Kort overzicht
- Wat is dengue-koorts? Een virale infectie overgedragen door de Aedes-mug.
- Voorkomen: vooral in tropische en subtropische landen, maar ook (incidenteel) in Europa.
- Symptomen: soms geen, anders typisch griepachtige symptomen (zoals koorts, koude rillingen, hoofdpijn, pijnlijke ledematen, spierpijn); bij complicaties onder meer bloedstollingsstoornissen, braken, bloeddrukdaling, rusteloosheid, slaperigheid.
- Prognose: meestal goedaardig beloop; verhoogd risico op complicaties bij kinderen en tweede infecties
- Preventie: Vermijd muggenbeten (lange kleding, klamboe, muggenspray etc.), vaccinatie indien nodig.
Dengue-koorts: infectieroutes en incidentie
Deze muggen worden voornamelijk aangetroffen in stedelijke omgevingen of in het algemeen in door mensen bevolkte gebieden. Ze leggen hun eieren het liefst in de buurt van water (flessen, regentonnen, emmers, etc.). Als vrouwtjes besmet zijn, kunnen ze het virus rechtstreeks op het broed overbrengen. Het zijn ook de vrouwelijke muggen die de ziekte doorgeven aan de mens.
Kunnen mensen elkaar besmetten met dengue?
Directe dengue-overdracht van persoon op persoon – dat wil zeggen zonder de aanwezigheid van Aedes-muggen – komt doorgaans niet voor.
In tegenstelling tot bijvoorbeeld griepvirussen worden dengue-virussen volgens de huidige kennis niet in speeksel aangetroffen. Dengue-koorts kan dus niet worden overgedragen door niezen, hoesten of kussen. Er zijn echter individuele gevallen waarin onderzoekers ervan uitgaan dat mensen besmet zijn geraakt door onbeschermde geslachtsgemeenschap.
Onderzoekers hebben RNA van het denguevirus kunnen detecteren in sperma, vaginale afscheiding en urine. Het blijft echter onduidelijk in welke mate dit tot infectie kan leiden (het is ook denkbaar dat infectie kan plaatsvinden via kleine verwondingen opgelopen tijdens geslachtsgemeenschap, waardoor geïnfecteerd bloed wordt overgedragen). Een positieve test betekent niet noodzakelijkerwijs dat de getroffen persoon besmettelijk is, aangezien hiermee alleen het genetische materiaal van het denguevirus wordt opgespoord.
Hoewel zeer zelden gerapporteerd, speelt de directe overdracht van het denguevirus onder mensen volgens deskundigen geen relevante rol bij de verspreiding van dengue. Doorslaggevend is de overdracht via Aedes-muggen.
Het optreden van dengue-koorts
Door de opwarming van de aarde is de Aziatische tijgermug nu echter ook wijdverspreid in Zuid-Europa en blijft zijn woongebied uitbreiden. De afgelopen jaren zijn er in Europa al geïsoleerde gevallen van dengue-infectie geweest, bijvoorbeeld op Madeira, Kroatië, Frankrijk en Spanje. Deskundigen vrezen dat de mug zich ook steeds meer naar continentaal Europa zal verspreiden.
De meest voorkomende infectielanden in 2018, volgens de rapportagegegevens van de Infection Protection Act (IfSG), waren:
- Thailand: 38 procent
- India: 8 procent
- Malediven: 5 procent
- Indonesië: 5 procent
- Cuba: 4 procent
- Cambodja: 4 procent
- Sri Lanka: 4 procent
- Vietnam: 3 procent
- Mexico: 2 procent
- Tanzania: 2 procent
- Anderen: 25 procent
Dengue-koorts: ziekten nemen toe
Dengue-koorts heeft zich de afgelopen decennia snel verspreid. In de afgelopen vijftig jaar is het aantal besmette mensen dertig keer zo groot geworden. Deskundigen schatten dat jaarlijks tussen de 50 en 284 miljoen mensen wereldwijd het denguevirus oplopen.
Dengue-koorts: symptomen
Veel besmette personen vertonen ook helemaal geen symptomen (vooral kinderen).
Complicaties van knokkelkoorts
Bij de meerderheid van de patiënten geneest dengue-koorts zonder verdere gevolgen. In sommige gevallen zijn er echter complicaties: artsen maken onderscheid tussen twee ernstige ziekteverlopen, die ook levensbedreigend kunnen worden. Ze komen vooral voor bij kinderen en adolescenten jonger dan 15 jaar, en in het algemeen bij patiënten die al dengue hebben gehad:
Dengue Shock Syndrome (DSS): Wanneer de bloeddruk als gevolg van de ziekte ontspoort, kan het hart niet langer voldoende bloed door het lichaam pompen. Als gevolg hiervan gaat de hartslag sterk omhoog. Niettemin worden vitale organen zoals de hersenen en de nieren niet langer voldoende voorzien.
Waarschuwingssignalen van dergelijke complicaties zijn:
- plotselinge buikpijn
- herhaald braken
- plotselinge daling van de lichaamstemperatuur tot onder 36° C
- plotselinge bloeding
- plotselinge daling van de bloeddruk
- snelle pols
Dengue-koorts: behandeling
Er bestaat geen causale therapie voor deze infectie. Dit betekent dat de arts alleen de symptomen kan verlichten, maar niet het virus zelf kan bestrijden.
Zolang er geen complicaties optreden, hoeft de patiënt niet noodzakelijk in het ziekenhuis te worden opgenomen. Zodra er echter tekenen van bloeding optreden of een shock dreigt, is een intramurale behandeling (mogelijk op de intensive care) onvermijdelijk. Daar kunnen vitale functies (hartslag, ademhalingsfrequentie, bloeddruk, enz.) nauwlettend worden gevolgd. Bovendien worden indien nodig infusies of bloedeenheden aan patiënten toegediend.
Dengue-koorts: preventie
In principe kan knokkelkoorts worden voorkomen door vaccinatie en door blootstellingsprofylaxe.
Dengue-vaccinatie
Het eerste dengue-vaccin werd in december 2018 in de EU goedgekeurd. Medische professionals dienen drie doses van het vaccin toe met tussenpozen van zes maanden.
Het tweede denguevaccin kreeg in december 2022 zijn goedkeuring in de EU. Het wordt toegediend in een regime van twee doses met een interval van drie maanden tussen de eerste en de tweede vaccindosis.
Goedgekeurd voor kinderen van vier jaar en ouder, adolescenten en volwassenen. Momenteel (juni 2023) overwegen de relevante instanties een mogelijk vaccinatieadvies voor reizigers naar endemische gebieden met dengue.
Blootstellingsprofylaxe
- Draag een lange broek en lange mouwen
- Breng insectenwerende middelen (muggenspray) aan op huid en kleding
- Rek klamboes met een maaswijdte van maximaal 1.2 mm – wat overeenkomt met ongeveer 200 MESH (meshes/inch2) – over het bed
- Plaats horren op ramen en deuren (geïmpregneerd met insecticiden)
Dengue-koorts: onderzoeken en diagnose.
In de beginfase zijn de belangrijkste symptomen van knokkelkoorts niet te onderscheiden van die van een normale griep. Toch kan een daartoe gespecialiseerde arts zoals een tropenarts vaak al een besmetting met “knokkelkoorts” vermoeden op basis van de beschreven symptomen en de informatie dat de getroffen persoon in een risicoland is geweest. De arts verkrijgt deze informatie tijdens het eerste consult met de patiënt (anamnese).
- Meting van temperatuur, pols en bloeddruk
- Luisteren naar hart- en longgeluiden
- Palpatie van de oppervlakkige lymfeklieren
- Onderzoek van de keel en slijmvliezen
Het vermoeden van knokkelkoorts kan worden bevestigd door bloedonderzoek: een bloedmonster van de patiënt wordt getest op het denguevirus en specifieke antilichamen tegen de ziekteverwekker. Er zijn ook sneltests beschikbaar om specifieke antilichamen op te sporen.
Dengue-koorts: verloop van de ziekte en prognose
In de regel verloopt dengue-koorts zonder complicaties. De meeste patiënten herstellen binnen een paar dagen. De vermoeidheid kan echter enkele weken aanhouden.
Er is een verhoogd risico op complicaties als gevolg van knokkelkoorts bij patiënten die niet genoeg drinken of jonger zijn dan 15 jaar. Ook een tweede infectie met denguevirussen is gevaarlijk:
sterfterisico
Vooral bij dengue hemorragische koorts (DHF) en het dengue shock syndroom (DSS) is tijdige intensieve medische behandeling van groot belang. Sterfte (letaliteit) in DHF varieert van zes tot 30 procent. DSS is nog gevaarlijker: zonder adequate behandeling sterft 40 tot 50 procent van de patiënten aan deze ernstige vorm van dengue. Met tijdige behandeling daalt de sterfte echter tot één procent of minder.
