningen. Wankel op de toppen van je tenen. Ga op je rug liggen en fiets je benen in de lucht. Ga op je buik liggen, til een gestrekt been op en trek het puntje van je voet meerdere keren langzaam en krachtig naar voren. Wissel dan van been.

Houd uw benen omhoog: vooral 's nachts. Dit vergemakkelijkt het transport van bloed naar het hart. De meeste patiënten melden dat het hoger leggen van de benen vooral het spanningsgevoel in de benen verbetert en een aanzienlijk verlichtend effect heeft.

Afwisselende douches: Wissel koude en warme douches op uw benen af met tussenpozen van 30 seconden. Koud water zorgt ervoor dat de spataderen samentrekken, terwijl warm water ervoor zorgt dat de bloedvaten verwijden. Hierdoor worden de bloedvaten getraind en wordt de bloedsomloop gestimuleerd. Afwisselende buien verminderen vaak de zwelling van de benen.

Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langere tijd aanhouden en ondanks de behandeling niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.

Om permanent van reeds bestaande spataderen af te komen, is de enige manier meestal via invasieve procedures zoals een operatie of lasertherapie. Lees hier meer over het verwijderen van spataderen.

Spataderen: beloop en prognose

Afhankelijk van de ernst van de symptomen zijn spataderen verdeeld in verschillende fasen:

Beginfase (fase I)

Zware benen (fase II)

Naarmate de ziekte voortschrijdt, hebben patiënten met spataderen in de benen vaak last van zware benen en spanningsgevoelens. Hun benen worden sneller moe. Kuitkrampen komen vaker 's nachts voor. Deze symptomen verbeteren meestal bij liggen en bewegen, omdat de bloedstroom in de aderen dan wordt gestimuleerd.

Sommige patiënten melden ook een uitgesproken jeuk of dat de symptomen verergeren bij warme temperaturen. Bij warm weer verwijden de aderen zich, stroomt het bloed nog slechter en verergeren de klachten.

Waterretentie (oedeem) in de benen (stadium III)

Hoe langer de bloedstasis in de aderen duurt, des te gespannener en doorlaatbaarder de vaatwanden worden. Vloeistof, eiwitten en bloedafbraakproducten (hemosiderine) worden vervolgens uit de spataderen in het omringende weefsel geperst.

Open beenulcera (stadium IV)

Als de bloedstagnatie langdurig aanhoudt, wordt het omringende weefsel niet langer van voldoende zuurstof voorzien. Kleine blessures genezen dan niet meer goed. Er vormen zich zweren op de huid en het weefsel sterft af. Dit is hoe de zogenaamde “open benen” (ulcus cruris) ontstaan.

De verminderde bloedstroom maakt slechts een zeer langzame wondgenezing mogelijk. De open zweren worden daarom continu door een arts behandeld om de verspreiding van bacteriën te voorkomen.

Aderontsteking (flebitis)

Patiënten met spataderen hebben vaker last van bijkomende ontstekingen van de oppervlakkige aderen (flebitis). Door de chronische bloedstagnatie worden de vaatwanden steeds meer belast, waardoor deze gemakkelijk ontstoken raken.

Spataderen: onderzoeken en diagnose

De juiste contactpersoon bij verdenking op spataderen is een specialist in vaatchirurgie of flebologie. Bij een eerste consult, de zogenaamde anamnese, zal de arts vragen naar huidige klachten en eventuele vroegere ziekten (anamnese).

Hij zal bijvoorbeeld de volgende vragen stellen:

Hoe oud ben je?
Rookt u, en zo ja, hoeveel?
Heeft u 's avonds last van een trekkerig gevoel in uw benen?
Heeft u onlangs het gevoel gehad dat uw benen 's avonds erg zwaar zijn?
Voor vrouwen: Hoeveel zwangerschappen heeft u tot nu toe gehad?
Hebben andere familieleden last van spataderen?

De arts zal de patiënt vervolgens fysiek onderzoeken op tekenen van spataderen. Hij zal beide benen en voeten naast elkaar bekijken om eventuele zwellingen, huidverkleuringen of zweren te identificeren.

Echografie (duplex echografie)

Angiografie van de aderen (flebografie)

Als duplex-echografie niet voldoende of niet beschikbaar is, wordt beeldvorming van de aderen met contrastmiddel (flebografie) uitgevoerd. Flebografie levert ook diagnostische informatie op als trombose van de beenaders wordt vermoed.

Hiervoor prikt de arts een ader in de lies of aan de voet en brengt het contrastmiddel in. Het contrastmiddel maakt de aderen zichtbaar op het röntgenbeeld: een onderbreking van het verloop van het contrastmiddel op het röntgenbeeld duidt op een vasculaire occlusie.

Spataderen: oorzaken en risicofactoren

Spataderen ontstaan wanneer het bloed zich in de aderen ophoopt. De taak van de aderen is om het bloed, tegen de zwaartekracht in, terug naar het hart te transporteren. Dit werk wordt uitgevoerd door de omliggende spieren van de aderen samen met de elastische vaatwand. Bovendien zorgen zogenaamde veneuze kleppen in de bloedvaten ervoor dat het bloed niet terugstroomt.

Artsen maken onderscheid tussen primaire en secundaire spataderen (spataderen):

Primaire spataderen

Primaire spataderen zijn verantwoordelijk voor 70 procent van alle spataderen. Ze ontwikkelen zich zonder enige bekende oorzaak. Er zijn echter enkele risicofactoren die primaire spataderen bevorderen:

Geavanceerde leeftijd
Te zwaar
Roken
Erfelijke factoren
vrouwelijke hormonen

Erfelijkheid

Zwakte van bindweefsel is ook erfelijk en verhoogt het risico op spataderen. Andere risicofactoren zoals obesitas, gebrek aan lichaamsbeweging of geslacht hebben echter een grotere invloed.

hormonen

Vrouwen krijgen vaker spataderen dan mannen. De vrouwelijke geslachtshormonen (oestrogenen) maken het bindweefsel soepeler. Dit bevordert de ontwikkeling van spataderen.

Zwangerschap

Gebrek aan beweging

Lichaamsbeweging activeert de spierpompen en verbetert de bloedstroom. Bij langdurig staan of zitten verslapt de spierpomp en komt het bloed gemakkelijker omhoog. Als de aderen in de knieholte ook tijdens het zitten verbogen zijn, belemmert dit de veneuze terugkeer van het bloed verder. Een sedentaire levensstijl bevordert daarom spataderen.

Secundaire spataderen

Secundaire spataderen zijn verantwoordelijk voor ongeveer 30 procent van alle gevallen van spataderen. Ze ontwikkelen zich wanneer zich een uitstroomobstructie in de aderen vormt. Dit gebeurt meestal na een bloedstolsel in de diepe aderen van het been (beenveneuze trombose).

Spataderen: Preventie

Omdat de genetische aanleg voor spataderen gedurende het hele leven blijft bestaan, is het raadzaam preventieve maatregelen te nemen:

Beweeg regelmatig en doe aan sport. Duursporten zoals fietsen, hardlopen of zwemmen zijn bijzonder geschikt om de kuitspieren te versterken en spataderen te voorkomen.
Eet gezond en let op uw gewicht. Overgewicht belemmert vaak de veneuze bloedstroom en bevordert spataderen.
Leg je benen vaker omhoog. Het bloed hoeft dan niet tegen de zwaartekracht in te stromen en het gevoel van ‘zware benen’ neemt af.
Vermijd intense hitte en langdurig staan of zitten, die beide bloedstasis en spataderen bevorderen en verergeren.