Kort overzicht
- Behandeling: gerichte remediëring, schoolverlichting (klassedruk) en begrip.
- Symptomen: Onder andere verdraaien, letters door elkaar halen of weglaten, langzaam lezen, problemen met hoofdletters en kleine letters. Mogelijk ook psychische problemen als gevolg van de dyslexie.
- Oorzaken en risicofactoren: Waarschijnlijk genetisch.
- Diagnose: Bij de (kinder)arts via gerichte vragen, gehoor-/visus- en lees-/schrijftesten.
Wat is dyslexie?
Dyslexie (ook: schrijf-leesstoornis of lees-spellingsstoornis, LRS of specifieke dyslexie) is een specifieke leerstoornis.
Mensen met dyslexie hebben een verminderd lees- en schrijfvermogen. Dit betekent echter niet dat mensen met dyslexie minder intelligent zijn. Dyslectici vinden het alleen lastig om gesproken taal om te zetten in geschreven taal en omgekeerd. Jongens worden vaker getroffen dan meisjes.
Speciaal geval: Dyslexie
Dyslexie is een leesstoornis die vaak voorkomt in de context van dyslexie. Het varieert in ernst onder de getroffen individuen en wordt begunstigd door genetische factoren.
Vaker dan dergelijke aangeboren dyslexie is verworven dyslexie: in dit geval is het hersengebied dat verantwoordelijk is voor het lezen beschadigd door een ongeval of beroerte.
Een arts stelt dyslexie vast door middel van verschillende onderzoeken en een speciale test. Met veel begrip, speciale ondersteuning en aangepaste prestatiebeoordeling op school kunnen getroffen kinderen effectief geholpen worden.
Meer over dit onderwerp leest u in het artikel Dyslexie.
Hoe wordt dyslexie behandeld?
Het belangrijkste is dat ouders en leerkrachten het getroffen kind veel begrip en geduld tonen. De druk om thuis en op school te presteren kan dyslexie verergeren. Hetzelfde geldt voor minachtingen van klasgenoten.
Dergelijke ongunstige reacties van de omgeving op de leerstoornis vergroten ook het risico dat de dyslectische persoon geestesziek wordt. Het kind moet zo snel mogelijk uit deze vicieuze cirkel worden gehaald.
Vaak hebben de kinderen naast de ondersteuning die zij krijgen ook psychotherapeutische ondersteuning nodig. Dit geldt vooral als er ook een psychische aandoening (zoals depressie) optreedt. Depressie kan ervoor zorgen dat de lees- en schrijfvaardigheid van het kind niet verbetert.
Hoewel dit tot stigmatisering kan leiden, is het getroffen kind (en gezin) vaak blij met de dyslexiediagnose en bouwt het zelfvertrouwen en eigenwaarde op dankzij graadbescherming.
De nadeelcompensatie wordt in elke deelstaat bepaald door het betreffende ministerie van Onderwijs. Als een arts door middel van dyslexietests de leerstoornis heeft vastgesteld, is het mogelijk om een dergelijke vergoeding aan te vragen.
Wat zijn de symptomen?
Dyslexie sluit (hoog)talent op andere vlakken dus niet uit. Bij dyslectici liggen de overige academische prestaties bijvoorbeeld meestal binnen het normale bereik. Uit onderzoek blijkt dat alleen de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor lezen en/of schrijven aangetast zijn.
Daarentegen hebben kinderen aanvankelijk problemen met het reciteren van het alfabet; ze verwisselen bijvoorbeeld letters bij het schrijven of verdraaien delen van woorden of letters bij het voorlezen. Bij sommige kinderen is de aandacht ook verstoord of zijn er stoornissen in het sociale gedrag.
De meeste getroffenen hebben zowel een lees- als een spellingstoornis. Er zijn echter ook dyslectici die slechts één van de twee stoornissen hebben.
Symptomen van een spellingstoornis: De getroffenen schrijven woorden vaak zoals ze ze hebben gehoord. Daarom verwarren ze vaak gelijk klinkende letters (zoals b met p, c met k of p met q). Soms laten ze letters helemaal weg (bijvoorbeeld waarheid zonder “h”) of voegen ze ze in de verkeerde volgorde in. Ze plaatsen ook vaak koppeltekens verkeerd en hebben problemen met hoofdletters en kleine letters.
Samen met een lees- en/of spellingstoornis komt soms ook een verminderd rekenvermogen (dyscalculie) voor.
Niet verwarren met lees- en spellingszwakte!
Dyslexie verschilt van ‘normale’ lees- en spellingszwakte. Dit laatste kan tijdelijk voorkomen, bijvoorbeeld wanneer een kind wordt blootgesteld aan ongunstige psychosociale factoren zoals een verhuizing of een scheiding van de ouders.
Een lees- en spellingstoornis wordt daarom alleen dyslexie genoemd als deze genetisch bepaald of erfelijk is.
Wat zijn de oorzaken van dyslexie?
De oorzaken van dyslexie zijn nog niet duidelijk begrepen. Er wordt nu echter aangenomen dat genetische factoren een grote rol spelen bij het ontstaan van de leerstoornis. Dyslexie treft vaak meerdere leden van een gezin.
Blijkbaar nemen pasgeborenen met dyslexie akoestische signalen al anders waar en verwerken ze deze ook anders. Bovendien lijken de hersengebieden die verantwoordelijk zijn voor taalverwerking minder synchroon te werken en zijn ze bij dyslexie minder goed met elkaar verbonden. Getroffen personen vinden het vaak moeilijk om zich te concentreren tijdens het lezen.
Daarnaast is het mogelijk dat de volgende factoren dyslexie bevorderen of begeleiden:
Psychosociale factoren: Dyslectici komen voor in alle sociale klassen. Een ongunstig sociaal milieu wordt echter beschouwd als een risicofactor voor de ontwikkeling van de specifieke lees- en spellingzwakte. Dit komt omdat als het opleidingsniveau van de ouders hoog is, zij het kind vaak zowel emotioneel als praktisch ondersteunen bij het leren en het maken van huiswerk. Dit gaat blijkbaar lees- en spellingproblemen tegen.
Verzwakt fonologisch bewustzijn: Fonologisch bewustzijn zorgt ervoor dat woorden worden gedecodeerd en begrepen tijdens het lezen. Bij mensen met dyslexie is het verzwakt.
Hoe kan dyslexie worden vastgesteld?
Als u vermoedt dat uw kind dyslexie heeft, is het belangrijk om zo vroeg mogelijk een kinderarts te raadplegen. De arts zal eerst uitgebreid met u praten om belangrijke informatie te verzamelen voor de diagnose dyslexie. Mogelijke vragen die u kunt stellen zijn:
- Wanneer begon uw kind te praten?
- Hoe gaat uw kind om met huiswerk?
- Gaat uw kind met plezier naar school?
- Heeft een familielid al dyslexie?
Daarna volgen diverse tests om andere mogelijke oorzaken van de lees- en/of spellingproblemen uit te sluiten. Hiervoor onderzoekt de arts verschillende zaken, zoals:
Conditie van de hersenstructuur: Meting van hersengolven (elektro-encefalografie, EEG) geeft bijvoorbeeld aanwijzingen voor schade aan de hersenstructuur.
Lees- en spellingvaardigheid: De arts test zowel door het kind voor te lezen als een korte tekst te laten schrijven.
Intelligentietest: Hiermee kan worden vastgesteld of de prestaties van het kind slechter zijn door een lagere intelligentie in vergelijking met leeftijdgenoten (en niet door een leerstoornis). Het bepaalt ook hoe groot het verschil is tussen intelligentie en spellingprestaties.
Wat is de prognose voor dyslexie?
Dyslexie is niet te voorkomen. Het kan echter goed worden behandeld met verschillende therapeutische maatregelen. Hoe eerder een arts de leerstoornis diagnosticeert en behandelt, hoe beter de prognose. De leesstoornis verbetert vaak sneller dan de spellingstoornis.
Andere mogelijke gevolgen zijn depressieve stemmingen en psychosomatische klachten zoals buikpijn of slaapstoornissen. Als de specifieke dyslexie echter in een vroeg stadium wordt onderkend en behandeld, kunnen dergelijke complicaties vaak worden voorkomen.
