Kort overzicht
- Oorzaken en vormen: Goedaardige oorzaken en vormen van knobbeltjes in de borst: cysten, fibroadenomen, lipomen, mastopathie. Kwaadaardige oorzaken van knobbeltjes in de borst: borstkanker.
- Wanneer naar de dokter? Altijd zo snel mogelijk als er een knobbeltje in de borst wordt opgemerkt.
- Diagnose: anamnese afnemen tijdens gesprek, palpatie, echografie, mammografie (röntgenonderzoek van de borst), biopsie, punctie.
- Vroege detectie: regelmatige palpatie van de borsten tussen de derde en zevende dag van de menstruatie.
Knooppunten in de borst: oorzaken en vormen
De vrouwelijke borst bestaat uit klier-, vet- en bindweefsel. Al deze soorten weefsel kunnen veranderen. Artsen schatten dat 90 procent van alle vrouwen tijdens hun leven een knobbeltje in hun borst zal voelen. Meestal zijn deze knobbels goedaardig. Ze ontwikkelen zich onder invloed van hormonen en verdwijnen vanzelf.
Goedaardige knobbeltjes in de borst: cysten
Dit zijn met vloeistof gevulde holtes in klierkwabben (lobuli). Ze kunnen zich bijvoorbeeld ontwikkelen als de uitgang van een klierkwab sluit tijdens de zwangerschap of tijdens het geven van borstvoeding. De in de klierkwab geproduceerde melk kan dan niet meer naar buiten stromen en hoopt zich op – er ontstaat een cyste.
Goedaardige oliecysten bevatten weefselvloeistof met een hoog vetgehalte. Ze ontstaan wanneer vetweefsel beschadigd raakt, bijvoorbeeld na een operatie.
Boven een bepaalde grootte drukken cysten op het omliggende weefsel en verplaatsen het – dit kan pijn veroorzaken. Het risico op borstkanker wordt echter niet beïnvloed door cysten.
Goedaardige knobbeltjes in de borst: fibroadenomen
Goedaardige knobbeltjes in de borst: lipomen
Lipomen zijn goedaardige, langzaam groeiende neoplasmata van vetweefsel. Ze voelen zacht aan en zijn gemakkelijk te verplaatsen omdat ze niet aan de huid zijn gesmolten. Ze verhogen ook niet het risico op borstkanker.
Goedaardige knobbeltjes in de borst: mastopathie
Mastopathie gaat vaak gepaard met cysten op de klierkwabben. Artsen spreken dan van ‘cystische mastopathie’. Als daarentegen vooral bindweefselcellen groeien, staat de aandoening bekend als fibreuze mastopathie. De meest voorkomende is een combinatie van beide vormen: ‘fibrous-cystic mastopathie’.
Graadclassificatie van mastopathie
Artsen onderscheiden drie graden van mastopathie, wat belangrijk is voor diagnose en prognose:
- Graad I: toegenomen bindweefsel, verwijde melkkanalen, soms cysten. Geen neiging tot kwaadaardige verdere ontwikkeling. Ongeveer 70 procent van alle mastopathieën valt in deze categorie.
- Graad II: goedaardige celgroei in de melkkanalen met weinig verhoogd risico op borstkanker. Ongeveer 20 procent van de mastopathieën valt onder graad II.
Kwaadaardige knobbeltjes in de borst: borstkanker
De meeste knobbeltjes in de borst zijn onschadelijk. Maar soms kan ook borstkanker (Mammakarzinom) erachter zitten. In Duitsland wordt elke achtste vrouw in de loop van haar leven ziek door deze kwaadaardige tumorziekte. Elk jaar zijn er ongeveer 70,000 nieuwe gevallen in dit land.
In de meeste gevallen ontstaat borstkanker uit de melkkanalen, soms ook uit de klierkwabben. Daarnaast zijn er enkele zeldzame vormen van borstkanker.
Knooppunten in de borst bij mannen
Daarnaast kunnen ook mannen borstkanker krijgen. Naar schatting krijgen jaarlijks ongeveer 750 mannen in Duitsland de diagnose borstkanker. Helaas vragen veel mannen te laat medisch advies als ze borstklachten hebben. Dit komt omdat velen van hen denken dat borstkanker een ziekte is die alleen vrouwen treft. Vaak is de kanker dan zo ver gevorderd dat een succesvolle behandeling nauwelijks meer mogelijk is.
Borstknobbels: wanneer moet u naar een arts?
In de meeste gevallen herkennen de getroffenen zelf een knobbeltje in de borst, bijvoorbeeld tijdens het douchen, het aanbrengen van crème of het regelmatig palperen van de borsten. Dan moet er snel actie worden ondernomen; in principe moet elk knobbeltje in de borst onmiddellijk door een arts worden onderzocht.
Raadpleeg altijd onmiddellijk een arts als u nodulaire veranderingen in uw borst opmerkt. Het eerste aanspreekpunt voor vrouwen is meestal de gynaecoloog en voor mannen de huisarts.
Knobbels in de borst: diagnose
Eerst zal de arts een eerste consult met u voeren (anamnese) om uw medische geschiedenis te achterhalen. Belangrijke vragen hierbij zijn bijvoorbeeld:
- Wanneer merkte u het knobbeltje in de borst op?
- Is de knobbel sindsdien veranderd (vergroot/gekrompen)?
De medische professional zal vervolgens uw borsten onderzoeken om te bepalen of de knobbel goedaardig of kwaadaardig is. Belangrijke onderzoeksprocedures zijn onder meer:
- Palpatieonderzoek: door zowel de borsten als de lymfeklieren in de oksels te palperen, kan de arts zien of het knobbeltje hard of zacht is, hoe groot deze is en of deze tegen de huid van de borst kan worden bewogen. Deze informatie geeft de eerste aanwijzingen over het type knobbel (cyste, fibroadenoom, enz.).
- Punctie: Grotere cysten worden doorboord om de diagnose te bevestigen. Daarbij zuigt de arts met een fijne holle naald vloeistof uit de cyste. De cellen in de vloeistof worden vervolgens onder de microscoop geanalyseerd.
- Biopsie: Als het mammogram aanwijzingen geeft voor borstkanker, volgt meestal een biopsie. Hierbij wordt een weefselmonster uit de knobbel genomen, dat vervolgens door een patholoog wordt onderzocht. Het resultaat laat betrouwbaar zien of het knobbeltje in de borst goedaardig of kwaadaardig is.
Knooppunt in de borst: therapie
Behandeling van cysten
Kleine cysten (< 1 cm) die onopvallend zijn en geen klachten veroorzaken, hoeven niet noodzakelijk behandeld te worden. Ze moeten echter regelmatig door middel van echografie worden gecontroleerd.
Grotere, pijnlijke cysten worden doorboord om het vocht af te voeren en zo de druk op het omliggende weefsel te verminderen.
Behandeling van fibroadenomen
Behandeling van lipomen
Als een knobbel in de borst een lipoom blijkt te zijn, zijn regelmatige controles voldoende voor verdere behandeling.
Behandeling van mastopathie
Cysten geassocieerd met mastopathie kunnen worden behandeld met een punctie.
Behandeling van borstkanker
Borstkanker moet in ieder geval worden behandeld. De therapievorm hangt af van hoe groot de kwaadaardige knobbel in de borst is, hoe agressief de kankercellen zijn en hoe ver ze zich al in het lichaam hebben verspreid – in de lymfeklieren of zelfs al in andere organen.
Belangrijke componenten van borstkankertherapie zijn onder meer:
- Chemotherapie: Patiënten krijgen medicijnen die snelgroeiende cellen vertragen, zoals kankercellen (cytostatica, chemotherapeutica).
- Bestralingstherapie: hierbij worden de kankercellen bestreden met hoogenergetische elektromagnetische straling.
- Antihormoontherapie: Dit kan helpen als de tumor groeit onder invloed van hormonen.
Borstknobbels: wat u zelf kunt doen
Om eventuele tumoren zo vroeg mogelijk op te sporen, moet u regelmatig zelf uw borsten palperen, inclusief de oksels. Als vrouw kun je dit het beste doen tussen de derde en zevende dag van je menstruatie. Dit komt omdat de borsten om hormonale redenen zacht zijn, waardoor een knobbeltje in de borst gemakkelijker te detecteren is.
