Wat is fotodynamische therapie?
Fotodynamische therapie maakt gebruik van fotochemische processen om bepaalde ziekten te behandelen. De chemische reacties die door licht worden veroorzaakt, creëren namelijk stoffen die giftig zijn voor bepaalde soorten cellen en helpen abnormaal weefsel te vernietigen.
Bij fotodynamische therapie wordt een zogenaamde fotosensitizer op het te behandelen gebied aangebracht of in het weefsel geïnjecteerd en bestraald met licht van een specifieke golflengte. De fotosensibilisator is een chemisch middel dat door de bestraling wordt gestimuleerd om celgiftige stoffen te vormen. Deze reactie is afhankelijk van zuurstof, die van nature al in het weefsel aanwezig is.
Celbeschadiging (door fotodynamische therapie) wordt onderverdeeld in primaire cytotoxiciteit, die vooral cellen beschadigt, en secundaire cytotoxiciteit, die de bloedvaten aantast. Omdat de fotosensitizer voornamelijk verrijkt is in het zieke weefsel, kan gezond weefsel grotendeels gespaard blijven tijdens deze therapie.
Wanneer wordt fotodynamische therapie toegepast?
Fotodynamische therapie speelt een centrale rol bij de behandeling van dermatologische ziekten.
- huidkanker (basaalcelcarcinoom, plaveiselcelcarcinoom, actinische keratosen, ziekte van Bowen, Kaposi-sarcoom, mycosis fungoides) en metastasen van de huid
- Acne (acne vulgaris)
- Wratten (verrucae) veroorzaakt door menselijke papillomavirussen
Een ander gebied is de palliatieve kankergeneeskunde (palliatieve oncologie), waar de ziekte niet langer kan worden genezen, maar wel kan worden verlicht. De effectiviteit van fotodynamische therapie wordt beperkt door de geringe penetratiediepte van het licht. Het wordt gebruikt voor deze soorten kanker:
- Blaaskanker
- Vroege carcinomen van de longen en de slokdarm
- Galwegcarcinoom
- Borstcarcinoom
- Hersentumors
Fotodynamische therapie wint ook steeds meer terrein in de oogheelkunde, bijvoorbeeld bij ‘leeftijdsgebonden maculaire degeneratie’.
Wat doe je tijdens een fotodynamische therapie?
Vóór de daadwerkelijke behandeling zal uw arts vragen naar uw gezondheidsgeschiedenis en contra-indicaties zoals allergieën voor de fotosensitizer of zwangerschap uitsluiten.
Nu wordt een fotosensibilisator, meestal in de vorm van een crème, op het te behandelen gebied aangebracht (plaatselijke toepassing) en moet deze minimaal drie uur laten zitten. Voor dit doel is 5-aminolevulinezuur ontwikkeld, dat wordt gemetaboliseerd tot protoporfyrine, vooral door tumorcellen. Als een fotosensibilisator (systemisch) door het hele lichaam moet werken en via de bloedvaten moet worden toegediend, verdient de toediening van porfyrines en hun derivaten de voorkeur.
Om de fotosensitizer te activeren, moet deze worden bestraald met behulp van een laser. Alleen de absorptie van licht met de juiste golflengte leidt tot activering van de betreffende stof. Dit wordt ook wel een hogere energietoestand genoemd, waardoor de stof energie kan overbrengen naar zuurstof die al in het weefsel aanwezig is.
Dit wordt omgezet in een meer energetische vorm (singletzuurstof), die nu cellen en hun componenten kan beschadigen door zijn chemische reactiviteit. Daarom wordt ook de term zuurstofradicaal gebruikt.
De primaire celbeschadiging (cytotoxiciteit) vindt plaats aan de componenten en het membraan van de cellen. Secundaire cytotoxiciteit leidt, via effecten op de bloedvaten, tot een tekort aan toevoer en uiteindelijk tot de dood van de zieke of gedegenereerde cellen.
De eigenlijke fotodynamische therapie duurt slechts 10 tot 30 minuten en wordt gewoonlijk herhaald met tussenpozen van een week. Om ervoor te zorgen dat u tijdens de behandeling en daarna geen pijn ervaart, krijgt u pijnstillende medicijnen of pijnstillende gels of crèmes.
Wat zijn de risico’s van fotodynamische therapie?
Bijwerkingen kunnen bij fotodynamische therapie niet worden uitgesloten, maar komen zelden voor:
- Pijn tijdens bestraling
- @ Rood worden van de huid (erytheem)
- puisten
- oppervlakkige huidlaesies (erosies)
- donkere verkleuringen (hyperpigmentatie) van de huid
- allergieën voor de fotosensitizer
- korstvorming als gevolg van de afstoting van vernietigde cellagen
- littekens
- op het oog: verslechtering van de gezichtsscherpte tot blindheid
Waar moet ik op letten na een fotodynamische therapie?
Omdat fotosensitizers een hoge gevoeligheid voor licht veroorzaken, moet u uzelf gedurende ten minste één maand na de behandeling beschermen tegen zonlicht en andere sterke lichtbronnen en vooral tegen laserlicht.
Uw arts zal u vertellen hoe lang u uit de zon moet blijven en welke crèmes en zepen u moet gebruiken om de behandelde gebieden te verzorgen. Als fotodynamische therapie werd gebruikt voor de behandeling van maculaire degeneratie, wordt het aanbevolen om enige tijd een zonnebril te dragen.
