Coprolalie: beschrijving
Het woord coprolalia komt van het Griekse kopros ‘mest, uitwerpselen’ en lalia ‘spraak’. Patiënten die hieraan lijden, spuwen dwangmatig obscene, vulgaire, vuile, aanstootgevende, beledigende en soms zelfs hatelijke woorden. In sommige gevallen zijn het ook seksueel getinte krachttermen die patiënten met coprolalie rondgooien. De korte, abrupte scheldwoorden worden tijdens normale spraak zonder context afgewisseld, meestal tussen twee zinnen. Het moet dus worden opgevat als een soort tussenwerpsel. De toonhoogte en toon van de stem veranderen meestal ook.
Soms is er een drang naar grof taalgebruik, vooral in het bijzijn van bepaalde mensen. Niet zelden zijn het familieleden, zoals de moeder.
Artsen rekenen coprolalie tot de neuropsychiatrische symptomen – zowel de hersenen als de psyche spelen een rol. Het gebruik van fecale taal kan niet bewust worden gecontroleerd, maar functioneert dwangmatig. Getroffen personen voelen een innerlijke drang om regelmatig salvo’s van woorden ‘af te vuren’. Dit gaat gepaard met een gevoel van machteloosheid. Ook het tijdstip waarop coprolalie optreedt, kan niet door de wil worden beïnvloed. Coprolalie is dus geen bewuste reactie op andere mensen.
Coprolalie is ook geen fenomeen van de moderne tijd, maar werd al in 1825 beschreven door de Franse neuroloog George Gilles de la Tourette. Vijf van de negen patiënten die hij beschreef, gebruikten dergelijke fecale taal.
Coprolalie kan ook uitsluitend in de hersenen voorkomen. Obscene gedachten en fantasieën zijn typisch, maar ze worden niet als woorden uitgesproken, maar flitsen alleen door de geest.
In een andere variant, copropraxie, vertonen patiënten onvrijwillige en ongepaste obscene gebaren, ze tonen bijvoorbeeld de ‘stinkende vinger’ of doen alsof ze masturberen. Dit is ook uiterst belastend voor de patiënten, en niet minder voor de mensen om hen heen.
Bij coprografie tekenen, schilderen of schrijven patiënten obscene afbeeldingen of woorden.
Coprolalie – sociale problemen
Coprolalie is uiterst onaangenaam en gênant voor ticpatiënten, en marginaliseert hen sociaal. Dat is de reden waarom velen proberen te stoppen met het uitspreken van deze obsceniteiten en alleen de eerste letter eruit drukken. Maar tics kunnen slechts in beperkte mate worden onderdrukt en vinden uiteindelijk hun weg naar buiten.
Coprolalie komt meestal voor het eerst voor in de adolescentie, wat kan leiden tot sociaal isolement op school of met vrienden. Vooral bij adolescente jongens zijn zulke verbale uitbarstingen vaak een reden om de onbeschofte tegenhanger een flink pak slaag te geven. En leraren op school sanctioneren ook grof mondgedrag – vooral als ze zichzelf zien als het doelwit van de verbale aanval. In sommige gevallen kan dit leiden tot verwijdering van school.
Dit legt doorgaans veel nadruk op mensen die last hebben van tics, omdat het gebruik van vulgaire taal op geen enkele manier sociaal aanvaardbaar is en wordt beschouwd als een belediging, misbruik en overtreding van de ander. Mensen met verbale tics worden afgewezen en raken snel sociaal gemarginaliseerd. Niemand wil iets met ze te maken hebben, laat staan met ze gezien worden in het openbaar. Zelfs de ouders zelf schrikken soms van het eigenaardige gedrag van hun kinderen. De symptomen kunnen zo uitgesproken zijn dat kinderen als bizar, verontrustend en beangstigend worden ervaren.
Coprolalie: oorzaken en mogelijke aandoeningen
Het is echter bekend dat het uitroepen van vuile termen en vloeken ook bij andere neurologische ziekten voorkomt. Voorbeelden zijn dementie (vooral frontotemporale dementie), encefalitis, hersentumoren, afasie of ernstig traumatisch hersenletsel. Er is bekend dat er sprake is van verhoogde seksuele activiteit als gevolg van diverse hersenbeschadigingen, zoals in de rechter frontale hersenen, het limbisch systeem of de temporale kwab. Geneesmiddelen zoals dopamine-agonisten veroorzaken soms ook hyperseksueel gedrag; ze worden gebruikt voor de ziekte van Parkinson.
Onderzoekers hebben een hypothese naar voren gebracht die het fenomeen coprolalie zou kunnen verklaren. Volgens dit zijn er twee afzonderlijke systemen voor taal in de hersenen: één voor inhoudrijke spraak gevormd tot zinnen, gelegen in de rechtercortex. De tweede wordt verondersteld verantwoordelijk te zijn voor emotionele vocalisaties en bevindt zich vermoedelijk in het limbisch systeem. De patiënten van Tourette zouden motorische en verbale tics hebben die hun oorsprong vinden in het limbisch systeem.
Coprolalie of motorische tics zijn echter niet de enige diagnostische criteria voor het Tourette-syndroom. Meestal hebben deze patiënten andere aandoeningen, zoals het ADHD-syndroom.
Coprolalie: wanneer moet u een arts raadplegen?
Coprolalie: wat doet de dokter?
Als coprolalie uitgesproken is en het sociale leven verstoort, kan deze ook met medicijnen worden behandeld.
Geneesmiddel
Er zijn verschillende medicijnen die kunnen worden gebruikt om motorische en vocale tics te behandelen. Ze moeten worden gebruikt als de tics bijzonder pijnlijk zijn voor patiënten en gezinnen. De stoffen zijn neuroleptica en werken in de breedste zin in op het centrale zenuwstelsel. In Duitsland wordt voornamelijk de werkzame stof tiapride gebruikt. Maar ook risperidon, pimozide en haloperidol zijn effectief; dit laatste werkt goed maar kent aanzienlijke bijwerkingen. De dosis die nodig is om de symptomen onder controle te houden, varieert sterk van individu tot individu en moet worden afgestemd op de behoeften. Tot op heden bestaat er geen therapie voor het Tourette-syndroom die tot volledige genezing leidt.
Als andere neurologische ziekten de oorzaak zijn van coprolalie, zoals dementie of schade aan de hersenen, moet de onderliggende ziekte – indien mogelijk – worden behandeld.
Andere therapie-opties
Coprolalie: Wat u zelf kunt doen
Het allerbelangrijkste is om uw familie, buurt, school, vriendenkring en werkplek te informeren en voor te lichten. Want: Mensen met tic zijn niet gevaarlijk, kwaadaardig, onbeschoft, slecht gedragend en ook mentaal niet minderwaardig. Coprolalia is slechts een van die mensen.
Omdat de tics vaker voorkomen onder stress, moeten getroffen personen hun leven zo min mogelijk stress inrichten. Het leren van een ontspanningstechniek kan ook nuttig zijn. Bovenal is het van cruciaal belang dat de stoornis niet leidt tot sociale terugtrekking. Hiervoor zijn humor, een gezond zelfbeeld en acceptatie van de stoornis belangrijk. Psychotherapie kan mensen met coprolalie helpen deze te versterken.
