Levenswil – de wet
Het levenstestament is sinds 1 september 2009 bij wet geregeld in paragraaf (§) 1901a van het Duitse Burgerlijk Wetboek (BGB). Het kan worden geschreven door elke volwassene die toestemming kan geven en kan ook op elk moment informeel worden ingetrokken. Het is alleen geldig als het schriftelijk is, persoonlijk is ondertekend door de uitgevende instelling of is ondertekend met een notarieel handteken (een handteken is een teken in de vorm van letters of andere symbolen dat kan worden gemaakt door mensen die hun volledige naam niet kunnen schrijven ). Notariële bekrachtiging van de handtekening of notariële bekrachtiging van het levenstestament is niet verplicht.
Een levenstestament heeft geen ‘vervaldatum’. Het is echter raadzaam om het met bepaalde tussenpozen (bijvoorbeeld jaarlijks) te verlengen of te bevestigen. Wellicht is de eigen mening ten aanzien van een of andere medische maatregel (bijvoorbeeld kunstmatige voeding in het laatste stadium van een ongeneeslijke, dodelijke ziekte) inmiddels veranderd.
Een levenstestament vervangt de zorgproxy niet
Het is daarom zinvol om de wilsverklaring te combineren met een zorgvolmacht. De persoon die u vertrouwt en die u in de zorgvolmacht heeft genoemd, moet ervoor zorgen dat de belangen die u in het levenstestament heeft vastgelegd ook worden afgedwongen. U kunt deze persoon het beste een kopie van uw levenstestament geven.
Uw testament kenbaar maken met een levenstestament
Zolang iemand nog volledig over zijn of haar geestelijke vermogens beschikt, kan hij of zij beslissingen nemen over alle noodzakelijke medische maatregelen. Het wordt echter problematisch als een patiënt door een ziekte (bijvoorbeeld dementie, coma wake) niet meer zelf beslissingen kan nemen.
Met een schriftelijke wilsverklaring kunnen mensen aangeven welke medische maatregelen in bepaalde situaties moeten worden uitgevoerd of nagelaten, nog voordat een dergelijke noodsituatie zich voordoet. Dit betekent: Met de levende wil kan een patiënt ervoor zorgen dat zijn of haar eigen wil nog steeds bepalend is voor de behandeling, ook als de patiënt deze niet meer kan uiten.
Eventuele bepalingen in het levenstestament die in strijd zijn met een wettelijk verbod worden buiten beschouwing gelaten. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om actieve euthanasie van de arts te eisen.
Voorafgaande beslissingen voor de laatste levensfase
Met een levenstestament kunt u instructies geven voor de zorg rond het levenseinde als u zelf niet meer in staat bent om beslissingen te nemen. Enerzijds gaat het hierbij om een mogelijk afstand van behandeling. Dit betekent dat er geen levensverlengende maatregelen worden genomen als iemand ongeneeslijk ziek is en op sterven ligt.
Aan de andere kant gaat het om palliatieve behandeling. Terminaal zieke mensen krijgen pijnstillende medicijnen in voldoende doses, zelfs als deze als bijwerking het begin van de dood kunnen bespoedigen. Dit heeft niets te maken met actieve euthanasie, die bij wet verboden is, dat wil zeggen het opzettelijk doden van een persoon.
Ook kunt u in uw testament aangeven hoe u persoonlijk over orgaandonatie denkt.
Valkuilen vermijden
Vertel uw familieleden en uw huisarts dat u dit document heeft geschreven en waar u het bewaart. Het is ook het beste om een kaartje in uw portemonnee te stoppen waarop staat dat u een levenstestament heeft.
Controleer uw levenstestament regelmatig (bij voorkeur jaarlijks) en onderteken het testament telkens met een actuele datum. Zo wordt duidelijk dat uw testament ongewijzigd blijft. Want als het document al tientallen jaren oud is, kunnen er problemen ontstaan.
Duidelijke formulering
Als de bepalingen in een levenstestament te vaag of algemeen zijn, zijn ze niet juridisch bindend. Dit werd in augustus 2016 door het Federale Hof van Justitie besloten. De vertegenwoordigers van de patiënt beslissen vervolgens samen met de artsen over de komende therapie – de basis is dan wat de patiënt waarschijnlijk gewild zou hebben.
Om dit te voorkomen, moet u uw levenstestament zo specifiek mogelijk formuleren. Schrijf bijvoorbeeld niet: ‘Ik wil niet aan buizen worden aangesloten’ of ‘Ik wil in vrede sterven’. Vermijd ook algemene formuleringen als “Zolang er een realistisch vooruitzicht is op een draaglijk leven, wil ik medische en verpleegkundige hulp krijgen in de ruimste mate die redelijkerwijs mogelijk is”. Dergelijke uitspraken zijn te weinig specifiek en laten daardoor te veel ruimte voor interpretatie.
- Moet kunstmatige voeding worden gestart, voortgezet of stopgezet als u zich in een vegetatieve toestand bevindt?
- Moet de dosis pijnstillers en kalmerende middelen zo hoog worden gekozen dat u geen ongemak ondervindt, ook al kan een lichte verkorting van uw levensduur het gevolg zijn?
- Wilt u wel of niet gereanimeerd worden in een ziektesituatie die zal resulteren in overlijden, plotselinge hartstilstand of ademhalingsfalen?
Naast de dingen waar u bezwaar tegen heeft, kunt u ook de gewenste zaken vermelden. Deze omvatten bijvoorbeeld bepaalde verpleegkundige maatregelen, zoals mondverzorging om dorst te voorkomen, of speciale medicijnen om pijn, kortademigheid, angst, opwinding, braken en andere symptomen effectief onder controle te houden.
Tekstmodules voor levenstestamenten worden door verschillende instanties aangeboden – als suggestie- en formuleringshulpmiddel, bijvoorbeeld door het federale ministerie van Justitie op: https://www.bundesgesundheitsministerium.de/patientenverfuegung.html.
Het is raadzaam om een levenstestament te bespreken met uw huisarts of een andere arts die u vertrouwt. Hij of zij kan u het beste uitleggen welke maatregelen in welke situaties mogelijk zijn en wat de kansen en risico’s zijn. Vervolgens kunt u een afweging maken welke beslissingen het beste bij uw waarden passen.
Aanvulling op persoonlijke waarden
Als er zich later bijvoorbeeld een medische situatie voordoet waarop de bepalingen in uw woonsituatie niet precies van toepassing zijn, moet een vertegenwoordiger (voogd of gevolmachtigde) beslissen met welke medische maatregelen u akkoord gaat als u nog wel in staat zou zijn beslissingen te nemen. De overtuigingen en waarden die u aan uw levenstestament heeft toegevoegd, kunnen u hierbij zeer behulpzaam zijn.
Ontbreken van een wilsverklaring
Ook als er helemaal geen levenstestament aanwezig is, moet de voogd of gemachtigde de vermoedelijke wil van de patiënt vaststellen. Nogmaals, dit wordt gedaan met verwijzing naar eerdere mondelinge of schriftelijke verklaringen, ethische of religieuze overtuigingen of andere persoonlijke waarden van de patiënt.
Arbitragecommissie voor levenstestamenten
De Duitse Patiëntenbeschermingsstichting heeft een arbitragecommissie opgericht om te adviseren en te bemiddelen bij conflicten over levenstestamenten. Familieleden en artsen kunnen daar deskundige hulp inroepen als er twijfel bestaat over de interpretatie van een wilsverklaring. De dienst is gratis.
De arbitragecommissie is telefonisch bereikbaar op 0231-7380730 of op internet op https://www.stiftung-patientenschutz.de/service/patientenverfuegung_vollmacht/schiedsstelle-patientenverfuegung.
