Kort overzicht
- Symptomen: onder andere pijn, zwelling, gevoeligheid en koorts.
- Oorzaken: verminderde speekselproductie, slechte mondhygiëne, medicijnen, auto-immuunziekten, enz.
- Diagnose: medische geschiedenis, lichamelijk onderzoek, verdere onderzoeken zoals echografie, magnetische resonantie beeldvorming of endoscopie.
- Therapie: Afhankelijk van de oorzaak, bijvoorbeeld met antibiotica, pijnstillende en ontstekingsremmende medicijnen
Wat is een speekselklierontsteking?
Onder speekselklierontsteking (sialadenitis, sialoadenitis) verstaan artsen een ontsteking van de grote speekselklieren van het hoofd. Deze omvatten:
- Parotisklieren (Glandula parotidea): ze produceren een waterige afscheiding.
- Submandibulaire klieren (glandula submandibularis): ze produceren een slijmachtige, waterige afscheiding.
- Sublinguale klieren (glandula sublingualis): Ze produceren een slijmafscheiding.
Ontsteking van de parotisklier
Alles wat belangrijk is over ontsteking van de parotis vindt u in het artikel Parotitis.
Wat zijn de symptomen?
Er wordt onderscheid gemaakt tussen acute en chronische speekselklierontsteking. Acute sialadenitis manifesteert zich vaak met de volgende plotseling optredende symptomen (indien veroorzaakt door bacteriën):
- Pijn
- zwelling van de klier
- Gevoeligheid voor druk
- Harde, grove consistentie
- Hete, rode huid over de klier
- Koorts, koude rillingen
- Zwelling van lymfeklieren
Pus kan via de uitscheidingskanalen in de mondholte worden geloosd. Zowel de zwelling als de pijn van de klier nemen toe tijdens het eten, omdat kauwen de speekselproductie stimuleert. In ongeveer 80 procent van de gevallen treedt een ontsteking van de speekselklier slechts aan één kant op.
Speekselklierontsteking: symptomen van een acute virale infectie
Speekselklierontsteking: tekenen van chronische ontsteking
Chronische, recidiverende sialadenitis vordert langzaam en in episoden. De klier is pijnlijk gezwollen. Er kan etterende of melkachtige korrelige afscheiding vrijkomen. Meestal is chronische speekselklierontsteking eenzijdig. Het kan ook van de ene naar de andere kant veranderen.
Hoe lang duurt een speekselklierontsteking?
Oorzaken en risicofactoren
De oorzaken van speekselklierontsteking zijn gevarieerd. Terwijl kinderen vaker last hebben van een ontsteking van de parotisklier veroorzaakt door het besmettelijke bofvirus, hebben oudere mensen meer kans op terugkerende bacteriële speekselklierontsteking. Over het algemeen kan sialadenitis de volgende oorzaken hebben:
- Slechte mondhygiëne, rotte tanden, ontsteking van het mondslijmvlies
- Bepaalde medicijnen zoals antidepressiva, diuretica, antihistaminica, bètablokkers, calciumantagonisten
- Auto-immuunziekten zoals het syndroom van Sjögren of het syndroom van Heerfordt
- Radiotherapie van het hoofd-halsgebied of radio-jodiumtherapie voor schildklieraandoeningen
- Verstoringen van de zout- en waterbalans
- Chronische ziekten zoals diabetes mellitus of AIDS
Virussen veroorzaken meestal een ontsteking van de speekselklieren doordat ze via het bloed de klier binnendringen. Typische pathogenen zijn onder meer het Eppstein-Barr-virus, het cytomegalovirus, het bofvirus en het influenzavirus.
Speekselklierontsteking: diagnostiek
- Hoe lang heb je de symptomen al?
- Zijn er triggers die de symptomen verergeren?
- Heeft u een chronische ziekte zoals AIDS, diabetes mellitus of reuma?
- Gebruikt u regelmatig medicijnen?
- Bent u bestraald aan het hoofd of de nek?
Fysiek onderzoek
In de volgende stap zal uw arts uw speeksel afnemen en onderzoeken op ziekteverwekkers. Een bloedmonster kan ook nuttig zijn. In het laboratorium kunnen de zogenaamde ontstekingsparameters worden bepaald. Deze omvatten het C-reactieve eiwit, de bezinkingssnelheid van erytrocyten en het aantal witte bloedcellen (leukocyten). Uw arts gebruikt deze waarden om te bepalen of er sprake is van een ontsteking in uw lichaam.
Verdere onderzoeken
Tijdens de endoscopie duwt de arts een kleine camera door de uitscheidingskanalen van de klieren. Hierdoor kan de arts de kanalen en klieren visualiseren, weefselmonsters nemen en irrigatie uitvoeren.
Behandeling
Antibiotica zijn daarentegen niet effectief tegen virussen. Bij een virusgerelateerde speekselklierontsteking kunnen alleen de symptomen worden behandeld (symptomatische therapie). De arts schrijft bijvoorbeeld pijnstillers voor die ook ontstekingsremmend of koortswerend werken, zoals ibuprofen of paracetamol.
Huismiddeltjes hebben hun grenzen. Als de klachten langdurig aanhouden, niet verbeteren of zelfs verergeren, dient u altijd een arts te raadplegen.
Daarnaast is het belangrijk om te letten op een goede mondhygiëne, voldoende te drinken en de voorkeur te geven aan zacht voedsel.
Als een auto-immuunziekte de oorzaak is van de speekselklierontsteking, kan uw arts glucocorticoïden (cortison) voorschrijven. Ze onderdrukken het immuunsysteem en remmen zo de ontstekingsreactie.
In het geval van speekselstenen die niet kunnen worden geëlimineerd door conservatieve therapie (bijvoorbeeld zure snoepjes, massages), kan een chirurgische ingreep noodzakelijk zijn.
Verloop van de ziekte en prognose
Bij tijdige en juiste behandeling van speekselklierontsteking geneest deze meestal binnen een paar dagen zonder gevolgen.
Als bacteriële etterende speekselklierontsteking onbehandeld blijft, kan zich een etterende capsule (abces) vormen. Dit kan uiteindelijk doorbreken in de mondholte, gehoorgang of via het nekweefsel naar buiten. Als de triggerende bacteriën in de bloedbaan terechtkomen, ontstaat er een potentieel levensbedreigende bloedvergiftiging (sepsis).
Als chronische speekselklierontsteking onbehandeld blijft, is het mogelijk dat het klierweefsel littekens krijgt of achteruitgaat.
Het risico op speekselklierontsteking kan worden verminderd door voldoende vochtinname en een grondige mondhygiëne. Zure snoepjes en drankjes en suikervrije kauwgom stimuleren de speekselvloed, wat ook een preventieve werking heeft. Een vaccinatie helpt tegen speekselklierontsteking veroorzaakt door het bofvirus.
