Kort overzicht
- Beloop en prognose: Met vroege therapie en zorgvuldige follow-up zijn het beloop en de prognose meestal goed. Het duurt enkele weken of maanden tot volledige genezing.
- Behandeling: Acute therapie volgens de PECH-regel (rust, ijs, compressie, elevatie), conservatieve therapie via spalken (orthesen), verband en fysiotherapie, chirurgie, pijnstillers.
- Onderzoeken en diagnose: inspectie met palpatie, beeldvorming (MRI, CT), kniefunctietesten, röntgenonderzoek om bijkomende verwondingen op te helderen.
- Oorzaken en risicofactoren: Meestal sportblessures tijdens een plotselinge verandering van richting tijdens een beweging of in een vaste houding (plotselinge draai- en buigbewegingen), evenals verkeersongevallen (vallen, stoten).
- Preventie: warming-up vóór het sporten, opbouw en regelmatige oefeningen, speciale spiertraining (vooral van de dijen).
Wat is een kruisbandscheur?
Bij een kruisbandscheur (kruisbandruptuur) is meestal één van de twee kruisbanden in het kniegewricht geheel of gedeeltelijk gescheurd. De voorste kruisband is het vaakst gewond, de achterste kruisband wordt minder vaak aangetast.
Beide kruisbanden hebben de taak de knie te stabiliseren, de bewegingen te beperken en te beschermen tegen ontwrichting. Ze lopen kruiselings in het gewricht van het dijbeen (femur) naar het scheenbeen (tibia).
Naast de twee kruisbanden stabiliseren ook de binnen- en buitenligamenten het complexe kniegewricht.
Voorste kruisband
De voorste kruisband, die ongeveer vier centimeter lang en tien millimeter breed is, draait als een schroef, vooral als de knie gebogen is, waardoor het scheenbeen niet verder kan bewegen ten opzichte van het dijbeen. Het bestaat uit twee delen. Het voorste gedeelte begint aan de voorzijde in het midden van het scheenbeen, terwijl het achterste gedeelte zijn oorsprong vindt in het buitenste gedeelte van het achterste gewrichtsoppervlak van het scheenbeen. Beide delen verenigen zich voor gezamenlijke verankering in het achterste, binnenste gedeelte van het externe articulaire proces van het femur.
Een blessure aan de voorste kruisband (zoals een scheur in de kruisband) is de meest voorkomende kniebandblessure, goed voor 20 procent van alle knieblessures, gevolgd door een geïsoleerde blessure aan de mediale ligament. De getroffenen zijn doorgaans tussen de 20 en 30 jaar oud, zijn actief in de sport en zijn in ruim tweederde van de gevallen mannen. Slechts in zeldzame gevallen (tien procent) komt een scheur in de voorste kruisband geïsoleerd voor. In ongeveer de helft van de gevallen zijn ook één of zelfs beide menisci beschadigd.
In ongeveer een kwart van de gevallen is de voorste kruisband slechts gescheurd en niet volledig gescheurd.
Achterste kruisband
De achterste kruisband wordt beschouwd als de meest stabiele van de vier kniebanden. Het bestaat uit twee strengen: de ene vindt zijn oorsprong in het voorste, buitenste femurgewrichtsoppervlak, terwijl de tweede streng posterieur in het midden van het dijbeen ontstaat. Samen trekken beide strengen naar het achterste aspect van het scheenbeen. De achterste kruisband voorkomt dat het scheenbeen naar achteren wordt geduwd.
Een scheur van de achterste kruisband is zeldzamer dan een ruptuur van de voorste kruisband en komt vaak voor tijdens het sporten. Dan gaat het vaak om een op zichzelf staand letsel (geen bijkomende blessures). Als daarentegen een verkeersongeval de oorzaak is van een scheur in de achterste kruisband, raken meestal andere delen van de knie gewond.
Kruisbandruptuur: symptomen
Alles wat belangrijk is over de typische tekenen van een kruisbandscheur kun je lezen in het artikel Kruisbandruptuur: Symptomen.
Hoe lang duurt het voordat een kruisbandscheur geneest?
Na een kruisbandscheur komen complicaties zoals bloedingen, gewrichtsinfecties, trombose, zenuw- en vaatletsels zelden voor. De langetermijnresultaten na een kruisbandscheuring zijn in de meeste gevallen goed – zowel bij chirurgische als bij conservatieve behandeling. In beide gevallen is consistente fysiotherapeutische therapie van groot belang om te voorkomen dat het gewricht te vroeg verslijt (artrose).
Het risico op artrose wordt ook verhoogd als door therapie niet het volledige bewegingsbereik van het kniegewricht wordt bereikt. Voor een goed laat resultaat is het belangrijk om op de langere termijn de spieren (vooral de dijspieren) regelmatig te trainen.
Hoe lang het duurt voordat een kruisbandscheur volledig is genezen, is niet precies te zeggen. Het hangt vooral af van de ernst van het letsel, de kwaliteit van de therapeutische maatregelen en de leeftijd en algemene toestand van de getroffen persoon. Er kunnen enkele weken tot enkele maanden worden verwacht. Dit brengt een overeenkomstige stilstand met zich mee, afhankelijk van de activiteit of activiteit.
Vaak is door de grotere doorbloeding de kans op herstel van een scheur van de achterste kruisband zonder operatie groter dan bij een scheur in de voorste kruisband, waarvoor een operatie wederom de betere prognose laat zien.
In de meeste gevallen zijn na een succesvol behandelde kruisbandscheur zelfs sporten waarbij de knie belast wordt, zoals voetbal of skiën, weer mogelijk. Houd er echter rekening mee dat de knie na een kruisbandscheur niet meer zo stabiel is als daarvoor.
Typische late effecten, die soms optreden bij inconsistente therapie of zeer ernstige blessures, zijn instabiliteit van het kniegewricht, pijn bij inspanning en een verhoogde vatbaarheid voor een hernieuwde kruisbandscheur.
Hoe wordt een kruisbandscheur behandeld?
Artsen raden aan om acute maatregelen te nemen volgens de PECH-regel (rust, ijs, compressie, elevatie) als er een vermoeden bestaat van een VKB-scheur. Onderbreek uw sportactiviteit, leg het been omhoog, koel het kniegewricht (ijs, cryospray etc.) en breng een drukverband aan. Gangbare pijnstillers helpen tegen hevige pijn.
De arts behandelt een kruisbandscheur conservatief of operatief. Dit is bijvoorbeeld afhankelijk van het type en de ernst van de blessure (kruisbandscheur of volledige scheur, geïsoleerde blessure of met bijkomende blessures et cetera).
Bij het plannen van de behandeling wordt ook rekening gehouden met individuele factoren, bijvoorbeeld de leeftijd van de gewonde, zijn of haar sportambities en de omvang van activiteiten die de knie belasten (zoals op het werk). Bij jongere mensen die veel sporten, is de kans groter dat een arts een kruisbandscheur opereert dan bij oudere mensen die minder actief zijn en nauwelijks worden blootgesteld aan grote kniebelastingen.
Conservatieve behandeling
In de eerste stap van de conservatieve behandeling van een kruisbandscheur immobiliseert de arts meestal de knie en stabiliseert deze in een spalk (knieorthese). De duur van de immobilisatie bedraagt doorgaans enkele weken. Daarna volgt intensieve fysiotherapie. Het is belangrijk om de dijspieren te versterken om het kniegewricht te stabiliseren. Het doel is om de geblesseerde knie geleidelijk meer en meer te bewegen en er meer gewicht op te plaatsen.
De kwaliteit van de fysiotherapie is cruciaal voor de stabiliteit en functie van het kniegewricht na een kruisbandscheur. Knie-instabiliteiten zijn het resultaat van een inadequate behandeling.
Kruisbandoperatie
Alles wat u moet weten over een chirurgische behandeling leest u in het artikel Kruisbandchirurgie.
Hoe diagnosticeer je een kruisbandscheur?
De specialisten voor een kruisbandscheur zijn orthopeden, traumachirurgen en sportartsen. Om de oorzaak van het letsel op te helderen, stelt de arts eerst onder meer de volgende vragen:
- Hoe heb je jezelf pijn gedaan?
- Wanneer vond het ongeluk plaats?
- Heeft u tijdens het ongeval geluid gehoord?
- Kon je daarna nog wel lopen?
- Bij welke bewegingen heeft u bijzondere pijn?
- Heeft u ooit eerder een knieblessure gehad?
De beschrijving van het ongeval kan de arts al aanleiding geven om een kruisbandscheuring te vermoeden, vooral als het kniegewricht gezwollen is. Als de voorste kruisband gescheurd is, melden de getroffenen tijdens het ongeval meestal een krakend geluid. Daarna was het voor hen meestal niet meer mogelijk om te lopen. Het scheuren van de achterste kruisband gaat daarentegen minder vaak gepaard met geluid.
Lichamelijk onderzoek en tests
Vervolgens onderzoekt de arts de gewonde knie door deze te palperen (palpatie) en voert stabiliteitstesten, loop- en evenwichtstesten uit. Belangrijke tests voor het detecteren van een VKB-blessure (zoals een kruisbandruptuur) zijn de ladetest, de Lachman-test en de pivot shift-test.
Bij de ladetest ligt de getroffen persoon dus op zijn rug met het gewonde been in een heupflexie van 45 graden en een knieflexie van 90 graden. Als de arts nu het onderbeen in het kniegewricht als een lade naar voren kan duwen ten opzichte van het bovenbeen (voorste schuifladetest), is er sprake van een blessure aan de voorste kruisband (zoals een scheur in de voorste kruisband).
Als het mogelijk is om het onderbeen te veel naar achteren te bewegen ten opzichte van het bovenbeen (posterieure ladetest), duidt dit op een beschadiging van de achterste kruisband.
De arts controleert ook de bloedstroom, de motorische functie en de gevoeligheid in het getroffen gebied (DMS-test) en het bewegingsbereik van de gewonde knie in vergelijking met de gezonde andere kant. In het geval van een scheuring van de achterste kruisband wordt de flexie van de knie bijvoorbeeld tot 20 graden verminderd als gevolg van de veranderde biomechanica. Kort na het ongeval kan de flexie niet altijd worden getest, omdat de knie door de blauwe plek meestal pijnlijk en gezwollen is. Dan zijn overeenkomstige tests pas een paar dagen later mogelijk.
Imaging
Met behulp van het röntgenonderzoek kan worden vastgesteld of er ook sprake is van een benig letsel in het kniegebied of van een benige ligamentscheur. De kruisbandscheur zelf is niet op de röntgenfoto te zien. Hiervoor is een andere beeldvormingsprocedure nodig, zoals magnetische resonantie beeldvorming (MRI) of, in sommige gevallen, computertomografie (CT). Idealiter laten beide procedures zien of de betreffende kruisband geheel of alleen gescheurd is.
Wat leidt tot een kruisbandscheur?
Sport- en verkeersongevallen zijn de meest voorkomende redenen voor een kruisbandscheur, vooral een scheur van het voorste externe ligament. Bij sport komt de blessure vaak voor wanneer de atleet de grond raakt door plotseling te remmen met de knie gestrekt, zoals bij een sprong. Een dergelijke val zorgt ervoor dat de knie onwillekeurig remt, buigt en naar buiten draait (extern rotatietrauma).
Een voorste kruisbandscheur ontstaat dus klassiek als gevolg van een abrupte rembeweging met gelijktijdige rotatie in de knie. Het risico hiervan is vooral aanwezig bij voetbal en skiën. Bij een binnenwaartse rotatie is de kruisbandscheur gebaseerd op een zogenaamd intern rotatietrauma.
Bij een voorste kruisbandruptuur komen vaak complexe blessures voor: De ruptuur gaat dan gepaard met een blessure aan de mediale meniscus en/of de mediale ligament. Als alle drie de structuren gewond zijn, wordt dit een ongelukkige triade genoemd.
Een scheur in de achterste kruisband is meestal het gevolg van externe krachten, zoals bij sport- of auto-ongelukken. Door er met geweld tegenaan te duwen terwijl de knie gebogen is, wordt de achterste kruisband overrekt en scheurt. In sommige gevallen scheurt de achterste kruisband ook bij sterke draaiende bewegingen en een zijdelingse opwaartse druk op het kniegewricht. In de meeste gevallen zijn ook andere delen van de knie beschadigd.
Kan een kruisbandscheur worden voorkomen?
Om een kruisbandscheuring te voorkomen, moet u uw spieren goed opwarmen voordat u gaat sporten. Als u uw coördinatievaardigheden verbetert door te springen en rennen, verkleint u ook de kans op blessures. Gerichte spiertraining, vooral die van de dijspieren, voorkomt ook kruisbandletsel.
