Kuitkrampen: oorzaken en behandeling

Kort overzicht

Omschrijving: Kuitkrampen zijn plotselinge, korte, onwillekeurige en pijnlijke samentrekkingen van een spierdeel, een hele spier of een spiergroep in de kuit.
Oorzaken: meestal onbekend of onschadelijk (bijvoorbeeld ernstige spierspanning tijdens inspanning, ernstig water- en zoutverlies door zweten, enz.). In zeldzamere gevallen zijn kuitkrampen tekenen van een ziekte (bijvoorbeeld hypothyreoïdie, diabetes, nierzwakte, spataderen) of een bijwerking van medicijnen.
Wat helpt tegen krampen in acute gevallen? Rekken, zachte massage, warmtetoepassingen
Preventie: b.v. regelmatige training, voorzichtig stretchen (voor het sporten en naar bed gaan), voldoende drinken, magnesiumrijk dieet, indien nodig magnesiumsupplementen nemen, nicotine, cafeïne en stimulerende middelen zoals efedrine vermijden

Kuitkrampen: beschrijving

Spierkrampen komen vooral voor in de benen en hier bij voorkeur in de kuit. Kuitkrampen zijn dan ook de meest voorkomende en waarschijnlijk ook de bekendste vorm van spierkramp.

Spierspasmen, d.w.z. pijnloze spierkrampen, zijn te onderscheiden van spierkrampen. Ook te onderscheiden zijn fasciculaties – zichtbare, onregelmatige en onvrijwillige spiertrekkingen van spiervezelbundels zonder bewegingseffect (bijvoorbeeld trillende oogleden). Ze zijn niet pijnlijk, maar vaak onaangenaam.

Kuitkrampen en andere spierspasmen komen vooral 's nachts voor en zijn niet ongewoon. Bijna iedereen heeft wel eens spierkramp. Ruim 90 procent van de jongvolwassenen meldt bijvoorbeeld af en toe krampen. Naarmate mensen ouder worden, komen spierkrampen vaker voor: 33 tot 50 procent van de mensen ouder dan 65 jaar heeft regelmatig (minstens één keer per week) kramp.

Kuitkrampen: oorzaken

Kortom, kuitkrampen en andere spierspasmen worden door medische experts in drie categorieën verdeeld, afhankelijk van hun oorsprong:

Parafysiologische krampen: Incidentele krampen tijdens de zwangerschap en na lichamelijke inspanning, meestal veroorzaakt door een verstoring van de elektrolyten- en waterhuishouding – bijvoorbeeld als gevolg van hevig zweten.
Symptomatische krampen: Ze begeleiden symptomen van ziekten, zoals stoornissen in het zenuwstelsel, de spieren of de stofwisseling. Medicijnen kunnen als bijwerking ook spierkrampen (zoals kuitkrampen) veroorzaken.

Kuitkramp is meestal onschuldig

Minder vaak zijn kuitkrampen een symptoom van een ernstige aandoening (bijvoorbeeld hormonale of stofwisselingsstoornissen, vaatziekten, nieraandoeningen) of een bijwerking van medicijnen.

Hieronder vindt u meer gedetailleerde informatie over mogelijke oorzaken van kuit- en andere spierkrampen.

Verstoringen van de elektrolyten- en waterbalans

Uitdroging

Magnesiumtekort

Een magnesiumtekort (hypomagnesiëmie) kan ook kuitkrampen of spierkrampen veroorzaken. Een tekort aan het mineraal kan bijvoorbeeld het gevolg zijn van een onevenwichtige voeding of diëten, diabetes mellitus, alcoholisme of darm- en nierziekten. Een tekort ontstaat ook vaak tijdens de zwangerschap, wanneer er een verhoogde behoefte aan magnesium is.

Andere elektrolytstoornissen

Kaliumgebrek (hypokaliëmie) en calciumtekort (hypocalciëmie) behoren ook tot de mogelijke oorzaken van spierspasmen:

Aandoeningen van de hormoonbalans en het metabolisme

Verschillende hormonale en stofwisselingsstoornissen kunnen symptomatische spierkrampen veroorzaken als ze de water- en elektrolytenbalans verstoren. Voorbeelden:

Hypothyreoïdie: veel voorkomende symptomen van hypothyreoïdie zijn onder meer slechte prestaties en concentratie, snelle vermoeidheid en geheugenproblemen. Bovendien hebben de spieren de neiging te verkrampen.
Diabetes mellitus: De eerste symptomen zijn vaker plassen en een sterk dorstgevoel. Spierkrampen (zoals kuitkrampen) kunnen hier in eerste instantie worden veroorzaakt door verstoringen van de elektrolytenbalans, later kunnen ze het gevolg zijn van diabetische zenuwbeschadiging (polyneuropathie).
Nierziekten: De nieren spelen een centrale rol bij het reguleren van de vochtbalans. Zwakte van de nieren of zelfs nierfalen kunnen daarom onder andere krampen veroorzaken.

Musculoskeletale aandoeningen

Af en toe zijn symptomatische spierkrampen het gevolg van spierziekten (myopathieën). Deze zeldzame aandoeningen kunnen aangeboren of verworven zijn en worden doorgaans geassocieerd met spierzwakte. Soms treedt ook krampende spierpijn op.

Zenuwaandoeningen

Neurologische aandoeningen en ziekten die verband kunnen houden met symptomatische spierspasmen zijn onder meer:

Motorneuronziekten: Dit zijn ziekten die geleidelijk zenuwcellen vernietigen die de spierbeweging stimuleren. De meest voorkomende vorm is amyotrofische laterale sclerose. De symptomen zijn onder meer spierzwakte, spieratrofie en spierspasmen.
Radiculopathieën: Dit zijn ziekten van de zenuwwortels (in het gebied van de wervelkolom), bijvoorbeeld veroorzaakt door een hernia. Zo kunnen zenuwen die de beenspieren aansturen worden aangetast, wat onder meer kan resulteren in spierkrampen (zoals kuitkrampen).

Vaatziekten

Medicijnen en stimulerende middelen

Er zijn een aantal medicijnen die spierspasmen kunnen veroorzaken. Deze omvatten:

Bepaalde medicijnen tegen hoge bloeddruk: Angiotensine II-receptorblokkers (AT1-antagonisten) en sommige bètablokkers.
Bronchodilatatoren die worden gebruikt om astma te behandelen, bijvoorbeeld salbutamol
Cisplatine en vincristine (medicijnen tegen kanker)
Lovastatine (geneesmiddelen om verhoogde bloedlipidenwaarden te behandelen)
Diuretica (diuretica, dehydraterende medicijnen)
Tolcapon (medicijn tegen de ziekte van Parkinson)
Anticonceptiepil (“anticonceptiepil”)
Pyrazinamide (medicijn tegen tuberculose)
Raloxifen (gebruikt om osteoporose te voorkomen en te behandelen)
Teriparatide (voor de behandeling van osteoporose)

Verschillende stimulerende middelen (zoals amfetaminen, cocaïne, cafeïne, nicotine, efedrine en pseudo-efedrine) kunnen ook spierkrampen veroorzaken.

Kuitkrampen: behandeling en eerste hulp

Als krampen een bijwerking van het medicijn zijn, zal de arts indien mogelijk een alternatief medicijn voorschrijven.

Eerste hulp bij acute spierkrampen

Stretching

In acute gevallen (bijvoorbeeld spierkramp tijdens het sporten of nachtelijke kuitkramp) helpt het meestal om de pijnlijke, krampende spier te strekken – dit kan de kramp vaak stoppen.

Als u daarentegen kramp in het bovenbeen aan de voorkant heeft, gaat het strekken als volgt: Ga rechtop staan, pak de voet van het betreffende been vast en trek deze richting uw zitvlak – totdat u de rek aan de onderkant voelt. voorkant van je dij. Als deze éénpootstandaard te wiebelig voor je is, kun je met je andere hand de muur of een stoel vasthouden.

Zachte massage

Warmte

Ook warme kompressen en hete baden hebben een ontspannend effect op verkrampte spieren – of er kan een warmwaterkruik op de pijnlijke spieren worden geplaatst.

Overigens: conventionele pijnstillers zoals acetylsalicylzuur (ASA) of paracetamol helpen niet tegen spierkrampen.

Kuitkrampen: wanneer moet u naar een arts?

Kuitkrampen en andere spierspasmen die slechts af en toe voorkomen, zijn meestal onschadelijk. Zorg er echter voor dat u een arts raadpleegt als de pijnlijke krampen aanwezig zijn

komen vaker voor,
ga niet vanzelf weg of met stretchen en zachte massage en/of
Gaat gepaard met andere symptomen zoals misselijkheid, gevoelloosheid, tintelingen of beperkt bewegingsbereik.

Uw eerste aanspreekpunt in dergelijke gevallen is uw huisarts. Indien nodig kan hij u doorverwijzen naar een specialist.

Kuitkrampen: onderzoeken en diagnose

Waar komen de krampen voor?
Wanneer en hoe vaak heb je de krampen?
Hoe lang duurt een enkele kramp ongeveer?
Zijn er specifieke situaties of gebeurtenissen die uw krampen kunnen veroorzaken?
Heeft u nog andere symptomen (bijvoorbeeld spierzwakte, gevoelloosheid, diarree, gevoeligheid voor kou, gewichtstoename, enz.)?
Hoe zit het met uw alcoholgebruik?
Gebruikt u medicijnen? Zo ja, welke?
Heeft u reeds bestaande medische aandoeningen?

Een lichamelijk onderzoek geeft de arts een indicatie van uw algemene gezondheidstoestand. Hij kan onder spieren en gewrichten palperen en spierreflexen testen. Daarnaast zal hij zoeken naar afwijkingen die kunnen wijzen op de oorzaak van de spierkrampen (bijvoorbeeld droge huid en slijmvliezen maar ook staande huidplooien bij uitdroging of een opgezwollen gezicht, dof haar en haaruitval bij hypothyreoïdie).

Meting van elektrische spieractiviteit (elektromyografie): Hiermee kan worden gecontroleerd of er sprake is van een spierziekte of zenuwaandoening.
Meting van de zenuwgeleiding (elektroneurografie): Hiermee kan de arts de functionaliteit van perifere zenuwen testen en eventuele zenuwbeschadiging detecteren.

Verdere onderzoeken

In sommige gevallen is ook een spierbiopsie nodig om een (vermoedelijke) oorzaak van spierspasmen te bevestigen of uit te sluiten. Dit is bijvoorbeeld nodig bij amyotrofische laterale sclerose.

Differentiatie van andere stoornissen

Waar de arts bij zijn onderzoeken rekening mee moet houden: Pijnlijke spiersamentrekkingen van andere oorsprong en symptomen die op spierkrampen lijken, moeten worden onderscheiden van systemische spierkrampen. Deze omvatten bijvoorbeeld:

Tetanie: De term verwijst naar de voortdurende of periodieke kramp van spieren door het hele lichaam. Deze spasmen zijn dus veel uitgebreider en langduriger dan normale spierspasmen. Bovendien gaan ze vaak gepaard met herhaalde korte spiertrekkingen. Triggers van tetanie zijn onder meer rachitis, chronisch nierfalen, pancreatitis, traumatisch hersenletsel en braken. Soms blijft de oorzaak van tetanie onbekend (idiopathische tetanie).
Stiff Man Syndrome (Stiff Person Syndrome): Dit is een zeldzame neurologische aandoening die gepaard gaat met langzaam toenemende spierstijfheid in de romp en ledematen en pijnlijke schietkrampen.
Spierischemie: Patiënten met een ‘rokersbeen’ (perifere arteriële occlusieve ziekte, pAVK) kunnen tijdens lichamelijke inspanning kuitpijn ervaren, omdat de kuitspieren niet van voldoende bloed worden voorzien (verminderde bloedstroom = ischemie). Dit voelt misschien als kuitkramp, maar dat is het niet (geen spiercontractie!).

Kuitkrampen: preventie

De volgende tips kunnen incidentele kuitkrampen (en andere spierkrampen) helpen voorkomen, zoals die veroorzaakt door inspanning of een gebrek aan vocht en elektrolyten:

zacht strekken: zacht strekken vóór het sporten en voor het slapengaan maakt spieren en pezen flexibeler. Dit verkleint de kans dat ze onvrijwillig samentrekken (tijdens of na het sporten of tijdens het slapen).
Geen lichaamsbeweging na het eten: U mag niet direct na het eten sporten.
Het vermijden van cafeïne en nicotine
Vermijden van stimulerende middelen: Vermijd indien mogelijk ook stimulerende middelen zoals efedrine en pseudo-efedrine (zoals die voorkomen in decongestiva tegen verkoudheid).
Correct schoeisel: Soms is verkeerd schoeisel (bijv. pumps met hoge hakken) of een verkeerde stand van de voet, zoals een spreidvoet of platvoet, de reden voor spierkrampen (bijv. voetkrampen of kuitkrampen). Dan helpen de juiste schoenen en indien nodig inlegzolen.